Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2021, Qupperneq 12

Fjöldi hjúkrunarfræðinga og álag í starfi
hjúkrunarfræðinga vantar til starfa og hefur gert lengi í ís-
lensku heilbrigðiskerfi. Það endurspeglast í niðurstöðum þess-
arar könnunar en aðeins 48% telja mönnun hjúkrunarfræð-
inga vera fremur eða mjög fullnægjandi árið 2020. Það er ekki
marktækur munur á milli vinnufyrirkomulags, líf- eða starfs-
aldurs. Tafla 7 sýnir helstu ástæður þess að mönnun hjúkr-
unarfræðinga er ófullnægjandi, að þeirra mati. Þetta kemur
greinarhöfundum ekkert á óvart enda þekkt og margumrætt
vandamál sem hægt væri að vinna bug á með sameiginlegri
þátttöku hjúkrunarfræðinga, stjórnvalda, stjórnenda heil-
brigðisstofnana og menntastofnana. Markmið allra þarf að
vera að bæta kjör, starfsánægju og starfsumhverfi hjúkrunar-
fræðinga.
Tafla 7. Ástæður fyrir ófullnægjandi mönnun á starfseiningu
Mönnun var ábótavant fyrir 73%
Veikindaleyfi hjúkrunarfræðinga 45%
Engar umsóknir hjúkrunarfræðinga í laus störf 30%
Ekki fjármagn til að ráða fleiri hjúkrunarfræðinga 27%
fjarvistir hjúkrunarfræðinga vegna covid-19-
sóttkvíar eða smits 27%
rúmlega 76% hjúkrunarfræðinga telja álagið í starfi vera
aðeins, mjög eða alltof mikið, en í fyrri könnun frá 2017 mæld-
ist það meira eða 83%. Þetta er marktækur munur og vísbend-
ing um að félagsmönnum þyki álagið vera minna og er það
athyglivert. greinarhöfundar álykta að skýringa megi leita í
bættri mönnun hjúkrunarfræðinga sem fluttust á milli starfa
og komu úr bakvarðasveit, í mikilli samvinnu þvert á fagstéttir,
aukna teymisvinnu, skýrari verkefnastjórnun og forgangs -
röðun í heilbrigðiskerfinu. Samtímis voru tíðir samráðsfundir
og öflug upplýsingamiðlun.
Í báðum könnunum eru það yngri hjúkrunarfræðingar
sem töldu álagið of mikið en það sem breytist frá fyrri könnun
er að nú bættust við eldri hjúkrunarfræðingar með langan
starfsaldur.
Það er greinarhöfundum þó mikið áhyggjuefni að aðeins
rúmlega 1% svarenda telur álagið vera aðeins, mjög eða alltof
lítið. hér er full þörf á að fá meira jafnvægi en nú er, þó þetta
sé skref í rétta átt.
Tafla 8. Of mikið álag í vinnu
Of mikið álag
2017 2020–2021
aldur Yngri en 30 ára Yngri en 30 ára
30–39 ára 40–49 ára
Starfsreynsla < 5 ár 21–25 ár
5–9,9 ár < 5 ár
Marktækur munur er á könnunum þegar kemur að ánægju
hjúkrunarfræðinga með starfsumhverfi þeirra, en rúmlega
57% voru fremur eða mjög ánægðir með núverandi starfsum-
hverfi en 27% í meðallagi. Þetta er greinarhöfundum sérstakt
ánægjuefni enda snertir starfsumhverfið starf hjúkrunar-
fræðinga mikið. hér að framan hafa þegar verið taldar upp
líklegar skýringar að mati greinarhöfunda, m.a. bætt mönn -
un vegna faraldursins. Einnig má sérstaklega nefna að vegna
faraldursins hafa hjúkrunarfræðingum verið falin ýmis ný og
ábyrgðarmeiri störf með góðum árangri. jafnframt hefur
skapast vettvangur þar sem allir hafa tekið höndum saman í
lausna miðuðum nálgunum og jafnvel nýsköpun, með það
eitt að mark miði að halda þjónustu í heilbrigðiskerfinu sem
best gangandi.
Nýir áhættuþættir í starfi hjúkrunarfræðinga
Starfsumhverfi hjúkrunarfræðinga breyttist verulega eir
covid-19-faraldurinn og finna 89% svarenda fyrir einhverri
áhættu eins og sjá má í töflu 9. Það er áhyggjuefni að 56%
hjúkrunarfræðinga hafi stökum sinnum eða sjaldan upplifað
áhættu í starfi vegna faraldursins þegar slíkt á ekki að þekkjast
í raun. Ekki var marktækur munur á svörum eir starfsheitum,
aldri eða vinnufyrirkomulagi svo ætla má að þetta eigi almennt
við starf hjúkrunarfræðinga. Þetta er að mati greinarhöfunda
skýr krafa til heilbrigðisstofanana um að framfylgja gerð áhættu -
mats starfa.
iCn vakti athygli á því í apríl 2020 að vegna faraldurs og
starfsumhverfis hjúkrunarfræðinga væru þeir farnir að sýna í
auknum mæli einkenni streitu, örmögnunar og áfallastreitu
sem gætu ha grafalvarlegar afleiðingar fyrir hjúkrunarfræð-
inga og heilbrigðiskerfin. nýleg sænsk fræðileg samantekt um
reynslu hjúkrunarfræðinga af umönnun covid-19-sjúklinga
sýndi hræðslu hjúkrunarfræðinga við að dreifa smiti, með
þeim afleiðingum að þeir einangrast og verða varir við nei -
kvæðar tilfinningar.
Tafla 9. upplifun á áhættu í starfi vegna covid-19
Stöðugt 9%
Daglega 19%
Vikulega 5%
Stöku sinnum 31%
Sjaldan 25%
aldrei 11%
aðspurðir um hversu vel atvinnurekendur taka tillit til áhættu,
voru svör hjúkrunarfræðinga með marktæka fylgni, bæði gagn -
vart starfsánægju og líkum á að hjúkrunarfræðingur skipti um
starf á næstu 12 mánuðum. greinarhöfundar ítreka að hér er
mikilvægt tækifæri fyrir vinnustaði til að vinna að úrbótum
við greiningu áhættu í starfi hjúkrunarfræðinga. rúmlega
helmingur svarenda eða 57% fannst vinnuveitandi sinn taka
mikið eða fremur mikið tillit til áhættu í starfi vegna covid, í
meðallagi svöruðu 32% en 11% töldu lítið eða mjög lítið tillit
tekið til áhættu.
Viðhorf hjúkrunarfræðinga til bólusetningar var jákvætt
og ætluðu 85% hjúkrunarfræðinga örugglega eða líklega að
þiggja bólusetningu. aðeins 3% svarenda voru ekki viss og ein-
ungis 2% ætla ekki að þiggja bólusetningu. Þetta er mun hærra
guðbjörg pálsdóttir, halla eiríksdóttir og edda dröfn daníelsdóttir
12 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 97. árg. 2021