Milli mála - 2021, Blaðsíða 235

234 Milli mála 13/2021
lýst sem áhættusamri óvissuferð sem gæti endað illa.34
„Hamingjueyjan“ endar nefnilega illa því að mennirnir eru veik-
lundaðir og drambsamir, og vegna þess að Tíminn sigrar allt, líka
ástina og þá hverfulu sælu sem henni fylgir. „Hamingjueyjan“ sker
sig því nokkuð frá þeim ævintýrum sem síðar komu: þetta er
sorgarsaga og þar er engin álfkona sem kemur skjólstæðingum
sínum til hjálpar á ögurstund. Hér má þó greina merki þeirrar úr-
vinnslu sem átti eftir að setja svip sinn á síðari ævintýri höfundar.
Nadine Jasmin bendir til dæmis á kvengervingu karlhetjunnar sem
Vestanvindurinn ber í fanginu til og frá Hamingjueyjunni; í sögu
La Fontaine er það Psyché sem Zéphyr ber á örmum sér í höll
Amors.35 Hamingjueyjan birtist einnig sem eins konar sæluríki
kvenna sem lokað er körlum nema þegar ástin knýr dyra en sú inn-
rás hefur skammvinna gæfu í för með sér.
Nokkrum árum síðar sendi Madame d’Aulnoy frá sér samtals
átta bindi af ævintýrum á aðeins fimmtán mánuðum: fyrstu fjögur,
Ævintýri (Les Contes des fées), árið 1697 og ári síðar fjögur til við-
bótar, Ný ævintýri eða Álfkonur í tísku (Contes nouveaux ou Les Fées à
la mode). Þau komu öll út hjá Claude Barbin sem var þekktur út-
gefandi í París og sérhæfður í útgáfu skáldverka, ekki síst ævintýra,
sem ætluð voru lesendum sem þyrsti í skemmtilegt lesefni en ekki
alvarleg og fræðandi rit.36 Ævintýrunum var vel tekið af lesendum;
þau voru dæmigerð fyrir nýju tískustraumana í bókmenntaheim-
inum og væntingar áheyrenda og í meðförum Madame d’Aulnoy
varð ævintýrið höfundarverk sem á lítið skylt við alþýðu- og munn-
mælasögur. Hún er fremst í flokki þeirra rithöfunda sem Nadine
Jasmin telur að hafi tekið þátt í að skapa sérstaka tegund franskra
34 Í „Hamingjueynni“ má finna þjóðsagnaminnið ATU 470B („Landið þar sem enginn deyr“). Sjá
t.d. Barchilon, „Adaptation of Folktales and Motifs in Madame d’Aulnoy’s Contes: A Brief Survey
of Influence and Diffusion“, 353–364; d’Aulnoy, Contes des Fées, 703; Delarue, Tenèze, Le conte
populaire français, II, 163–168. Um flokkun þjóðsagnaminna og skrár yfir slík minni, sjá Uther,
„Classifying tales: Remarks to Indexes and Systems of Ordering“, 15–32. Stutta franska ljóðsagan
„Guingamor“, sem er eftir óþekktan höfund og frá lokum 12. aldar, styðst við sama minni: Í henni
segir frá dvöl riddarans Guingamor í handanheimi þar sem tíminn líður öðruvísi en við eigum að
venjast: riddarinn villist af leið í veiðiferð og fylgir konu sem verður á vegi hans í skóginum að
glæstri höll þar sem hann dvelur í góðu yfirlæti við allsnægtir talsvert lengur en hann grunar.
Þegar hann snýr aftur heim eru liðnar þrjár aldir og er hann bítur í epli til að seðja sárasta
hungrið tilheyrir hann ekki lengur handanheiminum, eldist og hrörnar. Sjá „Guingamor“, Fríða
og Dýrið. Franskar sögur og ævintýri fyrri alda, 63–75.
35 Sjá stutta umfjöllun Nadine Jasmin í: d’Aulnoy, Les Contes des fées, 703–708.
36 Jasmin, Naissance du conte féminin, 429–430.
UM BÓKMENNTALEG ÆVINTÝRI Í FRAKKLANDI Á 17. ÖLD
10.33112/millimala.13.9