Goðasteinn - 01.03.1964, Síða 45

Frásögn Odds af upphafi eldsumbrotanna er all-nákvæm og má
af henni marka rithátt hans að nokkru. Verður hún því prentuð
hér (sleppt að mestu í eldritunu): „Þriðjudaginn annan dag Sept-
embris-mánaðar árið 1845 var veður spakt með skýjuðu lofti, svo
ei sá til sólar; blíður vestanblær gustaði og veitti von um indælan
dag. Áður hafði votviðri gengið lítinn tíma, og kalsaveður með
suðlægum og útsynntum vindum. Hafði sumarið, þegar á allt er
'litið, verið hið indælasta, allteins og veturinn áður hafði verið
einhver hinn blíðasti, sem menn muna. Vorið og sumarið voru
fremur þerrisöm, og því hafði sláttur gengið vel, sérdeilis hvað
heyjaverkun snerti; töður voru hirtar grænar og nokkuð af engi
þegar hér var komið. En fyrir því, að brugðið var veðri nokkru
áður en hér segir, áttu menn úti hey nokkurt. Þenna morgun gengu
menn til verka eins og vandi var til, án þess að ímynda sér, að
nú væri friðurinn úti, er svo lengi hafði veitt blessunarríkan ár-
angur störfum kynslóðar þeirrar, er nú er uppi; því hér fundust
harla fáar manneskjur í nálægum héröðum, er lifað höfðu þá
stund - fyrir 79 árum - er friður þessi þótti dýrmætur, og sýndi
mönnum fram á, hversu dýrmætur hann væri þeim, er sviptast
honum, enda lá nú fyrir oss að mæta sömu kjörum, þó oss væri
hulið, að svo mundi bráðan að bera.
Að ofanverðum dagmálum fóru í einu vetfangi að heyrast
dunur og ofsaniður í austri með þvílíkum undirgangi, að jörð
iðaði við undir fótum manna. Var niður þessi því líkastur, sem
menn stæðu undir ógurlegustu árgljúfrum, eða stríðasta öldufalls-
hljóð; fundu þeir, sem voru í húsum inni, hæga jarðskjálfta 3 eða
4, þar er næst var fjöllum, en ekki nema einn, þar er fjær var,
en þeir er úti voru að verkum staddir urðu þess ei varir. Sló þá
upp á austur, landnorður loftið blásvörtum myrkva æði miklum,
sem færðist allt í einu yfir gjörvallt norðurloftið til vesturs út-
norðurs og allt upp í hvolfið, svo nálega varð sem hálfrokkið, þar
sem skugganum sló á jörðina hér fram í miðjar byggðir, og sögðu
þeir er undir skugga þeim voru, að ekki hefði verið meira en
vinnubjart á meðan myrkvi sá varði. En svo ískyggilegur varð
myrkvi þessi sem mestu þrumuský, en þó ólíkur þeim að útliti til,
því hann var líkastur myrkri einu en ekki skýjum, nema hvar
Goðasteinn
43