Goðasteinn - 01.03.1964, Blaðsíða 56

]ón R. Hjálmarsson:
l'rlciiil yfirnlil á Isliimli
Þegar íslenzka lýðveldið var endurreist á Þingvöllum fyrir tæp-
um tuttugu árum, hafði íslenzka þjóðin lotið dönskum þjóðhöfð-
ingja frá því árið 1388 eða samtals í 556 ár. Nú vita allir, að það
var ekki fyrir Dönum, sem við glötuðum fuilveldi okkar 126 árum
áður eða árið 1262, heldur afsöluðum við því gegn Gizurarsátt-
mála í hendur Hákonar gamla Hákonarsonar konungs í Noregi,
eftir að deilur og ófriður innlendra höfðingja Sturlungaaldarinnar
og afskipti erlendra valdhafa höfðu rifið grundvöllinn undan
hinu forna þjóðveldi okkar, er staðið hafði frá því að allsherjar-
þing var sett á Þingvöllum árið 930 eða í 332 ár.
En hvernig má það vera, að við glötum sjálfstæði okkar og
fullveldi til Noregskonungs á 13 öld, en heyjum síðan alla hina
langvinnu og viðburðaríku sjálfstæðisbaráttu okkar á 19. og .20.
öld gegn Danakonungi og Dönum? Með hvaða hætti komst norska
konungsríkið og fylgilönd þess, fsland, Færeyjar, Grænland, Hjalt-
land og Orkneyjar undir dönsk yfirráð síðast á 14. öldinni?
Þessar og margar aðrar skyldar spurningar skjóta upp kollinum,
þegar horft er um öxl og skygnzt yfir sögusvið íslenzku þjóðar-
innar, sem við lýðveldisstofnunina hafði búið við erlend yfirráð
í einhverri mynd í 682. ár samtals.
Segja má, að náin fjölskyldutengsl norrænu konungsættanna hafi
átt drjúgan þátt í að sameina hin norrænu ríki. Aðalsættir í þess-
um löndum blönduðust líka og tengdust margvíslega án tillits til
landamæra. Þá hefur sameiginleg ósk þjóða á Norðurlöndum um
að skapa stærri og sterkari ríkisheild, er hamlað gæti gegn ásókn
og veldi hinna þýzku Hansakaupmanna, ráðið nokkru um, hversu
fór. En fleira kemur til greina, sem nefna mætti tilviljanir eða
meinleg örlög. Með því að rekja lauslega feril hinna norsku kon-
unga, sem þá um leið voru konungar fslands, fram að þeim tíma,
54
Goðasteinn