Stefnir - 01.06.1955, Síða 86

84
STEFNIR
heila bók á enda. Á hinn bóginn verður að muna eins og Hoel segir réttilega,
„verður aldrei hægt að útskýra eða stæta hina sérstæðu mýkt og reisn,
Ismeygileik og yndisþokka í stíl Hemingways''. Og hér er hægt aö bæta við,
að nógu erfiðlega gengur mönnum hér að þýða hann, bótt vandaminna sé að
nota yfirborðslegustu tækni hans með indriðalegum árangri. Stíll Hemingways
á innri uppruna, er ekki jarðbundinn ,eins og láns- og leigufjárstíllinn, út-
pynnu-Þýðara-ritháttur Indriða. Hinn upprunalegi stíll Hemingways hefur
ekki orðið til í kringum leynisprúttsölu og Hreyfilstorg — hann er sprottinn á
karlmennskulegri vettvangi mannlífsanda. Stíll hans er honum einum, eðlis-
lægur, pví að hann hefur skapazt af togstreitu milli líkama og sálar vegna
margbættrar lífsreynslu hans i styrjöldum og mannraunum. En vegna bess að
Indriði keyrir fyrst og fremst á stíl, „tilbúnum", sem honum er ekki persónu-
legur á nokkurn hátt, verður að benda á betta grundvaliaratriði, begar fjallað
er um vinnubrögð hans. Og snúum oss nú að:
Skröksögu, sprúttsöluepík, bílstjóradagdraumum, svipmútuðum af að láni feng-
inni karlmcnnsku frá Hemingway í „Vopnunum kvöddum“ og „Snjöum Kili-
manjarófjallsins“ og fleiri verkum lians.
Ef gera á kirfilega athugun á „Sjötíu og nlu af stöðinni," verður að rekja
efnið í megindráttum og kanna meðferð efnis í hverjum kafla, vinnubrögð
höfundar, og reyna síðan að fá heildarlit yfir verkið.
Fyrsti kafli bókarinnar hefst á hóteli í Reykjavik. Keflavíkurdátar sitja
bar að sumbli að kvöldi í mai. Þeir ræða kvenfólk, ótæpilega og ekkert gerist
I beim kafla annað en að einn hermannanna klófestir eina gáluna og er síðan
hirtur af félögum sínum I grasinu á Austurvelll. Grófgerð ástandslýsing, hvergi
vottur af bókmenntalegu gildi, en lesari rekst begar á litinn stældan heming-
way, viðundurslegan i bessari vasaútgáfu af samræðum Friðriks og Rínaldis
í „Vopnunum". En víðast hvar sem höf. talar frá eigin brjósti, vaða ósmekkleg-
heitin uppi, ekki vegna klúrheita eingöngu, heldur hvernig bau eru framsögð
á hverjum stað og hverri stundu. Og birti ég hér nokkrar setningar, sem hætt
er við, að ýmsir hafi hrotið um. Lesari getur að einhverju leyti glöggvað ,sig
á inntakl. kaflans, sem spannar einar 10 siður. Ég birti þær einnig til þess
að gera samtímis grein fyrir misheppnuðum áhrifum frá þýðingunum framan-
greindu. I fyrsta lagi hinar fjölmörgu áberandi það-setningar, sem er óíslenzku-
legt fyrirbæri viða í notkun höfundar, því að hann er sífellt að böðlast á
óákveðna fornafninu það gegnum bókina: Það var kvöld í mai (en þannig
hefst bókin) . . . það gengu þrir menn inn i hótelið . . . Það hafði rignt . . .
það sló bláleitri slíkju á hár hans . . . það var barið í bumbuna . . . það var
bjart í salnum . . . það var skálað fyrir Rósalind . . . það hafði lifað á nátt-
lampanum . . . það voru kveikt ljós í salnum, o.s.frv. Þessi spurning vaknar:
Hve oft byrjar ekki Hemingway setningar á it? Og þær eru margar þessar
það-samsetningar i bók Indriða, og mun flestum gagnrýnum lesurum finnast
þær talsvert skringilegar og afkáralegar stundum, þótt Indriði sé engu líkara
en skotinn I þessu sífellda „það‘‘ (ásamt hinu tíða og og nú, sem er vandi að
nota eins og Hemingway gerir). I „Vopnunum" kveður ramt að það-setning-