Bændablaðið - 12.01.2023, Blaðsíða 53

53Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
Journal var Helen Thompson
hagfræðingur spurð út í aðdraganda
orkukreppunnar og stöðuna í Evrópu
um þessar mundir.
Thompson bendir þar á að
fyrir það fyrsta varð samdráttur í
olíuframleiðslu heimsins á árinu
2019 sem leiddi til þess að bil
myndaðist milli framboðs og
eftirspurnar.
Þegar hagkerfi heimsins tóku við
sér eftir heimsfaraldurinn fór verð
á olíu að hækka sem olli áhyggjum
stjórnvalda í Bandaríkjunum og
Evrópu. Annar viðsnúningur varð
síðan þegar eftirspurn Kína eftir gasi
jókst verulega á árinu 2021.
Þetta leiddi til mikillar sam-
keppni um gas, einkum milli
Evrópu og Kína. Áhrif þessa á
framfærslukostnað Evrópubúa
komu fram strax haustið 2021.
Stríðið í Úkraínu hefur aukið
áherslu á orkuskipti. Spurð hvort við
eigum að reyna að sameina viðbrögð
okkar við loftslagskreppunni og
öryggisáhyggjum Evrópu svaraði
Thompson að það megi setja það
fram með þeim hætti. Hægt sé að
ramma viðfangsefnið í kringum
þörfina á að breyta orkunotkun
okkar bæði af því það gerir okkur
háð löndum eins og Rússlandi og
vegna loftslagskrísunnar.
Þannig þurfi almenningur að
ganga í gegnum ákveðna erfiðleika
en um leið eygja þá von að hægt sé
að framleiða mikla orku án mikillar
losunar kolefnis.
Gallinn við þessa sviðsmynd
er hins vegar að sneitt er framhjá
mikilvægum hluta myndarinnar
í tengslum við takmarkanir á
jarðefnaeldsneyti. Sú saga sem t.d.
Emmanuel Macron og [fyrrum]
forsætisráðherra Bretlands, Liz
Truss, notuðu – „við þurfum bara
að þola þetta vegna Úkraínu“ –
gerir ráð fyrir því að ef og þegar
stríðinu lýkur muni orkukreppan
ganga yfir. Það mun ekki gerast,
segir Thompson.
Þar að auki mun framtíð þar sem
losun kolefnis af manna völdum
verður minni en hún er nú, ekki
breyta því að Evrópa verður áfram
háð auðlindum eins og t.d. málmum
annars staðar að úr heiminum.
Nýtt ár – hvað mun það
bera í skauti sér?
Samkvæmt samantekt Alþjóða-
bankans hefur hrávöruverð farið
almennt lækkandi síðustu mánuði.
Verð á orkugjöfum eins og olíu, gasi
og kolum er þó enn hærra og jafnvel
mun hærra en undir árslok 2021
(nóvember ´21 – nóvember ´22).
Verð á korni er einnig hærra en fyrir
einu ári. Það þarf því ekki að koma
á óvart að verð á kjúklingakjöti
á heimsmarkaði var 41% hærra í
nóvember ´22 en í nóvember ´21.
Nokkuð sem hlýtur að koma illa við
hag neytenda víða um heim. Fosfór-
og kalíáburður er enn langtum
hærri í verði en í árslok 2021 en
verðhækkanir á köfnunarefnisáburði
hafa gengið til baka.
Vísitala áburðarverðs, sem
byggir á upplýsingum frá Alþjóða-
bankanum, hefur því lækkað úr
204,51 stigi í nóvember 2021 í
201,83 stig í nóvember 2022. Í
nóvember 2020 stóð sama vísitala
hins vegar í 77,14 stigum og hefur
verð á áburði því hátt í þrefaldast á
tveimur árum.
Nú spáir Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn samdrætti í þriðjungi
ríkja heimsins á nýbyrjuðu ári.
Stríðið í Úkraínu, stýrivaxta-
og verðhækkanir og útbreiðsla
Covid-veirunnar í Kína eru meðal
þeirra vandamála sem blasa við
efnahagskerfum heimsins.
Það er því útlit fyrir að matvæla-
framleiðsla standi áfram frammi
fyrir miklum áskorunum og að
verð á matvælum verði áfram hátt í
sögulegu samhengi með tilheyrandi
afleiðingum fyrir þau sem við
kröppust kjör búa í heiminum.
Erna Bjarnadóttir,
hagfræðingur hjá
Mjólkursamsölunni
Kjósi raforkusali að bjóða viðskipta-
vinum sínum upprunavottaða
raforku – og það er sannarlega hans
frjálsa val – þá er ekki ólíklegt að
viðskiptavinir greiði aukalega fyrir.
Raforkuverð á Íslandi til
almennings og fyrirtækja hefur
verið lágt og stöðugt alla tíð.
Ákvörðun Landsvirkjunar um að
láta upprunaábyrgðir ekki fylgja
með í heildsölu breytir engu þar
um. Verðlagning á raforkunni er
óbreytt en raforkukaupendum, þ.e.
heimilum og fyrirtækjum, mun standa
til boða að kaupa upprunavottaða
raforku. Fyrir meðalstórt heimili má
ætla að viðbótarkostnaðurinn gæti
numið um 140 kr. á mánuði, enda
raforkan einungis um fjórðungur af
raforkureikningi heimilanna. Ef dæmi
er tekið af fremur stóru fyrirtæki, má
ætla að viðbótarkostnaðurinn gæti
numið um 2%.
Hörður Kristjánsson fyrrverandi
ritstjóri Bændablaðsins, ritaði grein
í blaðið hinn 15. desember sl. og
nefndi fréttaskýringu. Hann hefur
alloft stungið niður penna um sölu
upprunaábyrgða og fundið þeim
flest til foráttu. „Syndaaflausn“ er
orðið sem hann notar gjarnan yfir
upprunaábyrgðir og talar jafnan um
að neytendur séu blekktir. Það blasir
þó við að ef sala upprunaábyrgða
er glæpur þá vantar fórnarlambið.
Neytendur eru ekki blekktir með þessu
bókhaldskerfi endurnýjanlegrar orku
og heimili hér á landi munu áfram
búa við lágt og stöðugt verð á hreinni,
endurnýjanlegri orku.
Auðlindir þjóðar
Hlutverk Landsvirkjunar er skýrt
og ótvírætt: Orkufyrirtæki þjóðar-
innar hámarkar afrakstur af þeim
orkulindum sem því er treyst
fyrir og hefur sjálfbæra nýtingu,
verðmætasköpun og hagkvæmni að
leiðarljósi. Fyrirtækið hefur vaxið
og dafnað og mun vera leiðandi í
orkuskiptum næstu ára og áratuga.
Augljóst er að margt hefur breyst
frá því að Landsvirkjun tók til starfa
árið 1965. Við erum enn að framleiða
orku úr endurnýjanlegum auðlindum
þjóðarinnar, í þágu almennings og
atvinnulífs. Á undanförnum misserum
og árum hafa aðstæður hins vegar
gjörbreyst því við verðum að bregðast
við loftslagsvandanum og við verðum
að gera það með því að framleiða meiri
orku úr endurnýjanlegum orkugjöfum.
Það er stærsta verkefni okkar.
Við búum afar vel hér á
orkueyjunni Íslandi. Aðrar þjóðir
eru ekki jafn heppnar. Fyrir 14
árum kom Evrópusambandið á
kerfi svokallaðra upprunaábyrgða, í
þeim yfirlýsta tilgangi að hvetja til
aukinnar vinnslu endurnýjanlegrar
orku. Kerfið, sem 28 lönd eiga aðild
að, var innleitt hér á landi með lögum
árið 2008 en Landsvirkjun hóf sölu
upprunaábyrgðanna þremur árum
síðar. Ísland er aðili að EES og okkur
er skylt að gefa raforkusölum hér kost
á að fá útgefnar upprunaábyrgðir og
taka þátt í viðskiptum með þær.
Upprunaábyrgð er ekki raforka
Upprunaábyrgð er ekkert annað en
staðfesting á því að raforka hafi verið
framleidd með endurnýjanlegum
orkugjöfum. Upprunaábyrgðir eru
sjálfstæð söluvara, óháð afhendingu
á raforkunni sjálfri. Fyrirtæki,
stofnanir og einstaklingar geta
með kaupum á upprunaábyrgðum
vottað raforkukaup sín og stutt
endurnýjanlega orkuframleiðslu.
Núna er kerfið farið að virka eins
og til var ætlast: Þau fyrirtæki sem
vinna endurnýjanlega orku, eins og
Landsvirkjun, fá hærra verð en ella og
verða því enn betur í stakk búin til að
mæta óhjákvæmilegum orkuskiptum.
Landsvirkjun seldi upprunaábyrgðir
fyrir 1 milljarð kr. árið 2021 og um
2 milljarða kr. á nýliðnu ári. Væru
seldar upprunaábyrgðir vegna allrar
orkuvinnslu okkar næmi upphæðin
um 15 milljörðum árlega, miðað við
meðalverð nú á haustmánuðum. Á
orkufyrirtæki þjóðarinnar að kasta
þeim verðmætum á glæ? Verðmætum
sem ein og sér gætu greitt upp kostnað
við næstu vatnsaflsvirkjun á nokkrum
árum? Gæti Landsvirkjun þá staðið
undir því hlutverki sínu að hámarka
afrakstur af auðlindum?
Það er skiljanlegt að fólk furði
sig á því hvernig hægt sé að selja
upprunaábyrgð um græna orku til
einhverra á meginlandi Evrópu, sem
orkueyjan Ísland tengist ekki neitt.
En fyrirtæki á Spáni, sem kaupir
upprunaábyrgð frá Noregi, er heldur
ekki að kaupa loforð um að fá græna
rafmagnið frá Noregi í innstunguna hjá
sér. Ekki frekar en heimili í Reykjavík
sem ákveður að skipta við Orkubú
Vestfjarða getur gengið að því vísu
að straumurinn liggi beinlínis þaðan.
Þessi viðskipti snúast um bókhald.
Bókhaldið þarf að stemma
Til að tryggja að upprunaábyrgðir
fyrir endurnýjanlega orku séu
ekki seldar tvisvar þarf að færa
bókhaldið rétt. Það þarf að færa
aðra orkuvinnslu í kredit-dálkinn,
til dæmis kolaorkuna sem
fyrirtækið á Spáni notaði í raun eða
kjarnorkuna sem systurfyrirtæki
þess í Þýskalandi neyddist til
að nota, en bæði keyptu á móti
upprunaábyrgðir til að styðja við
endurnýjanlega orkuvinnslu. Þetta
er bókhald. Við vitum öll að hér
á landi notum við hvorki kol né
kjarnorku. En bókhaldið verður að
stemma. Flóknara er það ekki.
Bókhaldskerfið sem við köllum
upprunaábyrgðir gerir ekkert annað
en að tryggja okkur meiri verðmæti
fyrir orkuna okkar. Meiri verðmæti
sem tryggja að við getum haldið
áfram að byggja upp endurnýjanlega
orkuvinnslu. Sérstakar tekjur
af upprunaábyrgðum vinna
þannig beinlínis gegn hækkun á
raforkuverði.
Það er engin ástæða til að óttast
kerfi upprunaábyrgða. Þvert á móti
ættum við Íslendingar að fagna því
sérstaklega að eiga þess kost að
selja þau verðmæti. Þar stöndum
við sannarlega betur að vígi en
flestar aðrar Evrópuþjóðir.
Tinna Traustadóttir,
framkvæmdastjóri sölu og
þjónustu hjá Landsvirkjun
Valur Ægisson,
forstöðumaður sölu og þjónustu
hjá Landsvirkjun
Ástæðulaus ótti við upprunaábyrgðir
Tinna
Traustadóttir.
Valur Ægisson.
A Wendel ehf.
Tangarhöfða 1, 110 Reykjavík,
S:551 5464 - wendel@wendel.is
www.wendel.is
Hilltip Icestriker 900–1600L
Salt og sanddreifari í tveim
stærðum fyrir stóra pallbíla og
minni vörubíla. Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 380–550L
Salt og sanddreifarari í tveim
stærðum, fyrir minni pallbíla.
Rafdrifinn 12V.
Hilltip Icestriker 600 TR
Rafdrifinn kastdreifari
fyrir dráttarvélar m/öflugum
efnisskömmtunarbúnaði.
Hilltip Snowstriker VP
Fjölplógur fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanlegur í
185–240 cm breidd.
Hilltip Snowstriker SP
Snjótönn fyrir pallbíla, minni
vörubíla og jeppa. Fáanleg í
165–240 cm breidd.
Hilltip Fjölplógur MVP
Fjölplógur fyrir ameríska
pallbíla t.d. RAM 3500,
GMC 3500 og FORD 350.
Ljósafossstöð í Soginu. Mynd / Landsvirkjun