Ljósmæðrablaðið - 01.12.2022, Qupperneq 81

ljósmæðrablaðið ljósmæðrablaðið
1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022 8180 1. tölublað · 100. árgangur · desember 2022
viðtal
Ljósmóðir á ferð
Viðtal við Kristbjörgu Magnúsdóttur,
heimafæðingarljósmóður
höfundur ólöf ásta ólafsdóttir
Kristbjörg heimafæðingarljósmóðir lauk ljósmóður­
prófi árið 2001. Hún hefur því verið „ljósmóðir
á ferð“ í yfir 20 ár. Fyrsta áratuginn vann hún aðal­
lega á Landspítalanum á fæðingardeild og í sængur­
legu, en frá árinu 2009 hefur hún fyrst og fremst
verið í heima þjónustu og við heima fæðingar og um­
önnun í sængur legu. Kristbjörg hefur tekið á móti
um 350 börnum heima á Íslandi og einnig í öðrum
samfélögum.
Frá árinu 2018 hefur Kristbjörg verið í hluta­
stöðu á heilsugæslustöðinni Höfða. Kristbjörg hefur
víðtæka reynslu og hefur unnið við fjölbreyttar og
ólíkar aðstæður. Á þessu ári hefur Kristbjörg unnið
tímabundið í Pennsylvaníu og er með umsókn um
formlegt starfsleyfi í Bandaríkjunum í farteskinu,
nánar tiltekið í Washington fylki.
Ljósmæðrablaðið langaði til að forvitnast nánar
um athafnir Kristbjargar. Við mæltum okkur því mót,
settum upptöku í gang og fengum okkur jurtate.
Ljósmæðraferðalögin þín eru orðin mörg, hvernig
byrjaði þetta?
Þetta byrjaði með ferð austur á Neskaupstað.
Ég útskrifaðist í júní árið 2001 og fór í fæðingar-
orlof um haustið. Á milli jóla og nýárs ári seinna
fór ég austur til að leysa af í 12 daga. Þetta urðu
reyndar bara tvær ferðir, en ég leysti aftur af
um sumarið í 2 vikur. Þarna gerði ég mér grein
fyrir hvað við getum gert með okkar ljósmóður-
menntun. Ég tók ekki á móti mörgum börnum
fyrir austan, en ég fann hversu mikil ábyrgðin er
þegar maður er einn. Ég þurfti til dæmis að fara
með konu í keisara og ég man að lýtalæknirinn
sem var að leysa af sagði; hvað viltu að ég geri?
Það er auðvitað mikil ábyrgð að taka ákvörðun
um að kona fari í keisara. Ljósmæður sem starfa
einar úti á landi þurfa oft að taka svona erfiðar
ákvarðanir. Á Landspítalanum setur maður á -
byrgðina meira í hendurna á einhverjum öðrum.
Svo fór ég að fara á ljósmæðraráðstefnur. Ég
kynntist til dæmis Carol Gautschi, amerískri
ljósmóður í Strasbourg í Frakklandi á Midwifery
Today ráðstefnu í október 2010. Carol er með
yfir 40 ára starfsreynslu. Á þessari ráðstefnu
var fjallað um mannréttindi og fæðingar. Carol
býr á Ólympíuskaganum rétt hjá Seattle og
leggur áherslu á klassíska heildræna „authentic“
ljósmóðurfræði.
Ég ákvað að fara í heimsókn til hennar í hálfgert
starfsnám. Ég fór í maí árið 2011 og fylgdist með
henni í tvær vikur. Þarna kynntist ég alls konar
fólki. Það var ekki mikið að gera á þessum tíma,
en ég var með Carol í mæðravernd. Það var
mis jafnt hvenær konurnar voru að koma í fyrstu
skoðun, 6-12 vikur og svo einu sinni í mánuði
fram að 32 vikum. Eftir 36 vikur komu þær á
viku fresti , svipað og hér. Mér fannst merkilegt
hversu miklu meiri áherslan var á mataræði í
mæðra verndinni þarna og það er eitthvað sem
við gætum lært af. Carol notar líka jurtir og ráð-
leggur bæti efni meira en við gerum. Ég fór líka
með henni í tvær heima fæðingar. Konurnar voru
rúm lega tvítugar, en voru giftar og að eiga sín
fyrstu börn. Þær voru báðar mjög trúaðar. Ég
man að Carol hafði á orði að henni þætti leiðin-
legt að þeirra matar æði hafði ekki verið til fyrir-
myndar. Mig minnir líka að Carol hafi ekki tekið
á móti foreldrum þeirra en hins vegar systkinum.
Við þurftum að flytja aðra konuna á sjúkrahús þar
sem henni fór að blæða eftir fæðingu. Hún var
líka með þriðju gráðu rifu, þannig að hún hefði
þurft flutning hvort sem var.
Þessi ferð til Carol var mjög áhugaverð og kveikti
í mér. Ég fann að ég þorði að fara út fyrir kassann.
Á þessum tíma var ég byrjuð í heimafæðingum,
en fyrsta heimafæðingin mín var á jóladag 2005.
Eins og ég er ánægð með námið mitt, þá fannst
mér mig aðeins vanta, ég fann strax eftir námið
að ég kunni að taka á móti, ég gat lært að sauma
og þetta fræðilega og verklega, en mér fannst
vanta hjartað, ljósmóðurlistina – einhverja viðbót.
Carol var með nema sem fylgdi henni alla daga í
mæðravernd og í fæðingarnar. Hlutverk nemanna
var líka að ryksuga og skúra á biðstofunnni fyrir
dagana í mæðravernd. Neminn hjálpaði líka til við
bókhaldið, gerði reikninga og sendi inn fæðingar-
tilkynningar. Með þessu var neminn undirbúinn
heildrænt fyrir sjálfstæðan rekstur og fyrir þessi
önnur mál sem geta líka verið flókin.
Þess má geta að nám í ljósmóðurfræði í Banda­
ríkjunum er fjölbreytt en ljósmóðurnemar sem koma
í verknám í lotum til ljósmæðra sem eru með eigin
klíník geta verið í bóklegu námi á mismunandi stigum.
Þær geta verið á háskólastigi, sumar hafa hjúkrunar­
menntun, en flestar ekki. Að námi loknu sækja þessar
ljósmæður svo um fagleg starfsréttindi, CPM (certi­
fied professional midwife) sem eru veitt af NARM
(North American Registry of Midwives). Eins og
þær sem eru í námi og handleiðslu hjá sömu ljós­
móður allan námstímann í þrjú ár sem ber þá ábyrgð
á að nemandi fái bæði bóklegt nám og klíníska færni
til að geta tekið ljósmóðurpróf og sótt um starfsleyfi.
Árið 2012 fór Kristbjörg aftur á Midwifery Today
ráðstefnu og nú til Bandaríkjanna, nánar tiltekið til
Harrisburg í Pennsylvaníu. Kristbjörg segist hafa
verið áhugasöm um að skoða menntun þessara ljós ­
mæðra, en eftir á að hyggja var hún að velja af
hverjum hún vildi læra.
Maður finnur alveg að ljósmæðurnar eru misvel
menntaðar og misfærar. Sumar eru með gífur-
lega þekkingu meðan aðrar hafa bara grunna
þekkingu og taka á móti fáum börnum.
Á ráðstefnunni hlustaði hún á ljósmæðurnar Diane
Goslin og Heidi Yanell halda fyrirlestur um óhefð­
bundna þjónustu í gegnum barneignarferlið. Þær
kynntu sína starfsemi þar sem þær voru aðallega að
vinna í byggðum þar sem Amish fólk bjó, en sjálfar
bjuggu þær í nágrenni við þessar byggðir. Konur
koma hins vegar til þeirra víðs vegar að og voru því
konurnar sem þær sinntu með mjög ólíkan bakgrunn.

Ég kynntist þeim báðum á ráðstefnunni. Heidi
bauð mér í mat og þá kynntist ég líka manninum
hennar og fjölskyldunni þeirra. Þau voru mjög
trúuð, áttu átta dætur og einn son. Maðurinn minn
kom svo út að sækja mig og við keyrðum þarna
um, í Lancaster sýslu og skoðuðum okkur líka um
í Amish byggðinni. Ég fann að mig langaði til
koma aftur og vera hjá þeim í einhvern tíma og
ræddi það við Heidi. Ég frétti það síðar að hún var
víst alltaf að spyrja Diane hvort hún hefði heyrt frá
íslensku ljósmóðurinni? Ég lét hins vegar aldrei
af því verða að fara – þangað til loksins núna.
Þegar ég var viss um hvað ég vildi gera, hafði
ég samband við Diane og það endaði með því
að hún samþykkti að taka við mér.
Ég ákvað sem sagt að taka ekki að mér konur
sem voru á tíma í janúar og svo var ég tilbúin
að fara. Ég er svo heppin með vinnustaðinn minn.
Ég hef ákveðið frjálsræði á Heilsugæslunni Höfða.
Þar get ég líka verið með ekta sam fellda þjónustu,
verið í mæðravernd,tekið á móti heima og farið
í vitjanir í ungbarnaverndinni.
Þar sem Diane býr er stærsta samfélag fólks sem er
Amish í Bandaríkjunum, um 35 þúsund manns. Þar
hefur hún verið með ljósmóðurþjónustu og sjálfstæðan
rekstur í meira en 35 ár.
Diane er frá Phíladelfíu og er sjálf komin af mennta-
fólki. Hún byrjaði í læknisfræði, en átti barn og
komst þá að því að læknisfræðin var ekki það sem
hún vildi og þá fór hún í ljós móður fræði. Konurnar
hafa verið ánægðar með ljós móður þjónustu Diane
sem er fyrir þeim eins og amma eða vin kona og
hún hefur aldrei auglýst sína þjónustu.
Árið 2008 átti að loka á ljósmóðurþjónustu Diane og
lögsækja hana, en þá flyktust hundruð Amish kvenna
til Harrisburg til að styðja sína ljósmóður og mót mæla
þeim gjörningi. Konurnar vildu að Diane gæti sinnt
heima fæðingum áfram og mætt þörfum Amish kvenna
í þeirra umhverfi og í þeirra menningu. Málið gegn
Diane fór fyrir dóm, en lauk með því að Diane fékk