Stefnir - 01.06.1955, Page 40

38
STEFNIR
hafa þau flest reynzt skammlíf,
en það má segja, að hvert um
sig sé hlekkur í langri keðju, sem
ekki er fyllilega séð fyrir endann
á enn. Hvort sem þau vöruðu
lengur eða skemur færðu þau
ökkur samt ómetanleg verðmæti.
Því fer víðsfjarri, að impress-
sjónisminn, sem þó rann skeið
sitt til enda á tiltölulega skömm-
um tíma, hafi skilið okkur eftir
tómhenta.
Impressjónisminn var upphaf
á þróun, sem hefur varað fram á
þennan dag. Sú þróun hefur
stefnt að því að láta eiginleika
litarins og myndflatarins njóta
sín í æ ríkari mæli. Eiginlega
var liturinn höfuðviðfangsefni
impressjónistanna. Sjálf mynd-
byggingin skipti minna máli fyr-
ir þá. Það er ekki fyrr1 en nokkru
seinna að farið er að hrófla við
hinni hefðbundnu meðferð flat-
arins. Þessi þróun endaði loks
með því að sagt var skilið við
fyrirmyndina á þeim forsendum,
að hún væri aðeins til hindrun-
ar, hvað hreina myndbyggingu
snerti. Þetta síðasta atriði kalla
menn „stærsta stökkið,“ sem tek-
ið hefur verið í sögu myndlistar-
innar.
X—□—X
T71ndurnýjun formsins þarf ekki
endilega að þýða að um al-
gera byltingu sé að ræða. Ef til
vill væri réttara að kalla það að-
lögun. Meðan verið er að vinsa
úr möguleikum formsins opnast
stundum nýjar víðáttur, sem leitt
geta til stefnubreytingar. Þannig
getur sérhvert form falið í sér
vísi að nýju formi.
Eitt sinn hélt ég því fram að
sjálf sköpunin væri fólgin í
endurnýjun formsins. Þetta er
kannski ekki svo fráleitt þegar
allt kemur til alls. Annars mun
þessi kenning eiga rætur sínar
að rekja til óróleikans, sem ein-
kennt hefur list 20. aldarinnar.
En, spyrja menn, af hverju
þessi órói og stanzlausa leit að
nýju formi, þegar enginn vogar
að staðhæfa, að eldri form hafi
tæmt möguleika sína. — Ég hef
svarað þessari spurningu að
nokkru leyti hér að framan, með
því að benda á mismuninn á við-
horfi áhorfandans og listamanns-
ins til listarinnar. Að vísu full-
yrðum við ekki að t.d. impressjón-
isminn hafi tæmt möguleika
sína sem form í víðtækum skiln-
ingi. Þó bendir flest til að svo
sé. Þau impressjónístisku verk,
sem fram hafa komið eftir alda-
mótin eru flest öll blóðlausar
endurtekningar á verkum fyrstu