Þjóðmál - 01.12.2016, Qupperneq 34

Mynd 1: Nýtingarflokkur og biðlokkur rammaáætlunar sumarið 2016 Verð er háð ríkjandi efnahags-
ástandi, gengi og vöxtum.
og þjónustugreinar er raforkan slík nauðsyn,
að þar er greitt hvaða verð sem er. Ef
helmingur biðflokks fer í nýtingarflokk eigum
við ekki eftir að virkja nema um 11 TWh/ár af
auðlindinni, sem er um helmingur núverandi
raforkunotkunar á landinu. Sæstrengur tekur
drjúgan hluta þeirrarorku.
Auðlindin gæti líka verið ofáætluð. Eins
og kunnugt er, þá endast gufuver skemur
en vatnsorkuver. Það er ekki vegna þess að
mannvirkin endist endilega skemur, heldur
hitt að jarðvarmasvæðin sem virkjuð eru
kólna og þorna upp svo virkja verður á nýjum
stað. Reynsla undanfarinna ára bendirtil,
að þetta gerist hraðar en ráð var fyrir gert.
Rannsóknir benda til, að galli sé í aðferða-
fræðinni sem notuð hefur verið við þessar
áætlanir og það heyrist sagt, að jarðvarminn
sé um helmingi minni en áætlanir gera ráð
fyrir. Reynist þetta rétt minnkar auðlindin
samkvæmt Mynd 1 verulega og við þurfum
að geyma nokkuð af henni til endurnýjunar
eldri virkjana.
Það er því full ástæða til að staldra við og
athuga hvernig þeirri orku sem eftir er verður
ráðstafað á sem hagkvæmastan hátt fyrir
þjóðina. Þar koma ýmis sjónarmið til greina,
svo sem uppbygging atvinnutækifæra,
rafvæðing bílaflotans og skipastólsins,
eldsneytisframleiðsla og fleira.
Markadurinn
Þegar virkjanir eldast lækkar vaxtakostnaður
og einnig afskriftir. Að óbreyttu orku-
verði kemur þá fram það sem við nefnum
auðlindarentu og hún vex með orkuverðinu.
Fyrir setningu nýrra raforkulaga 2003 voru
orkufyrirtæki rekin sem þjónustufyrirtæki.
Vegna þessa fólust hvatartil nýrra fjárfestinga
fremur í þjónustuskyldu en hagnaðarvon.
Auðlindarentan var þá nýtt til að lækka orku-
verð til almennings.
Undantekningin var, að arðsemissjónar-
miðið skyldi ráða í samningum við nýja
stórnotendur, en verð þeirra samninga varð
að vera hvetjandi til fjárfestinga. Sú orka var
og er á alþjóðlegum markaði sem hluti af
staðbundnum kostnaði stóriðju.
Með sæstreng þurfum við að taka upp
einhvers konar frjálsan markað fyrir raforku.
Slíkur markaður er sérhannaður fyrir
aðstæður á viðkomandi markaðssvæði eftir
þeim markmiðum sem þar eru mikilvægust.
Nú erum við, með raforkulögunum frá 2003,
hluti af sameiginlegum markaði Evrópu og
spurning hvort við getum eftir tilkomu hans
litið á ísland sem sérstakt markaðssvæði þar
sem okkar aðstæður ráða markmiðum hins
hannaða raforkumarkaðar. f raforkuvinnslu
Evrópu eru eldsneytisstöðvar ráðandi og
markmiðin sem þar eru mikilvægust eru:
• Hagkvæmni í notkun aðkeyptrar hráorku
(kol, gas).
• Verðlag hvetji til flárfestinga og tryggi
þannig öryggi.
Skammtímamarkmiðið um hagkvæma
nýtingu hráorku vegur þarna þyngst.
Markaðir Evrópu byggja því á stundamarkaði
fyrir raforku, þar sem raforka fyrir hverja
klukkustund hvers dags er sett á uppboð
daginn áður og þar myndast markaðsverð. Ef
32 ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016