Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2022, Síða 99

1. tbl. 98. árg. 2022 | Tímarit hjúkrunarfræðinga 99
Ritrýnd grein | Peer review
og að heilbrigðisstarfsfólk talaði ekki yfir sjúklingnum eins
og hann væri ekki á staðnum (Lin og Tsai, 2010). Það var
vanvirðing við sjúklinga að koma fram við þá eins og þeir væru
ósýnilegir (Woodhead o.fl., 2006).
Umhverfi
Ellefu greinar nefndu umhverfi sem áhrifaþátt í að viðhalda
og efla virðingu (Anderberg, 2007; Dawoos og Gallini, 2010;
42 Gallagher, 2004, Lin og Tsai, 2010; Lin o.fl., 2011; Matiti
og Trorey, 2008; Papastavrou o.fl., 2016; Walsh og Kowanko,
2002; Webster og Bryan, 2009; Williams o.fl., 2016; Woolhead
o.fl., 2006). Umhverfið var með undirþemanu aðbúnaður og
næði. Aðbúnaður fól í sér þætti eins og einrými svo hægt væri
að tjá tilfinningar sínar en það þyrfti þó ekki alltaf að þýða að
þörf væri á einbýli. Einnig fól aðbúnaður í sér að salerni væru
hrein og hjúkrunarfólk þvægi hendur sínar fyrir aðhlynningu.
Næði fól í sér þætti eins og að draga tjöld fyrir rúm, hylja
nekt og banka á dyr sjúklings áður en farið var inn á stofuna
(Anderberg o.fl., 2007; Walsh og Kowanko, 2002; Williams
o.fl., 2016; Webster og Bryan, 2009). Viðleitni starfsfólks til
að tryggja næði var mikilvæg. Það þótti vanvirðing í því að
blanda saman kynjum á stofu (Dawoos og Gallini, 2010). Það
væri sérstaklega óþægilegt fyrir sjúklinga sem þyrftu nána
umönnun, t.d. með vandamál tengt útskilnaði, að vera á stofu
með sjúklingum af öðru kyni.
Eins og áður hefur komið fram er það að viðhalda virðingu
sjúklinga grundvöllur hjúkrunar (Condon og Hegge, 2011).
Þessi fræðilega samantekt varpar ljósi á hugtakið virðingu í
samhengi við hjúkrun með líkani sem samanstendur af fjórum
undirhugtökum (mynd 4). Hvert undirhugtak skýrir síðan
hvernig hjúkrunarfræðingar geta viðhaldið og eflt virðingu
sem hl.uta af daglegri hjúkrun.
Í fyrsta lagi skýrir líkanið þau tengsl sem eru á milli persónu-
miðaðrar hjúkrunar og virðingar. Líkanið styður við þá
hugmynd Anderberg (2007) að náin tengsl séu á milli
persónumiðaðar hjúkrunar og virðingar, þar sem hugað er að
UMRÆÐA
Mynd 4. Virðing í daglegri hjúkrun
Umhverfi Persónumiðuð
hjúkrun
Eiginleikar í framkomu
hjúkrunar-
fræðinga
Samskipti
einstökum þörfum, óskum og venjum sjúklinga á heildrænan
hátt, það er að segja líkamlega, andlega, trúarlega og
félagslega. Líkanið virðing í daglegri hjúkrun, leggur áherslu
á mikilvægi sjálfstæðis (Delmar, 2013) og þess að taka tillit til
persónulegra sjónarmiða sjúklinga, að þeir upplifi að þeir séu
þátttakendur í ákvörðunum sem snúa að umönnun þeirra og
þeir hafi val. Þessum niðurstöðum ber saman við kenningu
McCormack og McCance (2006) um persónumiðaða hjúkrun
sem kemur inn á mikilvægi þess að virða gildi og viðhorf
sjúklinga sem og mikilvægi þess að tekið sé tillit til þessara
þátta í allri ákvarðanatöku sem lýtur að meðferð og umönnun
sjúklinga.
Lohne o.fl. ( 2017) benda á að hafa þekkingu á persónuleika
sjúklings styðji við og viðhaldi virðingu. Rannsóknir
hafa sýnt fram á að það að sjúklingar fái að segja sögu
sína stuðli að persónumiðaðri hjúkrun (Heggestad og
Slettebö, 2015; Heijkenskjöld o.fl., 2017). Þetta samræmist
kenningum kanadíska geðlæknisins Harvey Max Chochinov
(Chochinov, 2007; Dignity in Care, 2016) sem setti fram
virðingarspurninguna: „Hvað þarf ég að vita um þig svo ég
geti veitt þér sem bestu umönnun?“ Spurningin getur hjálpað
okkur við að veita persónumiðaða hjúkrun með því að horfa á
einstakar aðstæður og persónuleika sjúklings. Undanfarin ár
hefur verið aukin áhersla á þátttöku sjúklings í ákvarðanatöku
í heilbrigðiskerfinu í stað forsjárhyggju og mælt er með að
heilbrigðisstarfsfólk spyrji sjúklinginn beint: „Hvað skiptir þig
máli?“ (Barry og Edgman-Levitan, 2012).
Í öðru lagi skýrir líkanið tengsl virðingar og eiginleika
í framkomu hjúkrunarfræðinga (mynd 4). Þetta felur í
sér að hjúkrunarfræðingar sýni sjúklingunum athygli og
góðmennsku, séu málsvarar þeirra og félagar og hugi að litlu
þáttunum (mynd 3). Niðurstöður úr fræðilegu samantektinni
og líkanið sem sett er fram samræmdust kenningum
Chochinov og félaga sem hafa mikið rannsakað virðingu og
þróuðu ABCD (Attitude, Behavior, Compassion, Dialogue)
viðhaldsmeðferð virðingar (Dignity in Care, 2016). Henni er
ætlað að leiðbeina heilbrigðisstarfsfólki hvernig það geti
alltaf haft grunngildi virðingar til hliðsjónar í sínu starfi og
leggur mikla áherslu á þætti eins og viðhorf og eiginleika
heilbrigðisstarfsfólks sem hornstein virðingar.
Í þriðja lagi skýrir líkanið virðingu í daglegri hjúkrun, mikilvægi
samskipta sem hluta af virðingu og ber saman við Dialogue
í kenningu Chochinov og félaga (Dignity in Care, 2016).
Undirþættir samskipta í líkaninu eru að hlusta á sjúkling og
gefa tíma; skýr tjáskipti og hvernig ávarpað og upplýsingar
og trúnaður (mynd 3). Það að hlusta og gefa sjúklingi tíma
og skýr tjáskipti samræmist virkri hlustun. Virk hlustun sem
meðferðarform er vel þekkt og er árangursrík til að veita
tilfinningalegan stuðning. Hún er í raun undirstaða samskipta
og felur í sér yrt og óyrt tjáskipti og gefur sjúklingum færi á að
tjá líðan sína. Það að einhver hlusti getur hjálpað sjúklingnum
að endurmeta reynslu sína og jafnvel finna sjálfur lausn sinna
mála (Mesquita og Campos de Carvalho, 2014).
Umhverfið er fjórða hugtakið í líkaninu virðing í daglegri
hjúkrun (mynd 4) og skiptist það í aðbúnað og næði (mynd
3). Áhrif umhverfis á líðan sjúklinga hefur löngum verið þekkt
í hjúkrun. Í bók Florence Nightingale, Notes of Nursing, fjallar
hún um ábyrgð hjúkrunarfræðinga á umhverfinu í kringum