Strandapósturinn - 01.06.1970, Page 89

því, að lyfting landsins bæði hófst seinna og var auk þess hægari
en hin tiltölulega snögga hækkun í sjónum.
Víða hefur sjórinn látið eftir sig allglögg merki, þar sem hann
gekk hæst á land upp, og köllum við þau efstu sjávarmörk. Einna
gleggst þeirra eru kambar eða afsleppir hjallar úr lábarinni möl og
hnullungum, sem brim hefur kastað upp ofan við fjöruna. Annars
staðar koma efstu sjávarmörk þannig í ljós, að ofan þeirra liggur
jökulruðningur á berggrunninum, en fyrir neðan þau hefur hann
skolazt burt. Fleira mætti telja, sem einkennir efstu sjávarmörk,
en mjög víða eru öll þau merki hulin undir urðum, skriðum, ár-
eyrum eða jarðvegi (og í sumum landshlutum undir hraunum).
Á Suðurlandsundirlendi liggja efstu sjávarmörk í h.u.b. 110 m
hæð y.s. Við vitum ógerla á hvaða stigi ísaldarloka sjávarborðið
lá í þeirri hæð, en sennilega var það fyrir um 12 þúsund árum.
Um hitt eru betri heimildir, að fyrir 10 þús. árum hafði það lækk-
að þar niður í um 90 m y.s. og fyrir 8—9 þús. árum niður í
núverandi horf. — Trúlega hefur hækkun og lækkun sjávarborðs
farið fram því sem næst samtímis allt í kringum landið. En þess-
ar breytingar hafa þó orðið mismiklar í ýmsum landshlutum.
Á Ströndum liggja efstu sjávarmörk mun lægra en á Suður-
landi. Við Hmtafjörð er hæð þeirra víða um 50 m y.s. Þegar hinn
ágæti sjálflærði náttúrufræðingur Guðmundur G. Bárðarson bjó
búi sínu í Hrútafirði, ýmist í Bæ eða á Kjörseyri, kannaði hann
rækilega sjávarminjarnar þar og innihald þeirra af fomskeljum.
Um það efni birtist eftir hann merkileg ritgerð í dönsku jarð-
fræðiriti þegar árið 1910. -— Norðar á strandlengjunni bregður
cvo við, að efstu sjávarmörk liggja hæst á andnesjum og fyrir
opnu hafi, en lækka í fjarðarmynnum og inn eftir fjörðunum, svo
að þau era víða horfin með öllu eða fallin saman við núverandi
sjávarmál inni í fjarðarbotnum. —• Skulu nú nefnd nokkur dæmi
þessa, tekin upp eftir jarðfræðikortinu, á strandlengjunni frá
Ennishöfða að Krossnesfjalli. Hæðarmælingarnar hef ég gert með
loftvog, og era þær ekki nákvæmar, kunna að skakka allt að 4 m.
Broddanes sunnan við mynni Kollafjarðar: Mörk lábarinna
hnullunga og óskolaðs jökulraðnings, 60 m y..s — Litla-Fjarðar-
horn við botn sama fjarðar: Melalda 36 m y.s.
87