Bændablaðið - 11.05.2023, Blaðsíða 6

Bændablaðið - 11.05.2023, Blaðsíða 6
6 Bændablaðið | Fimmtudagur 11. maí 2023 Liðið ár var ár áskorana í búrekstri vegna gífurlegra hækkana á öllum helstu aðföngum. Stjórnvöld studdu þó dyggilega við landbúnaðinn, líkt og aðrar þjóðir. Nú þegar liðnir eru nærri fimm mánuðir af þessu rekstrarári er ljóst að staða landbúnaðarins er lítið betri en hún var fyrir ári síðan. Hækkanir á aðföngum hafa lítið gengið til baka en auk þess hefur aðkeypt þjónusta og fjármagnskostnaður hækkað verulega. Bændasamtökin telja afar brýnt að stjórnvöld bregðist nú þegar við þeirri alvarlegu stöðu sem komin er upp í landbúnaði. Það eru verulegir brestir í rekstrarstoðum landbúnaðarins, sem nú þegar kemur fram í verulegum samdrætti í framleiðslu. Í ljósi stöðu matvælaframleiðslu í heiminum ættu stjórnvöld að huga að hvötum sem efla innlenda framleiðslu enda er og verður innlend landbúnaðarframleiðsla grunnur að fæðuöryggi þjóðarinnar. Landbúnaður í fjármálaáætlun 2024–2028 Í fjármálaáætlun eru helstu áherslur sem snerta landbúnaðinn svofelldar: • Efla fæðuöryggi og standa vörð um heilbrigði plantna og dýra, velferð dýra og öryggi matvæla. • Draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna landbúnaðar og auka bindingu. • Skapa skilyrði til fjölbreyttari landbúnaðarframleiðslu með sjálfbæra landnýtingu og nýsköpun að leiðarljósi. Þá eru í landbúnaðarkafla fjármálaáætlunarinnar talin upp nokkur atriði sem stjórnvöld líta á sem helstu áskoranir innlends landbúnaðar á komandi árum en þau eru: • loftslags- og umhverfismál sem talin er ein helsta áskorunin • nýsköpun • matvælaöryggi • örari breytingar á neyslumynstri • auknar kröfur neytenda um upplýsingar um uppruna matvæla • framleiðsluhættir • umhverfisáhrif • fæðuöryggi, og er þá bæði átt við að framleitt sé til innanlandsþarfa og tilheyrandi þarfa fyrir aðföng þannig að sú framleiðsla geti orðið. Miðað við þær fjárveitingar sem ætlaðar eru til málaflokksins verður að telja að markmið bæði áranna 2024 og 2028, sem snúa beint að framleiðendum, séu með öllu óraunhæf. Þannig er framleiðsla að dragast saman bæði í kjötgreinum og garðyrkju og án frekara fjármagns inn í greinarnar er slík þróun einnig fyrirséð til næstu ára. Þessi samdráttur hefur mjög neikvæð áhrif á fæðuöryggi, sjálfbærni og loftslagsmarkmið. Til að snúa þessari þróun við verður að bregðast strax við enda tekur umtalsvert lengri tíma að auka framleiðslu en að draga úr henni. Þannig má gera ráð fyrir að uppbygging framleiðslu sem fer að skila eðlilegum afurðum taki 3–7 ár eftir greinum. Fjárfestingargeta atvinnugreinarinnar Sé miðað við það fjármagn sem stjórnvöld áætla að veita til kornræktar á næstu fjórum árum er langt í land með að grundvallar starfsskilyrði fyrir aukinni kornrækt séu til staðar, s.s. tryggingavernd og afkomutryggingar. Fjárfestingargeta er grundvöllur þess að hægt sé að aðlaga framleiðslu að nýjum, umhverfisvænni og loftslagsvænni framleiðsluaðferðum. Afkoma í mörgum greinum landbúnaðar er óásættanleg vegna mikilla aðfangahækkana sem ekki hefur verið hægt að velta út í verðlag, auk þess sem innlendar breytur er varða starfsskilyrði hafa einnig haft neikvæð áhrif. Því er fjárfestingargeta bænda lítil eða engin til að aðlaga sína starfsemi í samræmi við markmið stjórnvalda samkvæmt fjármálaáætlun. Endurskoðun búvörusamninga Þessa dagana standa yfir viðræður við samninganefnd matvælaráðuneytisins um endurskoðun núgildandi búvörusamninga. Haldnir hafa verið fjórir fundir um þau atriði sem fulltrúar bænda á búgreinaþingi samþykktu að leggja ætti áherslu á við endurskoðunina. Þar koma fram ýmis lagatæknileg atriði sem nauðsynlegt er að laga og samninganefndin sammála um það. Aftur á móti er staðan erfið og við þessa endurskoðun hafa fulltrúar í samninganefnd ríkisins í raun enga heimild til að semja um aukna fjármuni inn í samningana sem eru í gildi, þrátt fyrir erfiða stöðu í frumframleiðslu matvæla hér á landi. Bændur eru að kljást við miklar hækkanir á aðföngum. Þá hefur launaþróun á almennum vinnumarkaði haft sitthvað að segja. Í búvörulögum segir að tryggja skuli afkomu bænda. Hvernig náum við því fram ef vilji til að koma til móts við bændur er enginn? Ráðherra matvæla hefur lagt fram á þingi metnaðarfulla landbúnaðarstefnu á þingi sem tekur á að efla framleiðslu hér á landi. Fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar endurspeglar aftur á móti í engu þessi metnaðarfullu markmið um eflingu matvælaframleiðslu hér á landi. Molar eru líka brauð sagði einhver, og það á ekki að gera lítið úr 500 milljónum á ári næstu fjögur árin til eflingar kornframleiðslu, sem ég vonast til að nýtist bændum vel í komandi framtíð. Vandinn er hins vegar mun stærri og bregðast þarf við þeim vanda sem steðjar að framleiðslu búvara og þá sérstaklega í kjötafurðum sem framleiddar eru hér innanlands. Ef til vill er kominn tími á að búvörusamningar verði endurskoðaðir á hverju ári en ekki á fjögurra ára fresti? Loftslagsmálin Þrátt fyrir að ekki sé fjallað um loftslagsmál í gildandi búvörulögum þá er mikið fjallað um þann málaflokk í tillögu matvælaráðherra til þingsályktunar um landbúnaðarstefnu til ársins 2040. Í ljósi þeirra víðtæku markmiða og umfangsmiklu aðgerða sem þingsályktunartillagan boðar varðandi samspil landbúnaðar og loftslagsmála verður að telja nauðsynlegt að slíkir samningar verði gerðir milli núverandi samningsaðila búvörusamninga, auk umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins. Til að ná markmiðum um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda vegna landbúnaðar og til að auka bindingu verður að beina verulega auknu fjármagni í formi fjárfestingastuðnings og jákvæðra hvata til landbúnaðartengdra verkefna. Þá verður að nefna að verulega aukin innlend grænmetisframleiðsla er ein af þeim forgangsaðgerðum í landbúnaðarmálum sem tiltekin eru í aðgerðaráætlun stjórnvalda í loftslagsmálum. Innlend grænmetisframleiðsla hefur hins vegar verið að dragast saman vegna óhagstæðrar afkomu og starfsskilyrða. Umræða um kolefnisspor og umhverfismál í samfélaginu snerta bændur og markmiðið sem stefnt er að hlýtur að hverfast um kolefnisjöfnun á innanlandsframleiðsluna sem bændur eru að hluta til ábyrgir fyrir. Á þessum málum þarf að taka svo það sem telst til betri rekstrar skili sér til hagsbóta fyrir landbúnað. Á meðan eru bændur hvattir til þess að taka þátt í verkefnum eins og Loftslagsvænum landbúnaði, þar sem hver þátttakandi, hvert bú, metur möguleika til aðgerða í sínum rekstri. Þannig hafa flestir þátttakendur farið í aðgerðir sem snúa að því að minnka olíunotkun, bæta nýtingu búfjáráburðar og tilbúins áburðar eða auka afurðir. Þá eru miklir möguleikar í bindingu kolefnis í landgræðslu og skógrækt. Kolefnisbrúin er mjög mikilvægt verkefni sem unnið hefur verið að undanfarin ár sem loksins er að raungerast sem tæki bænda til aukinnar bindingar á kolefni á landi bænda um allt land. Við spyrjum okkur að því á hverjum degi hver sé staðan í dag á grunni landbúnaðar, ræktun lands, landgræðsla og binding á eldri skógum sem bændur hafa plantað til dagsins í dag? Starfslok Að lokum vil ég nota tækifærið, nú þegar okkar ágæti fjármálastjóri, Gylfi Þór Orrason, hefur látið af störfum sem fjármálastjóri eftir 40 ára starf hjá Bændasamtökunum. Færum við honum okkar innilegustu þakkir fyrir störf hans í þágu bænda og óskum honum alls hins besta í framtíðinni, takk fyrir, Gylfi. LEIÐARI Hvað kostar tollvernd? Tollvernd er margslungið og frekar óaðgengilegt fyrirbæri. Því er ekki skrítið að fólk forðist að setja sig inn í málefnið. En allir hafa beina hagsmuni af því að skilja það. Um 12,8% heildarútgjalda íslenskra neytenda fara í kaup á matvælum. Hlutfallið er svipað á Norðurlöndum og meðaltal ESB-landanna er 14,3%. Því er matvælaverð hér á landi hlutfallslega sambærilegt við þau lönd sem við viljum bera okkur saman við. Tollvernd er ekki bara mælistika á verðlag matvæla úti í búð, eins og fram kemur í þessu tölublaði Bændablaðsins. Hún er samofin stoðkerfi landsins. Hún stuðlar að fæðuöryggi þjóðar, nýtingu landsins gæða og byggð í dreifbýli. Sverrir Falur Björnsson, hagfræðingur hjá Bændasamtökum Íslands, hefur tekið saman ýmsa tölfræði um tollvernd. Honum hefur reiknast til að tollvernd á kjöt árið 2022 hafi verið 14,7 milljarða króna virði miðað við sömu forsendur og útreikninga og birtast í skýrslu atvinnuvegaráðuneytisins árið 2021 um stöðu tollverndar. Ef þeirri upphæð er deilt með öllum íbúum landsins 18 ára og eldri, gerir það tæplega 4.200 krónur á mánuði. Ef við gerum ráð fyrir að sú upphæð deilist líka á þann fjölda ferðamanna sem eru á Íslandi, fellur upphæðin niður í 3.759 krónur. Það gera um 0,9–2% af grunnframfærslu miðað við viðmið umboðsmanns skuldara. Afnám tollverndar myndi, samkvæmt því, skila sér í 1–2% bættari kjörum fyrir efnahagslega viðkvæmustu hópa þjóðarinnar. Næstum öll lönd nýta sér tollvernd til að styðja sjálfbærni sína. Það er ekkert endilega betra á excel-skjalinu að rækta matinn heima, en það veitir ákveðið skjól að geta það. Það kallast fæðuöryggi. Daði Már Kristófersson hagfræðingur segir í fréttaskýringunni: „Ef þú spyrð hagfræðinga þá segja þeir að óþvinguð viðskipti séu góð. Tollar draga úr viðskiptum og eru því neikvæðir því þeir skapa kostnað.“ En í framhaldi undirstrikar hann, varaformaður Viðreisnar, að það sé ekki hægt að beita einföldum hagfræðirökum á fyrirbæri eins og tollvernd. Því tollvernd þjónar ekki bara hagfræðilegu hlutverki, sem hamlandi fyrirbæri á viðskipti. „Þetta stangast nefnilega á við markmið ríkja um að vera sjálfum sér nóg um einhvern hluta af eigin matvælaþörf.“ Í nær öllum löndum er tollvernd notað sem stjórntæki til að stuðla að fæðuöryggi. Tollvernd er ekki einungis vernd fyrir íslenska bændur, heldur alla þá sem koma að framleiðsluferlunum, frá túninu að matarborðinu. „Liggur hagur neytenda frekar í að styðja við framleiðslu í öðrum löndum og hafa fáa innflutningsaðila, frekar en að styðja við þá ótalmörgu framleiðendur og þjónustuaðila sem eru starfandi á íslenskum markaði?“ spyr Margrét Gísladóttir, framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í landbúnaði. Málið er nefnilega að hér á landi starfa nær 10.000 manns í landbúnaði og afleiddum störfum. Talið er að framleiðsluvirði landbúnaðar séu kringum 80.000 milljónir íslenskra króna. Þessi atvinnuvegur stuðlar að því að hér geta landsmenn búið víðs vegar um eyjuna við framleiðslu á búvörum og tryggt okkur mat. Ég borga 1.700 kr. í Spotify á mánuði, um 2.000 kr. í Netflix og 2.990 kr. í Storytel. Ég er alveg til í að borga 4.200 kr. á mánuði fyrir að vita að það er verið að stuðla að fæðuöryggi í landinu mínu. Guðrún Hulda Pálsdóttir ritstjóri. Landbúnaður í fjármálaáætlun Gunnar Þorgeirsson formaður Bændasamtaka Íslands gunnar@bondi.is Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins. Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 14.900 með vsk. Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar kr. 11.900 með vsk. Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartún 25, 4. hæð - 105 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Kt: 631294-2279 Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar − Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0300 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Steinunn Ásmundsdóttir steinnunn@bondi.is Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 866 3855 Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621 „Þannig er framleiðsla að dragast saman bæði í kjötgreinum og garðyrkju og án frekara fjármagns inn í greinarnar er slík þróun einnig fyrirséð til næstu ára. Þessi samdráttur hefur mjög neikvæð áhrif á fæðuöryggi, sjálfbærni og loftlagsmarkmið. Til að snúa þessari þróun við verður að bregðast strax við, enda tekur umtalsvert lengri tíma að auka framleiðslu en að draga úr henni.“ Mynd / Hlynur Gauti
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Bændablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Bændablaðið
https://timarit.is/publication/906

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.