Víðförli - 01.05.1951, Side 43

HEFUK KRISTINDÓMURINN GERT GAGN?
41
Vér íslendingar höfum verið innan endimarka hins kristna
menningarsamfélags, þótt vér værum á jaðri heimsbyggðarinnar.
Það mættum vér betur kunna að þakka en vér gerum. Þrátt fyrir
þann ljóma, sem kristnir höfundar Islendingasagna hafa varpað
yfir ýmsa heiðna forfeður sína og vora, þá dylst það ekki, að
nokkuð gott hefur náð að festa rætur í íslenzkri þjóðarsál síðan
á dögum Svaða á Svaðastöðum og síðan er þeir Skagfirðingar
dæmdu á samkomu, sakir sultar og hallæris, að gefa skyldi upp
fátæka menn gamla og veita enga hjálp, og ekki heldur þeim, er
lama voru eða að nokkru vanheilir og eigi skyldi herbergja þá.
Og talsverð breyting er orðin á hugsunarhætti síðan á dögum 01-
vis víkings, sem samtíð hans hæddist að með því að nefna hann
„barnakarl“ — ekki af því, að hann ætti svo mörg börn, heldur
vegna þess, að honum var svo undarlega farið, að „hann lét eigi
henda börn á spjótseddum, sem þá var víkingum títt.“
Það er hætt við, að mannúðin reynist eiga skammgóðar rætur
og skjóllitla tilveru, þegar búið er að ryðja brott þeim gróðrar-
sverði og græðlingum, sem kristin kirkja hefur flutt vestrænum
þjóðum og hlúð að eftir því, sem henni hefur gefizt friður til.
Saga þessarar aldar er þegar búin að sýna allrækilega, hvað í
vændum er í kjölfar sigursællar heiðni.
Lengi hefur það verið tízka að gera lítið úr gildi hinna guðræki-
legu hátta fyrri tíma hér á landi, þeir hafi fremur verið ytra snið
en áhrifavaldur til mannbóta og siðbóta.
Ég hef hér fyrir framan mig grein, sem ég rakst á af tilviljun.
Hún er eftir glöggan og gegnan mann, Guðmund Hjaltason, skrif-
uð fyrir nál. 40 árum, og fjallar um íslenzka, kristna heimilis-
menningu. Höf. lýsir þar heimilisguðrækni æskuára sinna. Hafði
hún nokkur bælandi áhrif?
Guðmundur Hjaltason segir: „Ég er viss um, að heimili þetta
(þ. e. æskuheimili höf.) hefði verið lakara, ef guðræknina hefði
vantað þar. Mannelskuverkin hefðu þá orðið færri og ósamlyndið
harðara og varanlegra. Og ég sjálfur hefði orðið margfalt verri
maður en ég þó varð. Guðræknin bæði blíðkaði og stillti skaps-