Bændablaðið - 12.01.2023, Blaðsíða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
LÍF&STARF
Morðið í Naphorni er átakanleg
saga um síðustu aftökuna á
Austurlandi 1786. Skáldsaga
byggð á sannsögulegum atburðum.
Í sögunni er dregið fram
áhrifamikið örlagadrama um þrjá
drengi sem struku úr vistarböndum
og áttu sér draum um frelsi á
fjöllum, sem snýst upp í hryllilegt
morð og svik.
Í kjölfarið var síðasta aftakan
á Austurlandi framkvæmd, sem
var jafnframt ein hrottalegasta
aftaka sem farið hefur fram á
Íslandi, þegar 23 ára gamall, ólæs,
fáfróður og einfaldur drengur var
hálshöggvinn.
Notuð var bitlaus exi svo
höggva þurfti sjö sinnum áður en
höfuðið losnaði af búknum. /VH
Hafberg Þórisson, garðyrkju-
maður og forstjóri garðyrkju-
stöðvarinnar Lambhaga, hlaut
riddarakross hinnar íslensku fálka-
orðu 1. janúar síðastliðinn fyrir
frumkvöðlastarf í ræktun og
vistvænni grænmetisframleiðslu.
Alls hlutu fjórtán einstaklingar
fálkaorðuna að þessu sinni.
„Fyrir mér er þetta góð
viðurkenning á baslinu og að vera
alltaf moldugur með sorgarrendur
og í vaðstígvélum og fyrir það er
ég þakklátur.
Ég vissi að vegna tilefnisins
yrðu allir á staðnum í fínum fötum
þannig að ég fór úr vinnugallanum
og í mitt fínasta púss. Þrátt fyrir það
tafðist ég aðeins vegna þess að það
bilaði hjá mér rör sem þurfti að laga
áður en ég mætti út á Bessastaði.“
Upphefð fyrir starfið í moldinni
Hafberg sagði í samtali við
Bændablaðið að vissulega væri
gaman að hljóta þessa virðingu og
upphefð fyrir starf sitt í moldinni.
„Ég veit ekki hver eða hverjir
það voru sem tilnefndu mig en
ég frétti nokkrum dögum eftir
orðuveitinguna að það hafi
einhverjir verið að forvitnast um
starfsferil minn og að það var haft
samband við Guðna Ágústsson og
hann á örugglega einhvern hlut í
þessu.
Það var svo þremur dögum fyrir
jól að ég frétti af veitingunni.“
Aðspurður segir Hafberg að hann
hafi ekki nokkurn tíma velt fyrir
sér hvort hann fengi fálkaorðuna.
„En að sjálfsögðu er ég smá
montinn með að hafa fengið hana.“
Heiðursviðurkenning
veitt einstaklingum
Hin íslenska fálkaorða er íslensk
heiðursviðurkenning veitt ein-
staklingum, bæði íslenskum og
erlendum. Nýjum orðuhöfum er
oftast veitt viðurkenningin þann
1. janúar eða 17. júní.
Orðan var stofnuð af Kristjáni
X. þann 3. júlí 1921 til að sæma þá
sem hafa eflt hag og heiður Íslands.
Forseti Íslands afhendir orðuna en
orðuhafar eru valdir af orðunefnd.
Samningur milli nokkurra ríkja
vegna heimsókna þjóðhöfðingja
og orðuveitinga tengdum þeim er
einnig ábyrgur fyrir stórum hluta
orðuveitinga.
Við andlát orðuhafa ber svo
afkomendum að skila orðunni þó
að það muni sjaldan gert. Ein orða
nýtur þó undantekningar frá þessu,
stórkross sem átti að veita Jóhannesi
Kjarval 1965 en hann afþakkaði.
Sættir náðust þó með því að orðan
var varðveitt í Listasafni Íslands
en Jóhannes vildi aldrei fá hana í
hendur. /VH
Hafberg Þórisson garðyrkjumaður hlaut riddarakross hinnar íslensku
fálkaorðu 1. janúar. Á myndinni er einnig Hauður Helga Stefánsdóttir,
eiginkona hans. Mynd / Aðsend
Fálkaorðan:
„Viðurkenning fyrir að vera moldugur
og á vaðstígvélum“
Morðið í Naphorni:
Síðasta aftakan
á Austurlandi
Annað tölublað skógræktar-
ritsins 2022 kom út skömmu fyrir
síðustu jól. Að venju eru í ritinu
fjöldi áhugaverðra greina sem
tengjast skógrækt og ræktun.
Þar á meðal er grein um áhrif
skjóls á nærviðri og plöntuvöxt,
skógrækt á vonlausum svæðum
og um sedrusviði Atlasfjalla og
pálmalundi í Sahara.
Brynjólfur Jónsson segir
frá tré ársins sem árið 2022 var
sitkagreni skammt frá Systrafossi
við Kirkjubæjarklaustur.
Tréð er jafnframt hæsta tré
landsins. Benedikt Erlingsson
birtir hugleiðingu sem hann
kallar Predikun fyrir trúða. Sagt
er frá aðalfundi Skógræktarfélags
Íslands 2022 sem haldinn var í
Hlégarði í Mosfellsbæ í september
síðastliðinn og umfjöllunarefni
fundarins og niðurstöðu kosninga
í stjórn og nefndir.
Í ritinu er einnig að finna
minningu um fjóra merka drifkrafta
í skógrækt auk þess sem farið er
yfir skógræktarárið 2021
Skógræktarritið kemur út tvisvar
á ári og er eina fagrit landsins sem
fjallar sérstaklega um skógrækt og
málefni henni tengdri.
/ VH
Skógræktarritið:
Tré ársins og
pálmar í Sahara
Þingvellir í íslenskri myndlist er án efa
glæsilegasta bókin sem kom út á síðasta ári. Í
bókinni, sem er í stóru broti, er að finna myndir
af 269 verkum eftir 104 listamenn sem tengjast
Þingvöllum og sögu staðarins.
Þingvellir hafa lengi verið vinsælt
viðfangsefni íslenskra og erlendra myndlistar-
manna. Í bókinni er í fyrsta sinn gefið ítarlegt
yfirlit um íslenska myndlist tengda Þingvöllum
og þróun hennar í gegnum tímann, allt frá elstu
myndum til dagsins í dag.
Unnið var mikið starf við söfnun, skráningu
og ljósmyndun listaverka sem fjalla um náttúru
og sögu Þingvalla í fortíð og nútíð.
Auk verka gömlu meistaranna er að finna
fjölda smáverka, teikninga, vatnslitaskissa,
pennateikninga og grafíkverka sem tengjast
Þingvöllum í bókinni.
Glæst fortíð, þögn og sársauki
Í kynningu með bókinni segir að með verkum
sínum hafa myndlistarmenn kennt okkur að
meta náttúrufegurð Þingvalla en þeir hafa líka
gert sögu Þingvalla að viðfangsefni, dregið
upp myndir af glæstri fortíð og jafnframt kafað
í þögn og sársauka. Í umfjölluninni er fléttað
saman myndum um þjóðlíf á Þingvöllum. Meðal
annars eru myndir með sögulega vísan, myndir
um ferðalög um svæðið, myndir um nytjar
vatnsins, búskap, berjatínslu og myndir sem
tengjast álfa- og huldufólkstrú Íslendinga.
Auk þess sem lífið í hrauninu, mosinn, stórar
og smáar bergmyndanir, kjarr, blóm og litbrigði
vatnsins og haustlitanna fá sinn sess.
Samstarfsverkefni Alþingis og
Hins íslenska bókmenntafélags
Útgáfa bókarinnar var samþykkt af Alþingi
einróma 17. júlí 2018 á 100 ára afmæli
fullveldis. Um er að ræða samstarfsverkefni
Alþingis og Hins íslenska bókmenntafélags.
Ritstjórar eru Aðalsteinn Ingólfsson og Sverrir
Kristinsson. Bókin er sannarlega glæsilegur
gripur fyrir áhugafólk um myndlist og þeirra
sem láta sér sögu Þingvalla og myndlistar
varða. Hún er í stóru broti þar sem myndir og
texti njóta sín vel. /VH
Þingvellir í íslenskri myndlist:
Helgistaður allra Íslendinga
Á forsíðu bókarinnar er verk Jóhannesar Kjarvals,
Andlit á Þingvöllum, um 1955.
Útgáfu bókar í lærdómsritaröð
Hins íslenska bókmenntafélags er
alltaf spennandi og henni ber að
fagna. Nýjasta ritið í ritröðinni er
Þroskasaga Haís Ibn Jaqzan eftir
Ibn Túfaíl.
Eyjólfur Kjalar Emilsson þýðandi
segir í inngangi að verkið sé af
mörgum talið fyrsta heimspekilega
skáldsagan og eitt sérstæðasta ritið
sem blómleg miðaldamenning íslam
gaf af sér.
Í kynningu segir að saga
Haís sé frumleg tilraun til að
svara spurningunni um hvernig
mannskepnan sé í eðli sínu. Hún
gerir ráð fyrir að til sé hinn náttúrulegi
maður, með öllu ósnortinn af
samfélaginu og sameinar aristótelísk-
nýplatónskri heimspeki íslamskri
dulhyggju.
Áhrifamikil saga
Þroskasagan kom fyrst út á arabísku
upp úr 1170 í Marrakess sem í dag er
í Marokkó. Sagan varð fljótt vinsæl
í arabískumælandi löndum og síðar
einnig víða um Evrópu þar sem hún
hafði talsverð áhrif á heimspeki
Vesturlanda. Bretinn Daniel Defoe
er einn af þeim sem stóð að útgáfu
bókarinnar á ensku og er talið að
hún sé að hluta hugmyndin að baki
skáldsögunni um Róbinson Krúsó.
Í stuttu máli fjallar sagan um ævi
og þroska Haís Ibn Jaqzan, sem rekur
á land á mannlausri eyju við miðbaug
eða verður til
úr leir. Sagt er
frá því er hann
elst upp og
fær næringu
frá hind sem
elur hann
upp. Haís er
eðlisgreindur,
e f t i r t e k t a r -
samur, forvitinn
og fljótur að
læra. Með
sjálfsnámi kynnir
hann sér eðli náttúrunnar. Smám
saman og með aukinni þekkingu
beinist hugur hans að guðdóminum
og því sem er hin nauðsynlega vera.
Þegar líður á söguna kynnist
Haís í fyrsta sinn annarri mannveru
sem kennir honum að tala og saman
fara þeir af eyjunni þar sem Haís
þyrstir í að kynnast mannfólkinu og
hugsun þess.
Vonbrigði með mannkynið
Haís kynnist þeim sem eiga að vera
afburðamenn og taka þeir því sem
hann hefur að segja vel. Fljótlega fer
Haís að efast um hæfileika mannsins
til andlegs þroska og í hans augum
eru mennirnir ófullkomnir. „Hvað er
meira lýjandi, í hvaða dýpri vesaldóm
getur maður sokkið en að telja upp allt
sem hann hefur gert frá því hann reis
úr rekkju og þangað til hann gekk til
náða án þess að finna þar á meðal eitt
einasta verk sem þjónar ekki einhverju
auvirðilegu markmiði í skynheimum:
auðsöfnunar, sældarlíferni, svölun
ástríðanna, útrásar, reiði, að tryggja
stöðu sína, að viðhafa helgisiði til að
ganga í augu fólks eða bara til að bjarga
eigin skinni. Allt þetta er ekki annað
en skýjaklakkar yfir hafdjúpunum.“
Niðurstaða þroskasögunnar er
sú að líkaminn er aðeins verkfæri
lífsandans. /VH
Lærdómsrit:
Þroskasaga Haís Ibn Jaqzan