Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Side 52

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 5352 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
áhrif á fækkun eftirmálalausra fæðinga undanfarin ár. Ljós­
mæður eru í kjör aðstöðu til að efla þætti sem geta aukið hlutfall
eftir mála lausra fæðinga, s.s. varðandi líkamsþyngd og val á
fæðingar stað, og veita aukinn stuðning við hið lífeðlislega ferli
þegar undir liggjandi áhrifaþáttum verður ekki breytt.
Styrkleikar og veikleikar
Helsti styrkleiki þessarar rannsóknar er að um er að ræða lýð ­
grundaða rannsókn, þ.e. allar fæðingar á Íslandi á rann sóknar ­
tímabilinu. Þrátt fyrir að réttmæti íslensku fæðingarskráningar­
innar hafi ekki verið prófað, þá byggir hún á sömu breytum og
hinar fæðingarskrárnar á Norðurlöndunum og réttmæti þeirra
hefur reynst gott (Langhoff­Roos o.fl., 2014; Baghestan o.fl.,
2007; Moth o.fl., 2016).
Þar sem gögnum í gagnasöfnum er safnað áður en rann­
sókn hefst getur það hent að nauðsynleg gögn vanti eða þau séu
óljós, þannig gæti rannsóknin þróast þannig að einungis hluti
breyta séu nýttar og mikilvægum þáttum hafi verið sleppt. Sem
dæmi voru ekki til upplýsingar um magn blæðingar í millilítrum
fyrr en 2013. Á Landspítala, þar sem þrír fjórðu fæðinga á Íslandi
fara fram, er notast við ICD­10 kóða til að skrá blæðingu (Anna
Sigríður Vernharðsdóttir, munnleg heimild, 22. febrúar 2021).
Þar sem breytan blæðing eftir fæðingu var sam sett úr bæði
skráðu magni blæðingar ≥ 500 ml og ICD skráningar, gæti hluti
aukningarinnar skýrst af bættri skráningu eftir árið 2013. Nánari
skoðun á blæðingu sýnir þó að aukning hefur orðið á ICD­10
skráninu blæðingar frá árinu 2014 og jafn framt aukning á mældri/
áætlaðri blæðingu. Einnig vantaði mikið upp á skráningu líkams­
þyngdar stuðulsins en það vantaði upp á 73,4% á fyrra tíma bilinu
miðað við 11,5% á því seinna. Mikil vægt er að gæði gagna sem
unnið er með séu sem mest. Einnig að skoða hvaða skráningu
og breytum megi bæta við til að áreiðan leiki rann sókna sem
byggja á fæðingarskáningunni verði betri með tímanum.
Lokaorð
Um 60% fæðinga á Íslandi eru án eftirmála og hefur hlutfallið
lækkað lítillega á síðustu 10 árum. Rannsóknin varpar ljósi
á mikilvægi þess að meta fæðingarferlið heildstætt og fylgjast
með því sem mestu máli skiptir, en það er að hámarka fjölda
kvenna og barna sem upplifa fæðingu án neikvæðra eftirmála.
Með því að beina sjónum okkar að útkomubreytum eins og
eftirmálalausri fæðingu erum við markvisst að leitast eftir því
að heilsa kvenna og barna sé sem allra best í heild sinni eftir
fæðingu. Á síðustu 10 árum hafa breytingar í eftirmálalausum
fæðingum aðallega verið vegna færri innlagna nýbura á Vöku­
deild og vegna aukinnar blæðingar eftir fæðingu. Bakgrunns­
þættir svo sem að vera yngri en 40 ára, fjölbyrja og með íslenskt
ríkisfang auka töluvert líkur á eftirmálalausri fæðingu. Til þess
að auka hlutfall mæðra og barna sem koma heilbrigð frá
fæðingunni er mikilvægt að kanna enn frekar hvaða þætti ætti
að styrkja og fyrirbyggja á meðgöngu og í fæðingunni.
Í þessari rannsókn var kannað hvaða bakgrunnsþættir
auka eða minnka líkur á eftirmálalausri fæðingu. Þá þekkingu
er hægt að nýta beint og óbeint í klínískri vinnu til að styrkja
ljósmæður í hlutverki sínu við fræðslu verðandi foreldra og
fyrirbyggingu vandamála í meðgönguvernd og fæðingarhjálp.
Heimildaskrá
Alexander Kr Smárason, Eva Jónasdóttir, Jóhanna Gunnarsdóttir og Védís Helga
Eiríksdóttir (ritstjórar). (2021). Skýrsla fæðingarskráningar starfsárið 2019.
Landspítali, kvenna­ og barnasvið. Sótt af landlaeknir.is/servlet/file/store93/
item46775/Faedingarskyrsla%202019.pdf.
Andersson, C. B., Flems, C. og Kesmodel, U. S. (2016). The Danish National
Quality Database for Births. Clin Epidemiol, 8, 595­599. doi:10.2147/CLEP.
S99492.
Áslaug Salka Grétarsdóttir, Thor Aspelund, Þóra Steingrímsdóttir, Ragnheiður
Ingibjörg Bjarnadóttir og Kristjana Einarsdóttir. (2020). Preterm Births in
Iceland 1997–2016: Preterm Birth Rates by Gestational Age Groups and Type
of Preterm Birth. Birth, 47(1), 105­114. doi:doi.org/10.1111/birt.12467.
Baghestan, E., Børdahl, P. E., Rasmussen, S. A., Sande, A. K., Lyslo, I. og Solvang,
I. (2007). A Validation of the Diagnosis of Obstetric Sphincter Tears in Two
Norwegian Databases, the Medical Birth Registry and the Patient Admin­
istration System. Acta Obstetricia Et Gynecologica Scandinavica, 86(2), 205­209.
Bailey, R. (2018). Applying Theory: How Salutogenesis Can Support a Woman­
Centred Approach to Midwifery Research. The Practising Midwife, July/
August 2018.
Betrán, A. P., Torloni, M. R., Zhang, J.­J., Gülmezoglu, A., Section, W. W. G. o.
C., Aleem, H., … Carroli, G. (2016). WHO Statement on Caesarean Section
Rates. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology, 123(5),
667­670.
Berglind Hálfdánsdóttir, Alexander Kr. Smárason, Ólöf Ásta Ólafsdóttir, Ingegerd
Hildingsson og Herdís Sveinsdóttir. (2015). Outcome of Planned Home
and Hospital Births Among Low­Risk Women in Iceland in 2005–2009: A
Retrospective Cohort Study. Birth, 42(1), 16­26.
Birna Gerður Jónsdóttir, Bryndís Ásta Bragadóttir, Erna Halldórsdóttir, Guðfinna
S Sveinbjörnsdóttir, Harpa Torfadóttir, Kolbrún Gísladóttir og Margrét Sjöfn
Torp (ritstjórar). (2020). Offita í upphafi meðgöngu – meðganga, fæðing,
sængurlega. Gæðahandbók Landspítala.
Blomberg, M., Birch Tyrberg, R. og Kjølhede, P. (2014).Impact of Maternal Age on
Obstetric and Neonatal Outcome With Emphasis on Primiparous Adolescents
and Older Women: A Swedish Medical Birth Register Study. BMJ Open,
4(11), e005840. doi:10.1136/bmjopen­2014­005840.
Carroll, M., Daly, D. og Begley, C. M. (2016). The Prevalence of Women’s
Emotional and Physical Health Problems Following a Postpartum
Haemorrhage: A Systematic Review. BMC Pregnancy and Childbirth, 16(1),
261. doi:10.1186/s12884­016­1054­1.
Downe, S. (2008). Normal Childbirth E­Book: Evidence and Debate: Elsevier Health
Sciences.
Embla Ýr Guðmundsdóttir, Helga Gottfreðsdóttir, Berglind Hálfdánsdóttir,
Marianne Nieuwenhuijze, Mika Gissler og Kristjana Einarsdóttir. (2021).
Challenges in Migrant Women’s Maternity Care in a High­Income Country:
A Population­Based Cohort Study of Maternal and Perinatal Outcomes. Acta
Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 100(9), 1665­1677.
Emma Marie Swift, Gunnar Tómasson, Helga Gottfreðsdóttir, Kristjana Einars­
dóttir og Helga Zoega. (2018). Obstetric Interventions, Trends, and Drivers
of Change: A 20­Year Population­Based Study From Iceland. Birth, 45(4),
368­376. doi:10.1111/birt.12353.
Euro­Peristat Project (2018). European Perinatal Health Report. Core Indicators of
the Health and Care of Pregnant Women and Babies in Europe in 2015. Sótt
af europeristat.com/images/EPHR2015_Euro­Peristat.pdf.
Euro­Peristat Project. (2008). European Perinatal Health Report, Better Statistics
for Better Health for Pregnant Women and Their Babies.Sótt af tai.ee/
images/prints/documents/peristat_text_webversion_final.pdf.
Euro­Peristat Project. (2012). Euro­Peristat List of Indicators. Retrieved from
europeristat.com/images/doc/updated%20indicator%20list.pdf.
Eva Jónasdóttir, Védís Helga Eiríksdóttir, Alexander Kr. Smárason og Jóhanna
Gunnarsdóttir (ritstjórar). (2022). Skýrsla frá fæðingarskráningunni árið
2020. Landspítali, kvenna­ og barnasvið. Sótt af: landspitali.is/library/
Sameiginlegar­skrar/Gagnasafn/Rit­og­skyrslur/Faedingaskraningar/
faedingarskraning_skyrsla_2020.pdf.
Eva Jónasdóttir og Védís Helga Eiríksdóttir (ritstjórar). (2020). Skýrsla frá
fæðingaskáningunni árið 2018. Landspítali, kvenna­ og barnasvið. Sótt af
landlaeknir.is/servlet/file/store93/item41636/faedingarskraning_2018.pdf.
Evensen, A., Anderson, J. M. og Fontaine, P. (2017). Postpartum Hemorrhage:
Prevention and Treatment. American Family Physician, 95(7), 442­449.
Gunnarsdottir, J., Swift, E., Jakobsdottir, J., Smárason, A., Thorkelsson, T.,
& Einarsdóttir, K. (2020). Cesarean Birth, Obstetric Emergencies, and
Adverse Neonatal Outcomes in Iceland During a Period of Increasing Labor
Induction. Birth, In press.
Halpern, S. (2009). SOGC Joint Policy Statement on Normal Childbirth. J Obstet
Gynaecol Can, 31(7), 602. doi:10.1016/s1701­2163(16)34236­0.
Heslehurst, N., Simpson, H., Ells, L. J., Rankin, J., Wilkinson, J., Lang, R.,
… Summerbell, C. D. (2008). The Impact of Maternal BMI Status on
Pregnancy Outcomes With Immediate Short­Term Obstetric Resource
Implications: A Meta­Analysis. Obes Rev, 9(6), 635­683. doi:10.1111/j.1467­
789X.2008.00511.x.
International Confederation of Midwifes (ICM). (2014). International Code of Ethics
for Midwives.
Janssen, P. A., Ryan, E. M., Etches, D. J., Klein, M. C. og Reime, B. (2007).
Outcomes of Planned Hospital Birth Attended by Midwives Compared with
Physicians in British Columbia. Birth, 34(2), 140­147. doi:doi.org/10.1111/
j.1523­536X.2007.00160.x.
Janssen, P. A., Saxell, L., Page, L. A., Klein, M. C., Liston, R. M. og Lee, S. K.
(2009). Outcomes of Planned Home Birth With Registered Midwife Versus
Planned Hospital Birth With Midwife or Physician. Cmaj, 181(6­7), 377­383.
doi:10.1503/cmaj.081869.
Jóhanna Gunnarsdóttir, Emma M. Swift, Jóhanna Jakobsdóttir, Alexander Smára­
son, Thord Thorkelsson og Kristjana Einarsdóttir. (e.d.). Cesarean Sections,
Obstetric Emergencies, and Adverse Neonatal Outcomes in Iceland During a
Period of Increasing Labor Induction. Óbirt handrit.
Knight, M., Callaghan, W. M., Berg, C., Alexander, S., Bouvier­Colle, M.­H.,
Ford, J. B., … og Walker, J. (2009). Trends in Postpartum Hemorrhage
in High Resource Countries: A Review and Recommendations From the
International Postpartum Hemorrhage Collaborative Group. BMC Pregnancy
and Childbirth, 9(1), 55. doi:10.1186/1471­2393­9­55.
Kramer, M. S., Dahhou, M., Vallerand, D., Liston, R. og Joseph, K. (2011). Risk
Factors for Postpartum Hemorrhage: Can We Explain the Recent Temporal
Increase? Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada, 33(8), 810­819.
Kristjana Einarsdóttir, Hjördís Ýr Bogadóttir, Ragnheiður Ingibjörg Bjarnadóttir
og Þóra Steingrímsdóttir. (2018). The Effect of Maternal Age on Obstetric
Interventions in a Low­Risk Population. Journal of Midwifery & Women’s
Health, 63(5), 526­531.
Landlæknisembættið. (2007). Leiðbeiningar um val á fæðingarstað. Sótt af
landlaeknir.is/servlet/file/store93/item2818/3304.pdf.
Langhoff‐Roos, J., Krebs, L., Klungsøyr, K., Bjarnadottir, R. I., Källén, K., Tapper,
A. M., … og Gissler, M. (2014). The Nordic Medical Birth Registers – A
Potential Goldmine for Clinical Research. Acta Obstetricia Et Gynecologica
Scandinavica, 93(2), 132­137.
Linder, N., Hiersch, L., Fridman, E., Klinger, G., Lubin, D., Kouadio, F. og
Melamed, N. (2017). Post­Term Pregnancy Is an Independent Risk Factor
for Neonatal Morbidity Even in Low­Risk Singleton Pregnancies. Archives of
Disease in Childhood – Fetal and Neonatal Edition, 102(4), F286. doi:10.1136/
archdischild­2015­308553.
Marshall, A. L., Durani, U., Bartley, A., Hagen, C. E., Ashrani, A., Rose, C., …
Pruthi, R. K. (2017). The Impact of Postpartum Hemorrhage on Hospital
Length of Stay and Inpatient Mortality: A National Inpatient Sample–Based
Analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 217(3), 344. e341­344.
e346.
Melchor, I., Burgos, J., Campo, A. d., Aiartzaguena, A., Gutiérrez, J. og Melchor,
J. C. (2019). Effect of Maternal Obesity on Pregnancy Outcomes in Women
Delivering Singleton Babies: A Historical Cohort Study. Journal of Perinatal
Medicine, 47(6), 625­630. doi:doi:10.1515/jpm­2019­0103.
Moth, F. N., Sebastian, T. R., Horn, J., Rich­Edwards, J., Romundstad, P. R. og
Åsvold, B. O. (2016). Validity of a Selection of Pregnancy Complications
in the Medical Birth Registry of Norway. Acta Obstetricia Et Gynecologica
Scandinavica, 95(5), 519­527.
Nyfløt, L. T., Sandven, I., Stray­Pedersen, B., Pettersen, S., Al­Zirqi, I., Rosenberg,
M., … Vangen, S. (2017). Risk Factors for Severe Postpartum Hemorrhage: A
Case­Control Study. BMC Pregnancy and Childbirth, 17(1), 1­9.
Oakley, L., Penn, N., Pipi, M., Oteng­Ntim, E. og Doyle, P. (2016). Risk of
Adverse Obstetric and Neonatal Outcomes by Maternal Age: Quantifying
Individual and Population Level Risk Using Routine UK Maternity Data.
PloS one, 11(10), e0164462.
Perez­Botella, M., Downe, S., Magistretti, C. M., Lindstrom, B. og Berg, M.
(2015). The Use of Salutogenesis Theory in Empirical Studies of Maternity
Care for Healthy Mothers and Babies. Sex Reprod Healthc, 6(1), 33­39.
doi:10.1016/j.srhc.2014.09.001.
Prosser, S. J., Barnett, A. G. og Miller, Y. D. (2018). Factors Promoting or
Inhibiting Normal Birth. BMC Pregnancy and Childbirth, 18(1), 1­10.
Reitsma, A., Simioni, J., Brunton, G., Kaufman, K. og Hutton, E. K. (2020).
Maternal Outcomes and Birth Interventions Among Women Who Begin
Labour Intending To Give Birth at Home Compared to Women of Low
Obstetrical Risk Who Intend To Give Birth in Hospital: A Systematic Review
and Meta­Analyses. EClinicalMedicine, 21, 100319.
Sebire, N. J., Jolly, M., Harris, J. P., Wadsworth, J., Joffe, M., Beard, R. W., …
Robinson, S. (2001). Maternal Obesity and Pregnancy Outcome: A Study
of 287 213 Pregnancies in London. International Journal of Obesity, 25(8),
1175­1182.
Smith, V., Daly, D., Lundgren, I., Eri, T., Begley, C., Gross, M. M., … Devane,
D. (2017). Protocol for the Development of a Salutogenic Intrapartum Core
Outcome Set (SIPCOS). BMC Med Res Methodol, 17(1), 61. doi:10.1186/
s12874­017­0341­5.
Smith, V., Daly, D., Lundgren, I., Eri, T., Benstoem, C. og Devane, D. (2014).
Salutogenically Focused Outcomes in Systematic Reviews of Intrapartum
Interventions: A Systematic Review of Systematic Reviews. Midwifery, 30(4),
e151­156. doi:10.1016/j.midw.2013.11.002.
Swift, E. M., Tomasson, G., Gottfreðsdóttir, H., Einarsdóttir, K., & Zoega, H.
(2018). Obstetric Interventions, Trends, and Drivers of Change: A 20­Year
Population­Based Study From Iceland. Birth.
van Stralen, G., von Schmidt auf Altenstadt, J. F., Bloemenkamp, K. W., van
Roosmalen, J. og Hukkelhoven, C. W. (2016). Increasing Incidence of
Postpartum Hemorrhage: The Dutch Piece of the Puzzle. Acta Obstetricia Et
Gynecologica Scandinavica, 95(10), 1104­1110.
World Health Organization. (2018). Individualized, Supportive Care Key to Positive
Childbirth Experience, Says WHO. World Health Organisation: Geneva,
Switzerland.
World Health Organization og Technical Working Group. (1997). Care in Normal
Birth: A Practical Guide. Birth, 24(2), 121–123.
Young, D. (2009). What Is Normal Childbirth and Do We Need More Statements
About It? Birth, 36(1), 1­ 3. doi:10.1111/j.1523­536X.2008.00306.x