Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Qupperneq 37

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 37
Elín Ögmundsdóttir er sérfræðingur í
gjörgæsluhjúkrun nýbura. Hún hefur
frá árinu 1992 starfað á Vökudeildinni/
nýburagjörgæsludeildinni og er hluti af
flutningsteyminu. Elín settist niður með
blaðamanni á köldum febrúarmorgni og sagði
frá teyminu og verkefnum þess.
Öryggismál að hafa flutningsteymið
„Sjúkraflutningar hafa alltaf verið hluti af starfseminni,
alveg frá opnun deildarinnar árið 1976,“ segir Elín.
„Formlegt flutningsteymi hefur verið starfandi í rúm tólf
ár. Áður fyrr var ekki formlegt skipulag á flutningunum,
þeir sem komust hverju sinni fóru í flutninga. Svo
ákváðum við að stofna formlegt teymi til að auka gæði
þjónustunnar. Teymið fær fræðslu um flutninga og
kennslu á tækin sem eru notuð í flutningum. Þá er farið
yfir áhættuþætti og hvaða áhrif það hefur á lífeðlisfræði
nýburans að vera í háloftunum. Að geta reiknað út hve
lengi súrefnisbirgðirnar duga er til dæmis mikilvægt. Við
æfum líka það sem getur komið upp á. Við erum með
skráningarblöð þar sem við skráum hvað gekk vel og
hvað hefði mátt betur fara. Teymið hefur sótt ráðstefnur
um sjúkraflutninga nýbura. Við höldum svo teymisfund
árlega þar sem við förum yfir uppákomur og deilum
reynslu okkar og lærum þannig af hvert öðru. Það er
klárlega öryggismál fyrir landsbyggðina að hafa teymið.
Við erum nýburasérfræðingar Íslands.
Stuttur viðbragðstími
Hvert eru þið að flytja börnin?
„Þetta skiptist í tvennt, það eru skipulagðir flutningar
og svo bráðir flutningar. Skipulögðu flutningarnir eru
þegar börn eru flutt út í hjartaaðgerðir eða aðrar stórar
aðgerðir. Börnin eru yfirleitt flutt út nokkrum dögum
eftir fæðingu. Oftast eru börnin ekki í öndunarvél
og í nokkuð stöðugu ástandi. Þau eru gjarnan með
smásúrefni og prostaglandíndreypi sem er gefið til þess
að halda fósturæðinni opinni. Þetta eru allt að 12-14
flutningar á ári. Áfangastaðurinn fer eftir því við hvaða
sjúkrahús eru samningar hverju sinni. Börn hafa verið
flutt til Englands, Danmerkur, Bandaríkjanna og nú
síðustu árin aðallega til Svíþjóðar. Svo förum við líka
stundum út aftur og sækjum börnin að aðgerð lokinni.
Ef börn eru mjög veik og þurfa að flytjast erlendis kemur
gjarnan sérhæft teymi frá Karólínska sjúkrahúsinu
í Stokkhólmi í sérútbúinni þotu. Bráðir flutningar
eru að mestu flutningar innanlands en stundum frá
Grænlandi. Þá er um að ræða börn sem fæðast óvænt
slöpp á fæðingarstöðum á landsbyggðinni þar sem ekki
er nýburagjörgæsla, eða aðstaða til að sinna þeim, nema
til skemmri tíma. Markmiðið er að sækja börn sem þurfa
sérhæfða meðferð og flytja á nýburagjörgæsluna. Þessir
flutningsleggir eru yfirleitt ekki mjög langir, innan við
klukkustund en vissulega lengri til Grænlands. Þetta eru
um 12 til 14 flutningar á ári. Við förum einnig í flutninga
þar sem konur eru í hótandi fyrirburafæðingu. Oftast
tekst að flytja móðurina á Landspítala áður en barnið
fæðist en ef ekki þá erum við til staðar með búnað og
þekkingu til að sinna barninu. Teymið hefur stuttan
viðbragðstíma. Sem dæmi fæddist barn á Akranesi og 40
mínútum eftir fæðinguna var teymið komið á sjúkrahúsið
þar til að sinna nýburanum og undirbúa flutning á
nýburagjörgæsluna,“ útskýrir Elín. Þið flytjið börn bæði
á landi og í lofti, ekki satt? „Já, það er rétt, við förum til
nágrannasveitarfélaganna yfirleitt á sjúkrabíl en þegar
við þurfum að fara um lengri veg fljúgum við oftast
með sjúkraflugvél Mýflugs en stundum með þyrlu eða
sjúkraflugvél Landhelgisgæslunnar.“
Þaulreynt starfsfólk í flutningsteyminu
Elín segir að í teyminu séu sjö hjúkrunarfræðingar
og þrír til fimm nýburalæknar og það fara alltaf tveir
saman í flutninga, hjúkrunarfræðingur og læknir. En
hvaða hæfni þurfa þessir aðilar að hafa? „Miðað
er við að minnsta kosti fimm ára starfsreynslu hjá
hjúkrunarfræðingunum en allir teymismeðlimir eru
með umtalsvert lengri starfsreynslu en það. En það er
aðallega að geta unnið sjálfstætt og vera lausnamiðaður
því þú vinnur í aðstæðum sem eru mjög ólíkar þeim sem
þú ert í dagsdaglega. Hafa þarf mikla faglega þekkingu
og klíníska reynslu og hæfni til að geta starfað í teymi.
Við erum alltaf bara tvö/tvær saman og verðum að geta
unnið saman sem einn maður.“
Bættar lífslíkur þegar flutningsteymið sér um
flutning nýbura og fyrirbura
Fæðingarstöðum hefur fækkað mjög mikið hérlendis og
á tímabili fækkaði flutningum eftir að fæðingar færðust
í meira mæli til höfuðborgarinnar. Á landsvísu eru 75%
fæðinga á Landspítala. Í gegnum tíðina hafa nýburar
„Það er klárlega
öryggismál fyrir
landsbyggðina að
hafa teymið. Við erum
nýburasérfræðingar
Íslands.“
Farteymi