Úrval - 01.09.1972, Síða 81

79
NÝ TÓNLIST EFTIR GÖMLU MEISTARANA
Louis Kentner, sem er mikill
efasemdarmaöur, telur þetta senni-
legustu skýringuna. Einnig er til
annar möguleiki, en hann er sá, að
þetta séu eintóm svik.
En ráðgatan er samt sú sama.
Rannsöknir sýna, að Rosemary Brown
hefur aldrei lært tönfræöi, hljómfræði,
né kontrapunkt, þótt allt þetta sé notað
á skynsamlegan hátt i þeim 400
verkum, sem hún hefur til þessa
skrifað.
Það eina, sem hún hefur lært á
tónlistarsviðinu er það, að hún stund-
aði nám I pianóleik um þrjú ár.
Hún lærði ekkert annað en pfanó-
leikinn. Hún er fyrst og fremst áhuga-
maöur, og flest verkanna, sem hún
hefur skrifað niður eftir gömlu
meistarana, eru of erfið fyrir hana til
að leika: „Hún getur varla leikið
sómasamlega nokkurt þeirra verka,
sem hún hefur skrifaö.”
Þá hafði hún hvorki peninga né tima
til að sækja tónleika, þvi að skömmu
eftir aðhún giftist, veiktist eiginmaður
hennar og hún varð algjörlega bundin
við að sinna honum. Þegar hann lézt
1961 neyddist hún til að fá sér vinnu i
skólaeldhúsi til að geta haft ofan fyrir
sér og börnum sinum tveimur. Hún
fékk fyrst útvarp 1965, og eini plötu-
sþilarinn, sem hún átti, var gamall og
‘handsnúinn. Hún átti nokkrar vin-
sælar 78 snúninga plötur, sem hún
hafði erft eftir bróður sinn.
Þegar höfð er i huga hin fátæklega
fortið frú Brown og einnig hve
tónlistarhæfileikar hennar eru tak-
markaðir, þá er ekki hægt að segja, aö
kenningin um, að undirmeðvitund
hennar skapi tónverkin, hljómi senni-
lega. Ef svo væri, mætti álíta að
u n d i r m e ð v i t u n d tónlistar-
gagnrýnanda, hljóm-
plötugagnrýnanda og mikils tónlistar-
áhugamanns, væri miklu betri upp-
spretta en hugur Rosemary Brown.
Auk þess er næstum óhugsandi fyrir
meistarana sjálfa að likja eftir stil
hver annars, án þess að þeirra eigin
stlleinkenni skíni I gegn. Beethoven til
dæmis las, lék, og rannsakaði
hljómsveitarverk Haydens og
Mozarts. En þótt fyrstu tvær sim-
foniur hans séu greinilega samdar
undir áhrifum fyrirrennara hans,
gneista þær samt af innri eldi hans og
andagift. Og þegar Tschaikowsky
umskrifaði fyrir hljómsveit tilbrigði
fyrir píanó eftir Mozart, má stöðugt
heyra anda rússneska meistarans
svlfa yfir vötnunum, þvi að hljóm-
sveitarbúningurinn kemur upp um
hann.
Þá hefur þvl verið haiaio fram, að
tónverk þau, sem frú' Brown hefur
skrifaö, eigi rætur sínar að rekja til
dulrænna krafta I undirmeövitund
hennar, eins og til dæmis hugsana-
flutnings, og hún geti með honum
komizt I samband við huga núlifandi
tónlistarmanna. Ef þetta er rétt, er
það algjör ráögáta, hvernig henni
tekst að semja tónverk án þess aö þau
beri einhver einkenni frá henni sjálfri.
Ekkert tónverkanna er i hennar eigin
stll, hver svo sem hann er, heldur ber
hvert tónverk greinileg stileinkenni
þess tónskáWs, sem það á að vera
eftir. „Mér þykir þetta undur-
samlegt”, segir Hephzibah Menuhin.
Meðan það er ekki sannað, að
Rosemary Brown sé svikari eða það sé
undirmeðvitund hennar, sem skapi
tónverkin, eða afsannað, að hún fái
leiðbeiningar „yfir landamærin”, mun
hún stöðugt verða hugsandi fólki mikil
ráðgáta.
(Grein þessi er eftir Stewart Robb,
endursögð).