Skírnir - 01.09.2008, Side 228

502
GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR
SKÍRNIR
nefndum flokkunum og verkin gefa fullt tilefni til að skoða stöðu æviskrifa
innan bókmenntahefðarinnar eða bókmenntastofnunarinnar. Æviskrif
eiga í nokkuð flóknu sambandi við fagurbókmenntir og hafa að einhverju
leyti þótt „óæðri“ skáldsögunni svo ekki sé talað um ljóðið. Æviskrif liggja
oft nær öðrum tegundum skrifa, svo sem sagnfræði, blaðamennsku og
dægurbókmenntum. Þess konar bækur sitja oft hátt á metsölulistum —
og þykja þess vegna ekki endilega nógu hástemmt form. Umfjöllunar-
efnið hefur ýmist þótt of hversdagslega lítilsiglt (þ.e. viðburðasnauður
uppvöxtur lítt merkilegs fólks) eða þá of krassandi (óviðurkvæmilegar
uppljóstranir um einkalíf og hneykslismál). Því er athyglisvert að kanna
hvað úr verður þegar vel metnir rithöfundar og skáld taka til við þetta form
og sjá hvort hér er gerð tilraun til að brúa bil milli skáldskapar og æviskrifa,
hvort verkin tengist augljóslega höfundarverki þeirra eða hvort nýtt form
kalli á nýjan tón og jafnvel nýja sýn.
Okkar póstmódernísku tímar ættu auðvitað fyrir löngu að vera búnir
að losa okkur við goggunarröð innan bókmenntategunda og múrar milli
svokallaðra fagurbókmennta og dægurbókmennta ættu að liggja í rúst-
um. En í raun er það ekki svo. Ymsir hafa til dæmis kvartað sáran yfir
innreið íslensku glæpasögunnar á bókamarkaðinn, áhyggjufullir yfir því
að hún sé algjörlega að yfirtaka alla umræðu og allir höfundar finni sig
knúna til að skrifa að minnsta kosti eina slíka. Æviskrifin eru hér ekki
undanskilin — afstaða til þeirra er vægast sagt tvíbent. Að einhverju leyti
eru þess konar bókmenntir hafnar til vegs og virðingar, til dæmis í til-
nefningum til verðlauna og ein þeirra hlaut einmitt íslensku bókmennta-
verðlaunin — en þá þótti öðrum það skrítið að „bara“ minningabók skyldi
fá bókmenntaverðlaunin í flokki fagurbókmennta og ýmsir lyftu brúnum
þegar í ljós kom að Vigdís Grímsdóttir hafði skrifað viðtalsbók. Þegar við
heyrum minnst á það form koma sendiherrafrúr sem segja frá og ýmsar
varíasjónir af Höllu Linker óhjákvæmilega upp í hugann.
En hvernig fara höfundarnir að því að nálgast fortíðina? Hvers konar
aðferðum beita þeir í tilraun til að endurskapa liðinn tíma, ráða í minn-
ingar og myndir úr fortíðinni, og hver er munurinn á sjálfsævisögulegu og
ævisögulegu verkunum í þessu tilliti? Sjálf og sjálfsmynd eru mikilvæg í
verkum sem þessum og því er ekki úr vegi að kanna hvernig höfundarnir
tjá sjálf og hvort hér séu farnar hefðbundnar leiðir, eða tilraunir séu gerð-
ar með formið.
Tilnefningarnar til bókmenntaverðlaunanna voru líka athyglisverðar
að öðru leyti sem varðar flokkunina: Minnisbók Sigurðar Pálssonar var í
flokki fagurbókmennta, bókin um Bíbí og ævisaga Þórbergs í flokki fræði-