Bændablaðið - 12.01.2023, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
FRÉTTIR
OG VINNUM ÚR ÞEIM
LAUSNIR
TÖKUM AÐ OKKUR VERKEFNI
VHE • Melabraut 27 Hafnarfjörður • Hraun 5 Reyðarfirði
Sími 843 8804 • Fax 575 9701 • www.vhe.is • sala@vhe.is
Þörf heimsins fyrir prótein er
alltaf að aukast og sífellt er leitað
leiða til að anna þeirri eftirspurn.
Ein þeirra leiða er að nýta gras til
próteinframleiðslu fyrir fiskeldi,
sem fóður fyrir búfé og hugsanlega
til manneldis
Erlendis og þar á meðal í
Danmörku hafa verið unnar talsverðar
rannsóknir á vinnslu próteina úr grasi,
smára og alfalfa með góðum árangri.
Margrét Geirsdóttir, verkefnastjóri
hjá Matís, segir að verkefnið Er
grasið grænna hinum megin? sé
fyrsta skrefið í að athuga hvort slík
framleiðsla sé fýsileg hér á landi.
Prótein sem unnin eru úr grasi
er bæði hægt að nýta sem fóður og
fæðu. Einnig hafa rannsóknir sýnt að
hrat úr próteinvinnslu er nýtanlegt
sem fóður þannig að hliðarafurðir
framleiðslunnar eru í raun engar.
Rannsóknir við innlendar
aðstæður
Verkefnið, sem er það fyrsta á þessu
sviði hér á landi, er að sögn Margrétar
afar mikilvægt. „Í sumum tilfellum er
hægt að yfirfæra erlendar rannsóknir
yfir á íslenskar aðstæður en ekki í
þessu tilfelli og því nauðsynlegt að
byggja fýsileikamat framleiðslunnar
á íslenskum rannsóknum.
Á sama tíma leggur verkefnið
grunn að þekkingu sem hægt er að
byggja ofan á með áframhaldandi
rannsóknum.“ Margrét segir að
verkefninu sé ætlað að afla upp-
lýsinga um próteinheimtur, amínó-
sýrusamsetningu og vinnslueigin-
leika grass af mismunandi yrkjum á
mismunandi sláttutíma.
Setja á upp vinnsluferla fyrir
einangrun próteina úr grasi og afla
þekkingar á próteininnihaldi og
eiginleikum einangraðs próteins úr
grasi. Auk þess að greina fýsileika
á uppsetningu verksmiðju til
próteinvinnslu úr grasi á Íslandi.
Hugmyndin kviknaði á Jótlandi
Margrét er með mastersgráðu í
matvælafræði frá Danmörku og
hefur unnið mikið með framleiðslu
á próteinum úr hliðarafurðum í
sjávarútvegi og fiskvinnslu.
„Árið 2019 var ég stödd á
ráðstefnu á Jótlandi og eitt af því
sem var skoðað í tengslum við hana
var tilraunaverksmiðja háskólans í
Árhúsum sem framleiðir prótein úr
grasi. Ég man að ég hugsaði með mér
hvað hugmyndin væri áhugaverð en
að ólíklegt væri að hún mundi borga
sig heima á Íslandi.“
Síðastliðið vor buðu Bænda-
samtök Íslands, Landbúnaðarháskóli
Íslands, Matís og Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins til stefnumóts um
verðmætaaukningu og nýsköpun í
landbúnaði. Margrét, sem tók þátt í
viðburðinum, segir að hún hafi tekið
eftir þegar hún fór milli borða að það
voru nánast allir að tala um prótein og
próteinframleiðslu úr grasi.
„Ég nefndi hugmyndina við
kollega minn og að mér þætti
ólíklegt að hún væri raunhæf hér.
Meðal annars vegna þess hversu
mikið gras þarf til framleiðslunnar
og að það þyrfti að fjárfesta í dýrum
tækjum sem aðeins væru í notkun í
fáa mánuði á ári.
Hann benti mér á að á Íslandi væri
mikið óræktarland sem hægt væri að
nýta í svona framleiðslu.“
Samstarfsverkefni
Í framhaldi af því var búinn til
samstarfshópur sem sótti um styrk
til Matvælasjóðs til verkefnisins og
stendur að baki því. Samstarfsaðilar
eru Matís, Bændasamtök Íslands,
Landbúnaðarháskóli Íslands og
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins.
„Eitt af því sem við munum
gera er að rannsaka mismunandi
grastegundir sem ýmist geta verið
blandaðar með belgjurtum eða ekki,
af mismunandi ræktunarreitum
á vegum Landbúnaðarháskólans
og möguleika þeirra til prótein-
framleiðslu.“ Margrét segir að
styrkurinn hafi komið í haust og að
þá hafi þurft hraðar hendur til að
viða að sér hráefni til rannsóknanna.
„Við rukum til og slógum af
sumum þessara reita og erum
með heyið í frysti í lofttæmdum
umbúðum og hefjum rannsóknir á
því innan skamms.“
Aukið fæðuöryggi
„Á Íslandi er talsverð reynsla af því
að vinna prótein úr sjávarfangi og sú
reynsla á eflaust eftir að vera okkur
dýrmæt. Auk þess sem sú hugmynd
hefur komið upp að hægt væri að nota
graspróteinverksmiðju til vinnslu á
próteini úr annars konar hráefni yfir
vetrarmánuðina.“
Að lokum segir Margrét að ef
rannsóknin sýni að það sé fýsilegt að
framleiða prótein úr grasi hér á landi
sé það liður í að auka fæðuöryggi
á Íslandi með því að auka innlenda
próteinframleiðslu til notkunar í
fóður og fæðu. /VH
Íslenskar rannsóknir:
Vinnsla á próteini úr grasi
Hráefni til rannsóknarinnar er aflað af gras- og smáraræktunarreitum Landbúnaðarháskólans. Myndir / Aðsendar
Eva Margrét Jónudóttir pakkar hráefni til rannsóknanna í lofttæmdar umbúðir
til frystingar.
Margrét Geirsdóttir, verkefnastjóri
hjá Matís. Mynd / Matís
Sauðfjárrækt:
Niðurtröppun greiðslu-
marks að hefjast
Niðurtröppun á greiðslumarki
í sauðfjárrækt hefst á þessu
ári, samkvæmt núgildandi sauð-
fjársamningi búvörusamninga
á milli stjórnvalda og Bænda-
samtaka Íslands frá 2016.
Sauðfjárbændur hafa á
undanförnum mánuðum lýst sig
andsnúna þessari leið og reynt án
árangurs að fá fyrirkomulaginu breytt
fyrir endurskoðun samningsins sem
verður á þessu ári.
Sérstaklega hefur borið á
óánægjuröddum ungra sauð-
fjárbænda með hið breytta
fyrirkomulag, enda er hlutfallslegt
eignarhald greiðslumarks mest í
þeirra höndum miðað við þá
sem eldri eru. Upphaflega átti
niðurtröppunin að hefjast árið
2019, en ákveðið var að fresta
gildistöku hennar til 1. janúar
2023 vegna slæmrar afkomu í
greininni. Í samningnum er gert ráð
fyrir að greiðslumarkið falli niður
í áföngum út samningstímann, til
ársloka árið 2026 þegar það verður
að fullu fallið úr gildi.
Ráðuneytið hafði ekki
áhuga á breytingum
Trausti Hjálmarsson, formaður
búgreinadeildar sauðfjárbænda
hjá Bændasamtökum Íslands,
segir að alltaf hafi verið talið að
það mætti stöðva niðurtröppunina.
„Samtal okkar við ríkið bauð þó
aldrei upp á það að finna leiðirnar
til þess vegna þess að ráðuneytið
hafði ekki áhuga á því að gera þetta
fyrir endurskoðun samningsins.
Það hefur þó komið fram hjá
ráðuneytinu að það telji að þetta sé
þess vert að skoða í endurskoðun
og því ekki ástæða hjá okkur til að
ætla annað en að við getum komist
að samkomulagi um að hverfa frá
þessu markmiði samningsins við
endurskoðunina og breyta lögum á
þann veg að ærgildin falli ekki út á
samningstímanum,“ segir Trausti.
Sami heildarstuðningur
eftir breytingarnar
Í desember voru yfirvofandi
breytingar talsvert í umræðunni
meða l bænda . Brás t
matvælaráðuneytið við með því
að gefa út yfirlýsingu þar sem
fram kom að Bændasamtök
Íslands hefðu tvisvar farið fram
á það við matvælaráðherra að
vikið verði frá gildandi samningi
um niðurtröppunina á þessu ári.
Ráðuneytið hafi talið slíkt fara
gegn ákvæðum samningsins og
gildandi búvörulögum og því ekki
fallist á beiðnirnar. Þá var bent á að
samningsbundin endurskoðun væri
á dagskrá á árinu 2023.
Í yfirlýsingunni leggur ráðu-
neytið áherslu á að við niður-
tröppunina verði engar breytingar
á heildar fjárhæðum opinbers
stuðnings við sauð- fjárrækt.
Hins vegar færist um 1,9
prósent af stuðningi á milli
framleiðenda. „Þeir fjármunir
sem flytjast af beingreiðslum á
næsta ári munu hækka framlög til
býlisstuðnings, ullarnýtingar og
fjárfestingastuðnings. Það hefur í
för með sér að stuðningur hækkar
hjá 784 framleiðendum en lækkar
á móti hjá 907.
Almennt má segja að þeir
hækki sem eiga lítið greiðslumark
og öfugt. Meðalásetningshlutfall
fyrri hópsins er 1,7 og munu
framlög til hans hækka. Hjá seinni
hópnum er hlutfallið 0,8 og munu
framlög til hans lækka. Heilt yfir
dreifist stuðningurinn því jafnar á
framleiðendur.
Ekki er aldursmunur milli
hópanna tveggja,“ segir í
yfirlýsingunni.
Áætlanir aðgengilegar
síðar í janúar
Samkvæmt upplýsingum úr
ráðuneytinu munu sauðfjár-
bændur fá upplýsingar um
áætlaðar greiðslur ársins síðar
í janúarmánuði, ásamt fyrstu
greiðslu ársins.
Áætlanir verði birtar stafrænt í
Afurð og í pósthólfi hvers og eins
á Ísland.is. /smh
Niðurtröppun á greiðslumarki í
sauðfjárrækt hefst nú í janúar.
Mynd /smh