Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Qupperneq 85

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 85
Útskriftarvandi Landspítalans er skilgreindur í nýlegri skýrslu Embætti landlæknis (2019)
sem vandi sem myndast þegar ekki er hægt að útskrifa sjúkling, sem lokið hefur meðferð og
er metinn útskriftarhæfur, af spítalanum vegna skorts á úrræðum utan hans. Í langflestum
tilfellum er um að ræða aldraða einstaklinga sem ekki eru lengur færir um búsetu á eigin heimili
vegna líkamlegrar og/eða vitrænnar færniskerðingar. Útskriftarvandinn veldur flæðivanda
innan spítalans þar sem sjúklingar sem ekki er hægt að útskrifa teppa rúm á bráðadeildum
og erfitt reynist að leggja sjúklinga frá bráðamóttöku inn á viðeigandi bráðadeildir (Embætti
landlæknis, 2019). Meðallegutími á Landspítalanum hefur verið að lengjast undanfarin ár og
rúmanýting spítalans farið í allt að 105% á sumum deildum (Landspítali, 2019), en æskilegt
hámarksviðmið er 85% (Embætti landlæknis, 2019). Hagsmunir og þarfir sjúklinga skulu höfð í
öndvegi samkvæmt stefnu Landspítalans og er áhersla lögð á að sjúklingar fái þjónustu á réttu
þjónustustigi í öruggu umhverfi (Landspítali, 2020). Miðað við þetta ástand getur starfsfólk
Landspítalans ekki veitt sjúklingum þjónustu á viðeigandi þjónustustigi (Embætti landlæknis,
2019).
Mikill hraði og aukinn þrýstingur á útskriftir einkenna nútímaspítala (Digby o.fl., 2018), en í
samantektarrannsókn Rojas-García og félaga (2018) kemur fram að útskriftarþrýstingurinn
auki álag á starfsfólk spítalans, sem getur haft neikvæðar afleiðingar þegar kemur að umönnun
sjúklinga. Spítalar teljast almennt ekki ákjósanlegt umhverfi fyrir aldraða sjúklinga, þá
sérstaklega til lengri tíma (Digby o.fl., 2018). Of löng lega getur haft slæm heilsufarsleg áhrif á
aldraða sjúklinga (Rosman o.fl., 2015). Dagleg hreyfing og virkni minnkar (Rojas-García o.fl.,
2018) og hætta er á að sjúklingurinn einangrist félagslega (Wilson o.fl., 2014). Einnig er hætta
á að andlegri heilsu hans hraki (Everall o.fl., 2019) og að hann upplifi sig sem byrði (McCloskey
o.fl., 2015). Hætta á spítalasýkingum eykst með hverjum deginum ásamt því að hættan á
snemmbærum dauða aldraðra sjúklinga eykst (Rojas-García o.fl., 2018; Rosman o.fl., 2015).
Samkvæmt mannfjöldaspám er talið að hlutfall fólks á aldrinum 65 ára og eldra muni hækka
um allan heim á næstu áratugum og hér á landi er því spáð að það verði 24% íbúa landsins árið
2050 (Hagstofa Íslands, e.d.). Líffræðileg öldrun, ásamt öðrum áhrifaþáttum, eykur líkurnar
á heilsu- og færniskerðingu en þó er einstaklingsbundið hve hratt það ágerist (WHO, 2018).
Samhliða breytingum á mannfjöldaþróun er hlutfallslegri fækkun spáð í hópi yngra vinnandi
fólks. Hlutfallið er nú um fjórir einstaklingar undir 65 ára á vinnumarkaði á móti hverjum
einum einstaklingi yfir 65 ára aldri. Á næstu fjórum til fimm áratugum er því spáð að hlutfallið
minnki niður í um tvo einstaklinga á vinnumarkaði á móti hverjum einum einstaklingi 65 ára og
eldri (OECD, 2017). Með þessari fyrirsjáanlegu mannfjöldaþróun mun álag á heilbrigðiskerfið
óhjákvæmilega aukast (Lopreite og Mauro, 2017). Við það skapast áskoranir sem hver og
ein þjóð þarf að takast á við og er Ísland þar ekki undanskilið. Mikil þörf er talin á úrbótum í
þjónustu við aldraða (Marcusson o.fl., 2019; Modas o.fl., 2019). Alþjóðaheilbrigðisstofnunin
(WHO, 2018) leggur áherslu á að heilbrigðiskerfi séu endurskipulögð og betur löguð að
þörfum aldraðra og að heilbrigð öldrun sé markmið í öllum stefnum stjórnvalda. Mælt er með
samþættri þjónustu fyrir aldraða (Carvalho o.fl., 2017), en með forvörnum og heilsueflingu
má draga úr sjúkdómsbyrði og færniskerðingu og þar með minnka kostnað og álag á
heilbrigðiskerfið (Williams o.fl., 2019).
INNGANGUR
GUÐFRÍÐUR HERMANNSDÓTTIR
Landspítali
SIGURVEIG H. SIGURÐARDÓTTIR
Háskóli Íslands
Útskriftarvandi
Landspítalans
Leit að lausnum fyrir
aldraða sem lokið hafa
meðferð
Ritrýnd grein | Peer review
Höfundar