Úrval - 01.01.1968, Side 91

SPRENGINGIN MIKLA, SEM BREYTTI . . . .
89
var fjallið orðið holt innan og féll
saman í 600 feta djúpan gíg undir
yfirborði sjávar, og olli um leið
flóðöldu, sem eyðilagði 250 borgir
og drekkti 36000 manns og fleygði
skipum tvær mílur upp á land. Hús
skulfu í 480 mílna fjarlægð og drun-
urnar heyrðust í 2000 mílna fjar-
lægð.
Sprengingin á Santorini varð með
sama hætti, segja vísindamenn,
nema þeir halda að hún hafi verið
mörgum sinnum öflugri.
Þau öfl, sem leystust úr læðingi
við hreyfingu loftsins, sem spreng-
ingin orsakaði telur Galanopolous
að hafi verið sem svaraði þrýst-
ingi mörgum hundruðum vetnis-
sprengja. Og það sem eftir var af
eyjunni, þegar sprengingin sjálf var
liðin hjá huldist 100 feta þykku
öskulagi. Öskulagið eftir Krakatoa
eldgosið var aðeins. eitt fet á þykkt.
Vindurinn bar öskuna frá Santor-
inieldgosinu yfir 80.000 fermílna
svæði, mest til suðaustur, þar sem
það finnst enn í fjöruborði sjávar,
sumstaðar nokkurra þumlunga
þykkt, sumsstaðar margra feta
þykkt.
Þegar eldfjallið hafði tæmt sig og
var orðið holt innan eins og Kraka-
toafjallið, féll það saman í gjána,
sem undir því var 1200 fet undir
sjávarmáli, og orsakaði flóðöldu,
sem hefur verið allt að míla á hæð
við upptök sín. Flóðaldan ruddist
yfir með 200 mílna hraða á klukku-
stund, og þegar aldan skall á Krít
var hún 100 feta há og hún steypt-
ist yfir egypzku óshólmana þremur
klukkustundum síðar og kraftur
hennar var nægur til að kaffæra
hina fornu hafnarborg Ugarit í Sýr-
landi, en hún var 640 mílur frá upp-
tökum flóðöldunnar.
Þessar ætla menn að hafi verið
hinar jarðfræðilegu- eða landfræði-
legu afleiðingar eldgossins á Sant-
orini, en hverjar voru þá hinar
menningarlegu afleiðingar þessa
eldgoss?
FÓLKIÐ, SEM HVARF.
Vestræn menning rekur uppruna
sinn í siðfræðilegum hugi-ænum og
stjórnarfarslegum efnum til hinnar
sígildu grísku menningar. Á tíma
hins mikla eldgoss í Sanatorini, var
Grikkland byggt frumstæðum hel-
lenskum þjóðflokki. Hin mikla
menning, sem síðar blómstraði þar
á í rauninni rætur sínar að rekja
til fólks, sem við nefnum Minoana.
Þeir hafa verið hartnær milljón
að tölu og bjuggu í tylft borga eða
svo á Krít, og höfðu einnig bæki-
stöðvar á Santorini og öðrum ná-
lægum eyjum. Þeir áttu sér not-
hæft skrifletur og þeir stunduðu
margskonar sport, eins og hnefa-
leika glímu og nautaat, þar sem
nautabaninn átti að stinga sér yfir
horn dýrsins.
Þeir notuðu vatnssalerni, loft-
kældu hús sín með því að hleypa
hreinu lofti inn eftir rásum og þeir
bjuggu til geysistóra vasa eða
skrautker og stunduðu margskyns
skreytilist meðal annars skreyttu
þeir veggi sína málverkum, sem
þættu hið fegursta veggskraut enn
í dag. Sendiherrar þeirra eða am-
bassadorar voru í öllum borgum
og verzlunarflotinn í öllum höfn-
um og þekktum höfum þeirra daga.