Vinnan - 01.09.1946, Side 43

ÞOKSTKIW PÉTURSSON:
Mimdi nóvember 1932
Enginn einn atburður í sögu ísienzkra verkalýðssam-
taka hefur greypt sig jafn eftirminnilega inn í hug ís-
lenzkrar alþýðu og atburðir þeir, er gerðust í Reykja-
vík 9. nóvember 1932. Átökin 9. nóvember voru há-
mark þeirrar baráttu, er verkalýður Reykjavíkur hafði
þá háð árum saman við valdhafa ríkis og bæjar. Bar-
átta þessi var tvímælalaust þungamiðjan í allri hags-
munabaráttu alþýðunnar á þessu tímabili. Þá var kjör-
orð fjöldans vinna og brauð, og þúsundir verkamanna
áttu líf sitt undir því, að hægt væri að knýja valdhafana
til þess að verða við frumstæðasta rétti hvers manns,
réttindum til þess að vinna. Afstaða valdhafanna var
alltaf sú sama, að þrjóskast við öllum kröfum alþýð-
unnar um vinnu. Á sama tíma og yfirvöldin báru því
við að ekki væru til peningar lil þess að láta vinna
fyrir, var eytt hundruðum þúsunda til þess að efla lög-
regluna og koma á fót hvítliðahersveitum til þess að
geta mætt alþýðunni með vopnum, ef hún dirfðist að
nota samtakamátt sinn til þess að knýja fram kröfur
sínar um atvinnu. Þá eyddi bæjarstjórnarafturhaldið í
Reykjavík offjár á ári hverju í „fátækrastyrk“ til full-
vinnandi manna, sem ekkert þráðu meir en það, að
mega vinna fyrir sér. — Jafnframt þessu var klif-
að á kreppu, dýrtíð og háu kaupgjaldi í öllum blöð-
um borgarastéttarinnar. Hin andlega barátta gegn al-
þýðunni, sem vildi vinna og skapa sjálfri sér og þjóð-
inni betri lífsskilyrði, var heldur ekki látin liggj a í lág-
inni. Verkamönnum var sí og æ brigslað um það að
þeir nenntu ekki að vinna, á sama tíma og þúsundir
verkamannaheimila sveltu vegna þess eins, að þeir fengu
ekki að vinna. 011 ráð voru notuð til þess að reyna að
brjóta á bak aftur kauptaxta verkalýðsfélaganna. Verka-
menn voru sviknir um kaup sitt af ýmsum fjárglæfra-
mönnum, það var ekki óalgengt fyrirbæri, að atvinnu-
rekendur greiddu verkamönnum kaup með rakvélablöð-
um, silkisokkum og alls konar öðru einskisnýtu og ó-
seljanlegu skrani, stórbændur þóttust gera vel að taka
verkamenn sem matvinnunga yfir veturinn og þess voru
jafnvel dæmi, að reynt var að fá verkamenn til þess að
vinna í grjótvinnu gegn því einu að fá „ókeypis“ vinnu-
vettlinga. — Þá efndi Morgunblaðið til samkeppni um
fyrirmyndarmatseðil fyrir almúgamenn. Árangurinn
varð sá, að því var slegið föstu, og verðlaunað, að hægt
Þorsteinn Pétursson
væri að fæða 5 manna fjölskyldu fyrir 3—4 krónur á
dag. Árið 1931 voru meðaltekjur verkamanna ca. kr.
1800.00 á ári, en framfærslukostnaður 5 manna fjöl-
skyldu kr. 4187.00 á ári, tímakaup var þá kr. 1.36. Þetta
sama ár lagði Reykj avíkurbær fram kr. 28.410.00 til
atvinnubótavinnu í Reykjavík og ríkissjóður kr. 15,-
000.00, samtals kr. 43.410.00. Þannig var ástandið
1931, og það er óhætt að fullyrða að það var mun
verra árið 1932. Þannig voru hinar hagsmunalegu
ástæður reykvískrar alþýðu á þessu tímabili.
Það þarf enginn að undrast, þótt verkamenn vildu
ekki una þessu sultarlífi. Þeim var það ljóst, að ef
hungurofsóknunum yrði haldið áfram, þá myndu þeir,
konur þeirra og börn verða sveltir í hel. Þess vegna
efldust samtök atvinnuleysingj anna með hverjum degi.
Hinn róttæki armur verkalýðshreyfingarinnar, undir
forystu Kommúnistaflokksins, vann ötullega að því að
fylkja alþýðunni til baráttu gegn valdhöfunum og kröf-
ur atvinnuleysingjanna um vinnu urðu æ háværari og
þátttaka þeirra almennari.
Með vaxandi baráttu verkamanna og síauknu at-
vinnuleysi færðist þessi barátta svo í aukana að marg-
sinnis kom til átaka milli atvinnulausra verkamanna
annars vegar og lögreglunnar og yfirvaldanna hins
vegar. I árslok 1930 urðu óeirðir á bæjarstjórnarfundi
í Reykjavík, sem enduðu með því að fundinum var
VINNAN
233