Vinnan - 01.09.1946, Page 62

margir); tók magister Brynjólfur í fyrstu nokkuö að
að tala við Bjelke um, að íslenzkir vildu ei gjarnan
svo sleppa frá sér öllum privilegiis í annarra hendur,
hvar til Bjelke ei öðru svaraði en benti honum til þeirra
er Krintzen gerðu (soldátanna), og spurði, hvort hann
sæi þessa.“
Minnisstæður verður íslendingum Árni lögmaður
Oddsson, þar sem hann stendur í Kópavogi, sjötugur
að aldri. Hafði hann um full þrjátíu ár verið fyrirsvars-
maður alþingis og hrundið frá landsmönnum ýmsum
yfirgangi konungsvaldsins. Svo segja heimildir, að hann
hafi lengi dags neitað að rita undir hyllingarskj alið,
en þar kom þó um síðir, að hann beygði sig fyrir of-
beldinu og ritaði nafn sitt undir grátandi. Eftir að fyrir-
svarsmenn Islendinga höfðu verið kúgaðir til að gang-
ast undir réttindaafsalið í Kópavogi, var hátíð mikil
meðal hinna dönsku konungsþjóna.
„Og að þessum eiðum unnum og aflögðum, gerði
lénsherrann, herra Henrik Bjelke, heiðarlegt gestaboð
og sæmilega veizlu öllum þar saman komnum og stóð
hún fram á nótt með trómetum, fiólum og bumbum.
Fallstykkjum var þar og skotið, þremur í einu, og svo
á kóngsins skipi, sem lá í Seilunni. Racetter og fyrværk
gekk þar þá nótt, svo undrum gegndi.“
Skúli Magnússon og samherji hans, Jón Eiríksson,
unnu íslandi allt það gagn er þeir máttu. Svo virtist að
vísu um skeið, sem ævistarf þeirra væri að miklu leyti
unnið fyrir gíg. En um þessa frumherja umbótabarátt-
unnar á síðari tímum, má hafa orð Þorsteins Erlings-
sonar:
Og oft hefur frægasta foringjans blóð
á fjöllunum klappirnar skolað,
en það hefur örvað og eggjað hans þjóð,
því alltaf varð greiðara þar sem hann stóð.
Það blóð hefur blágrýtið holað.“
Svo kom Eggert Olafsson, skáldið og náttúrufræðing-
urinn. Hann varð allra manna kunnugastur Islandi,
náttúru þess og þjóðlífi. Ást hans á föðurlandi sínu var
fölskvalaus og sönn. Hann átti þá staðföstu vissu, að
ísland byggi yfir gnótt gæða og ætti bjarta framtíð
fyrir höndum. Mesta og dýrmætasta gjöf Eggerts til
handa Islendingum, mikilvægasti boðskapurinn, sem
hann flutti þeim, var trúin á landið og þjóðina. Því lýsir
hann vel í kvæðinu Mánamál, þar sem hann sér ókomna
tímann í hillingum:
Koma munu læknar
þeir er landsmenn
bæta geðbresti,
bæta siðbresti,
landstjórn bæta,
byggja kunnustur
og veglegt bóka vit.
Skulu kaupferðir
í kjör fallast
og vaxa velmegin,
springa munu blómstur
á bæjartré,
göfgu munu þá fjölga fræi.
Þá munu lögkænir
að Lögbergi
deila vakti dóm,
ætlanar •— menn,
orðsnillingar
hreinni tungu tala.
Eftir aldamótin 1800 fengu íslendingar fágæta og
ógleymanlega heimsókn frá Danmörku. Hingað kom
málsnillingurinn heimsfrægi Rasmus Kristján Rask. At-
hyglisverð og harla merkileg eru orð þau, sem Rask
skrifar vini sínum, Bjarna amtmanni Þorsteinssyni, og
næsta furðulegt að svo mæli danskur maður í upphafi
19. aldar:
„Meira verk mundi ég vinna og frásagnarverðara,
eða að minnsta kosti hafa vilja til að vinna, ef ég vissi
að það væri mögulegt. Þá
skyldu þeir lýðir
lögum ráða,
er útskaga
áður um byggðu,
og glaður mundi ég fram gefa líf mitt, ef það yrði Fróni
til frelsis, því frelsið tel ég Islandi þarfasta gjöf.“
Svo kvað Þorsteinn Erlingsson:
Þú komst þegar Fróni reið allra mest á,
er aflvana synir þess stóðu
og myrkviðrin umliðnu öldunum frá
þar eldgömlu skýjunum hlóðu,
en hamingja Islands þá eygði þig hjá
þeim árstjömum fyrstar sem glóðu;
og þaðan vér áttum þann fögnuð að fá,
sem fæst hefur komið af góðu.
Því fátt er frá Dönum, sem gæfan oss gaf,
og glöggt er það enn, hvað þeir vilja.
Það blóð, sem þeir þjóð vorri út sugu af,
það orkar ei tíðin að hylja:
svo tókst þeim að meiða’ hana meðan hún svaf
og mjög vel að hnupla og dylja;
og greiðlega rit vor þeir ginntu um haf —•
það gengur allt lakar að skilja.
Hví mundi þó ísland ei minnast á hann,
sem meira en flestir því unni,
sem hvatti þess drengi, sem drengur því vann
og dugði því allt hvað hann kunni,
og hjálpaði að reisa við helgidóm þann,
sem hruninn var niður að grunni.
Því lætur það börnin sín blessa þann mann
og bera sér nafn hans á munni.“
Þrátt fyrir margs konar óáran og erfiðleika í lok 18.
aldarinnar og við upphaf hinnar 19., fór trú manna
252
VINNAN