Úrval - 01.10.1973, Blaðsíða 123

SIGLINGATÆKNI VÍKINGA
121
góSum skipakosti að norrænir menn
fóru svo að segja um öll þekkt höf,
jafrit innhöf sem úthöf, rétt eins
og þeir væru að leika sér í baðkeri.
Ehginn óvitlaus maður leggur á
opið úthaf eins cg Atlantshaf, jafn-
vel þótt sklp og áhöfn sé hið bezta,
ef ekki kemur fleira til. Sókn vík-
inga náði frá Rússlandi vestur til
írlands og íslands (raunar lengra
ef Grænland og Vínland eru með-
talin), og þeir fóru allt frá Noregi
til Miðjarðarhafsins, þar sem þeir
rændu og gerðust jafnvel um skeið
öruggasti lífvörður keisarans í
Miklagarði (Væringjar). Víkingar
leggja undir sig og stofna ríki víða
um Evrópu, og það virðist svo, að
þá fyrst er þeir sjálfir voru búnir
að ná fótfestu á meginlandi Evrópu.
hafi farið að draga úr víkingaferð-
um. Víkingar gerðust stundum land
varnarmenn þar sem þeir settust
að, og tóku vasklega á móti innrás-
armönnum. Þar má næstum segja
að fjandinn hafi hitt ömmu sína, en
margar fleiri ástæður komu til
greina.
Víkingar verzluðu víða og fluttu
með sér margvísleg menningará-
hrif milli landa, sem þeir sóttu heim
og könnuðu sum hver, og þeirra
gætti verulega í stjórnmálaróti þess
tíma. Áhrif víkinga voru mikil og
langæ. Bók, sem oft hefur verið
endurprentuð (síðast að ég ætla
1967) heitir „Norman Achivement"
(Þrekvirki Norðmanna), og gerir
þessi máli allgóð skil.
Nú nýverið hafa verið á döfinni
rannsóknir um atriði, sem hafa
valdið fræðimönnum heilabrotum
og ruglað þá algjörlega, enda lengst
af afgreitt það, sem um þau efni er
að finna, með því að yppta öxlum
upp fyrir eyru, talið ýkjur, firrur,
skáldskap. Þetta er um siglinga-
tækni norrænna manna. Sú skoðun
er nú að verða æ almennari að nor-
rænir menn hafi kunnað meira til
siglinga um úthöf heldur en okk-
ur hefur lengi órað fyrir. Um þetta
hafa birzt nokkrar greinar í erlend-
um ritum, og verður meginefni
þeirra rakið hér lauslega.
Hvernig rötuðu norrænir menn
um höfin í öllum veðrum og það
svo, að þeir virtust nær geta tekið
land þar sem þeim sýndist? Hafa
þessir „villimenn" verið vanmetn-
ir og voru þeir ef til vill siglinga-
fróðir í bezta lagi? „Vísindamenn“
hafa löngum afgreitt þetta svo, að
siglt hafi verið eftir sól og stjörn-
um, vindum og straumum. margt
ráðið af hval og fuglum, og sjálf-
sagt er þetta rétt svo langt sem það
nær. Alkunnar eru sögur t. d. um
Gamla Nóa og Hrafna-Flóka, sem
sendu fugla til að vísa veg til lands.
Allt þetta náði þó skammt. T. d.
voru norrænir menn mjög á ferð
um Atlantshaf um sumarmánuðina,
og þá er birtu á þann veg farið að
þá eru ýmis stjörnumerki, t. d. Pól-
stjarnan ekki til mikils gagns. Sama
er um sól, hún er ekki alltaf sýni-
leg á Norður-Atlantshafi, jafnvel
um sumardag. Samt lögðu víkingar
á höfin eins og ekkert væri sjálf-
sagðara, og þótt þeir væru afbragðs
sjómenn og hefðu góð skip og á-
kveðnar fyrirætlanir, þá nægir
þetta ekki, þeir hljóta að hafa haft.
tæki til þess að sigla eftir,
annað hvort áhöld, sem við þekkj-