Bændablaðið - 06.07.2023, Qupperneq 47

47Bændablaðið | Fimmtudagur 6. júlí 2023
mikil sóun og því þarf hver og einn
bóndi að vera með það algjörlega á
hreinu hvað kýr endast að jafnaði
lengi í fjósinu.
Ending er lykiltala í búrekstri og
því lengur sem kýrnar endast, því
minni sóun verður.
Heilsufar. Líklega má nefna
mörg fleiri dæmi en ég enda á þessu
hér. Sjúkdómar og léleg heilsa gripa
veldur mikilli sóun í landbúnaði
og hér þarf að gera allt sem unnt
er til að geta komið grip hratt til
heilsu á ný og auðvitað reyna fyrst
og fremst að koma í veg fyrir að
gripur veikist. Ef það gerist aftur
á móti ætti að reyna til þrautar að
meðhöndla gripinn, ef hann er í
mjólkurframleiðslu, með þeim
hætti að hann geti haldið áfram að
framleiða söluhæfa mjólk.
Það má einnig taka dæmi um
afurðastöð í mjólkuriðnaði og hvað
hún getur gert til að draga úr sóun:
Orkunýting. Eitt af því sem
afurðastöðvar þurfa að nota mikið
af er orka. Gerilsneyðing krefst
upphitunar og oft þarf að framleiða
gufu eða a.m.k. mikinn hita til að
framleiða ákveðnar vörur. Hér
geta afurðastöðvar gert sitt til að
nýta orkuna vel og spara hana með
því að ofgera ekki og/eða með
endurnýtingu.
Vatnsnýting. Það þarf að nota
mikið vatn við vinnslu mjólkurafurða
og flestar afurðastöðvar í dag mæla
nákvæmlega hve mikið vatn er notað
á hverja framleidda einingu. Hér er
alltaf hægt að gera betur og betur.
Endurnýting. Umræða um
mjólkurfernur og nýtingu þeirra
hefur verið nokkuð hávær undan-
farið sem er mjög skiljanlegt en
endurnýting á umbúðum er stórmál
og þarf að taka föstum tökum.
Sumar afurðastöðvar hafa ákveðið
að allar umbúðir verði 100% endur-
nýtanlegar innan örfárra ára.
Geymsluþol. Aukið geymsluþol
er líklega það atriði sem mestu máli
skiptir, a.m.k. hér og nú. Allt of oft
fara afurðir til spillis vegna þess að
þær einfaldlega renna út á tíma. Með
því að lengja í geymsluþoli, m.a.
með úrvalsgóðum mjólkurgæðum,
má draga verulega úr sóun.
Margir halda nefnilega að
gerilsneyðing leysi öll mál en
tilfellið er að ef maður gerilsneyðir
hrámjólk sem er ekki af úrvals
gæðum, þá verður ending hinnar
gerilsneyddu mjólkur mun styttri en
gerilsneyddrar mjólkur sem unnin
er úr úrvalsgóðri hrámjólk. Aukið
geymsluþol snýst líka um umbúðir,
notkun hjálparefna o.s.frv.
Afgangar. Að síðustu má nefna
afgangana. Sumar umbúðir eru einstak-
lega illa hannaðar til þess að tæmast
almennilega og því verður sóun til
þar sem neytandinn nær ekki að nýta
alla vöruna. Þessu þarf auðvitað að
breyta. Þá er þekkt að sóun verður í
mjólkurlögnum afurðastöðvar, þegar
verið er að skipta um framleiðslu
eða framkvæma kerfisþvott. Þá
þarf að skola lagnir sem innihalda
mjólkurleifar.
Með því að huga að því fyrirfram,
má draga verulega úr þessari sóun
eða jafnvel eyða alveg með því að
að nýta skolið sem dýrafóður.
Hvað svo?
Það er dagljóst að matarsóun alla
leiðina, þ.e. frá haga í maga, er og
verður rífleg á komandi árum. Það
má þó draga verulega úr henni og
þó svo að stærstu vandamálin séu
að líkindum utan Íslands þá ætti
ekki síður að skoða hvað megi gera
á Íslandi.
Bændur þurfa að geta tekist á við
áföll vegna ágangs fugla í akra, að
geta treyst því að yrki sem eru notuð
standist íslenska veðráttu o.s.frv. Þá
þarf að skoða vel hvort unnt sé að
takast á við t.d. júgurbólgu án þess
að nota sýklalyf svo mjólkin verði
áfram hæf til neyslu en lendi ekki í
ræsinu. Þá er óhæft að skrokkum sé
hent í sláturhúsum bara vegna þess
að tæknileg atriði standa í veginum
fyrir nýtingu og/eða minni háttar
sýking sem auðvelt væri að skera
frá annars nýtanlegu kjöti.
Þarna geta stjórnvöld klárlega
brugðist við og sett nýjar leikreglur
og þannig stigið skref sem gengur
markvisst í átt að minni sóun á hinni
löngu leið matvæla frá haga í maga.
Þegar rætt er um sóun í landbúnaði er til að mynda hægt að skoða nýtingu
lands. Mjög víða í heiminum er land illa nýtt og uppskera knöpp. Í Nígeríu
er meðaluppskera á kartöflum af hverjum hektara ekki nema 3 tonn en til
samanburðar er líkleg meðaluppskera á Íslandi kringum 18-20 tonn og þar
sem mest lætur í heiminum fer uppskeran í um 80 tonn. Mynd / Kieran Murphy
Hvað ertu
að suða
Finnska undrið í rafsuðunni.
Rafsuðuvélar, öryggisvörur
og suðuvír.
LANDVÉLAR | SMIÐJUVEGI 66 | 580 5800 | LANDVELAR.IS
ehjól ı Hrísmýri 5 ı 800 Selfoss ı sími:555 0595 ı ehjol@ehjol.is ı www.ehjol.is
2023 ÁRGERÐIN AF VINSÆLU
RAFMAGNSHJÓLUNUM ER MÆTT Í HÚS!
SKOÐIÐ ÚRVALIÐ Í SÝNINGARSAL OKKAR EÐA Á EHJOL.IS
T408-1
Verð 565.000 kr
T408-2-4
Verð 685.000 kr
M1 skellinaðra
Verð 550.000 kr
2000W mótor
drægni allt að 70 km
hámarks hraði 45 kmh
hámarks þyngd 150 kg
1000W
drægni allt að 30 km
hámarks hraði 25 kmh
hámarks þyngd 130 kg
1000W
drægni allt að 30 km
hámarks hraði 25 kmh
hámarks þyngd 130 kg
M8 skellinaðra
Verð 560.000 kr
2000W mótor
drægni allt að 70 km
hámarks hraði 45 kmh
hámarks þyngd 150 kg
T408-3-4
Verð 730.000 kr
1000W
drægni allt að 30 km
hámarks hraði 25 kmh
hámarks þyngd 130 kg
*1 kwst
Þú ferðast
30 - 40km
fyrir aðeins
16 krónur*
GÆÐAOLÍUR OG GLUSSI
BÆJARHRAUNI 12
220 HAFNARFIRÐI
S. 555 4800
Hafnargata 52
260 Reykjanesbæ
S. 421 7510
Hrísmýri 7
800 Selfossi
S. 482 4200
Furuvöllum 15
600 Akureyri
S. 535 9085
Sólvangi 5
700 Egilsstöðum
S. 471 1244
STÓRVERSLUN STÓRVERSLUN
BÍLDSHÖFÐA 12
110 REYKJAVÍK
S. 535 9000
Skoðaðu vöruúrvalið á
www.bilanaust.is