Læknaneminn - 01.04.1969, Blaðsíða 13

LÆKNANEMINN
13
Ljóst ætti einnig að vera, hvert
vald hinnar markvissari, kerfis-
bundnu skoðanamyndunar, þ. e.
áróðursins, er, og enn frekar hins
almenna hugmyndakerfis (ídeó-
lógíunnar) umhverfisins. Sérfræð-
ingar álíta, að það sé mjög tilvilj-
unum háð (umhverfi), hvert hug-
myndakerfi einstaklingurinn að-
hyllist. Hversvegna eru Rússar
sannfærðir um óhollustu banda-
rískrar heimsvaldastefnu auð-
valdsins? Hví trúir hinn banda-
ríski borgari óhagganlega á
heimsvaldagræðgi og skepnuskap
rússnesks kommúnisma? Hví eru
flestir Gyðingar gyðingatrúar,
Arabar múhameðstrúar ? Hug-
myndakerfin þjóna því að koma
föstum skorðum á annars nánast
kaótíska heimsmynd hvers ein-
staklings, færa honum öruggt at-
hvarf staðfestunnar gegn glund-
roðanum, hefur því sannarlega
trúarlega og ofstækisfulla þætti,
sem eru vænlegasti vísir að stétt-
arrígi og fordómum á þrengra
sviði, ófriði eða heimsstyrjöld á
því víðasta. Stúdentar vilja skapa
yfirsýn um skoðanakerfin, fá vissa
huglæga fjarlægð frá tilfinninga-
ríkum kreddustefnum og öðlast
með því víðari sjóndeildarhring og
hlutlausara viðhorf. Sú er for-
sendan fyrir alþjóðlegri samhygð
(solidariteti) þeirra. En öll sam-
ræða um ný viðhorf eða stefnu-
breytingu felur í sér þá hættu að
rjúfa einfalda heimsmynd borg-
aranna og skapa þeim bæði sálar-
legt og raunmatslegt öryggisleysi,
því meira sem sess þeirra í sam-
félaginu er tryggari og háðari
kerfinu. Þessvegna álíta stúdent-
ar, að meirihluti þjóðfélagsins hafi
brugðizt svo yfirspennt við andófi
þeirra. „Auðvitað gagnrýnir eng-
inn réttinn til að tjá skoðanir sín-
ar; það er ávallt eingöngu hið sér-
staka tilfelli eða hinar sérstöku
aðstæður, þegar sá réttur er not-
aður, eða þá tíminn, sem skýtur
fólkinu svo hræðilegan skelk í
bringu“ (Fulbright: ibid).
Beinasta skoðanakúgunin er á-
róðurinn. Að áliti stúdentanna er
þess til viðhalds kerfinu ávallt
gætt að skapa hentugt gildismat á
öllum hlutum. Löggjöf, dómsmál,
framkvæmdavald og yfirleitt „leik-
reglur lýðræðisins" starfa skv.
sínu innsta eðli í þeim skilningi.
Hin ríkjandi skoðun sé ein í gildi
og sú rétta. Að vísu er gert ráð fyr-
ir umburðarlyndi gagnvart minni-
hlutaskoðunum, svo Íengi sem þær
eru ekki ,,alvarlegar“ eða haldast
á afmörkuðu umræðustigi. En um
leið og á að Ijá þeim aukinn þunga,
leitast við að draga þær inn á vit-
undarsvið þjóðfélags eða jafnvel
gera þær að veruleika, þá njóta
þær ekki lengur jafnfrelsis á borð
við aðrar skoðanir. Kerfið snýst
til varnar, vélasamstæðan tekur að
snúast til þess að bæla niður ósóm-
ann, rétt einsog valdakerfið kirkj-
an stóð áður gegn hverri nýrri
uppgötvun, sem braut í bága við
rétttrúnaðinn. Stúdentar fengu
þannig fljótlega að kenna á „hinu
þvingandi umburðarlyndi" (Mar-
cuse: „the repressive tolerance“).
1 þeirra augum er rétturinn til að
mótmæla hafður sem skálkaskjól,
til þess að borgararnir geti álitið
þjóðfélag sitt umburðarlynt og
lýðræðislegt. En vei, ef eitthvað
er meint með mótmælunum!
Enn eitt afbrigði skoðanakúgun-
ar hefur orðið skotspónn stúdenta:
„Franskur borgari er umfram allt
neytandi, sem ráðskazt er með;
hann ræður ekki, hvers hann kýs
a,ð neyta, og þó er honum í sömu
andrá gefið í skyn, að hann breyti
frjálst með því að neyta þess sama
og öllum öðrum er gert að