Morgunblaðið - 31.01.1981, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. JANUAR 1981
11
Ágreiningur um um-
ferðarrétt úr botngötu
Málavextir
I janúar árið 1977 varð árekst-
ur milli tveggja bifreiða við
Langagerði í Reykjavík. Bifreið í
eigu A var ekið norður eftir
botngötu milli húsanna nr. 50—
70 við Langagerði og bifreið í
eigu B var ekið eftir Langagerði
til austurs. Þar sem botngatan
og Langagerði mætast varð
áreksturinn.
Ökumaður bifreiðar A hugðist
beygja til vinstri við gatnamótin
og stöðva þar, leit til hægri eftir
umferð og ók síðan af stað, leit
til vinstri, en var kominn af stað
inn á gatnamótin, þegar hann sá
til ferðar bifreiðar B. Hann nam
þá staðar og var bifreið hans
kyrrstæð þegar áreksturinn
varð. Ökumaður bifreiðarinnar
kvaðst hafa talið að við gatna-
mótin gilti hinn almenni
umferðaréttur.
Ökumaður bifreiðarinnar í
eigu B hemlaði strax er hann sá
að bifreið A var komin inn á
gatnamótin, en kvaðst ekki hafa
getað afstýrt árekstri. Hann
taldi sig njóta aðalbrautarrétt-
ar.
Eigandi bifreiðar A reyndi að
innheimta tjón sitt hjá trygg-
ingarfélagi því, er hafði bifreið B
í lögboðinni ábyrgðartryggingu,
en það félag hafnaði algjörlega
bótum til A.
Stefndi A þá þeim B og
vátryggingafélaginu til greiðslu
skaðabóta að óskiptu.
Kröfur og
málsástæöur
A gerði þær dómkröfur að B
og vátryggingafélagið greiddu
skaðabætur vegna árekstursins
að óskiptu, og sundurliðaði þær í
viðgerðarkostnað og dagpeninga
fyrir þann tíma er hann missti
afnot bifreiðar sinnar. Auk þess
krafðist stefnandi vaxta og
málskostnaðar að skaðlausu að
mati dómsins.
Kröfur B og vátryggingafé-
lagsins voru þær að þeir yrðu
með öllu sýknaðir af kröfum
stefnanda og að honum yrði gert
að greiða málskostnað að skað-
lausu að mati dómsins.
Til vara kröfðust stefndu þess
að kröfur stefnanda yrðu stór-
lega lækkaðar, en málskostnaður
felldur niður.
Af hálfu stefnanda var lagt
fram í málinu vottorð frá gatna-
málastjóra um umferðarrétt við
Langagerði og sagði hann þar
m.a. að Langagerði væri safn-
gata, sem lægi milli Réttarholts-
vegar og Tunguvegar. Út frá
aðalgötunni lægju 6 botngötur
og væru hús við þær númeruð
við Langagerði. Gangstéttir við
botngöturnar og aðalgötuna að
sunnanverðu hefðu verið steypt-
ar á árinu 1972. Gangstétt með-
fram aðalgötunni hefði verið
látin ganga gegnum akbrautir
botngatnanna, þó þannig að þær
væru dregnar niður, lækkaðar, á
þessum stöðum og mynduðu 5
sm brún við akbraut aðalgötunn-
ar, en væru í sömu hæð og
akbrautir botngatnanna. Þetta
fyrirkomulag hefði verið tekið
upp til þess að undirstrika, að
botngöturnar væru minniháttar
götur gagnvart aðalgötunni,
draga úr ökuhraða við akstur
inn og út úr botngötunni og til
þess að gera gangandi vegfar-
endum auðveldara fyrir. í 48. gr.
umferðarlaga segði svo: „Þeir
sem aka frá brún akbrautar,
einkavegum, löndum, lóðum,
bifreiðastæðum eða aka yfir
gangstéttir, skulu víkja fyrir
umferð á vegi þeim er ekið er
inná.“ Samkvæmt ákvæði þessu
átti umferð úr botngötunum að
víkja fyrir umferð um aðalgöt-
una. Síðan sagði í vottorði
gatnamálastjóra. „Þegar ákvæð-
ið var sett inn í umferðarlög
munu ekki hafa verið til þær
aðstæður sem eru í Langagerði
nú og lýst hefur verið hér að
framan. Má því telja ólíklegt, að
löggjafinn hafi haft þær í huga
við lagasetninguna." Vildi hann
ekki leggja dóm á hvort fyrir-
komulagið veitti ökumanni á
aðalgötunni rétt gegn þeim, sem
út úr botngötunni ækju, eða
hvort almennur umferðarréttur
gilti.
Af hálfu stefnanda var byggt
á þeim málsástæðum, að líta
yrði á götuna Langagerði sem
eina heild. Botngöturnar hefðu
aldrei verið merktar sem minni
háttar götur, og væri því umferð
um þær ekki réttminni en um-
ferð um aðra hluta götunnar og
þarna hefðu engin umferða-
merki verið sett. Hvað gang-
stéttina varðaði, væri hún þegar
í sömu hæð og botngöturnar og
brúnin við akbraut aðalgötunnar
hyrfi þegar malbikun þar væri
lokið. Hugsanlega mætti líta á
gangstéttina sem gangbraut, en
enga gangstétt í eiginlegum
skilningi. Stefnandi byggði einn-
ig á því að ökumaður bifreiðar B
hefði ranglega talið að hann
væri á aðalbraut og væri því
ljóst að hann ætti alla sök á
árekstrinum.
Málsástæður stefndu voru þær
að samfelldar steyptar gang-
stéttir lægju beggja vegna
Langagerðis, en aðalgata og
botngötur væru malbikaðar og
því greinilega afmarkaðar. Þetta
vekti traust vegfarenda, sem um
aðalgötuna færu, á því, að þeir
ættu aðalbrautarrétt og engu
máli skipti þótt enn hefði ekki
verið lokið við malbikun Langa-
gerðis, gangstéttin við enda
botngatnanna myndaði nú 5 sm
brún við aðalgötuna og yrði að
taka tillit til þess þegar aðstæð-
ur væru metnar. Líta yrði á
botngöturnar sem húsgötur og
því væri um að ræða akstursleið
í skilningi 5. mgr. 48. gr. 1.
40/1968. Ökumaður bifreiðar
stefnanda hefði átt að víkja fyrir
ökumanni bifreiðar stefnda B.
Stefndu töldu ennfremur að þótt
fyrrnefnd 5. mgr. 48. gr. yrði
ekki lögð til grundvallar, ætti
það ekki að breyta niðurstöð-
unni, því ökumaður bifreiðar
stefnanda hefði stöðvað eða því
sem næst stöðvað bifreið sína og
þannig gefið hlutlægt til kynna,
að hann ætlaði að víkja fyrir
umferð frá vinstri. Að lokum
töldu stefndu að ökumaður bif-
reiðar stefnanda hefði ekki sýnt
næga aðgæzlu, en á honum hefði
hvílt rík aðgæzluskylda miðað
við aðstæður. Yrði að hafa í
huga 1. mgr. 49. gr. 1. 40/1968 í
þessu sambandi. Öll sök eða
a.m.k. frumsök hvíldi á öku-
manni bifreiðar stefnanda.
Niðurstaða
héraðsdóms
I dómnum sagði m.a. að þar
sem gangstétt aðskildi botngöt-
ur frá aðalgötu Langagerðis,
yrði að líta svo á, að um umferð
frá botngötum inn á aðalgötuna
gilti 5. mgr. 48. gr. 1. nr. 40/1968.
Þætti þá ekki skipta máli, þótt
gangstéttin væri lægri fyrir
enda botngatnanna en annars-
staðar, og samkvæmt framan-
greindri málsgrein hefði öku-
maður bifreiðar stefnanda átt að
víkja fyrir ökumanni bifreiðar
stefnda B. Bæri því að sýkna
stefndu af kröfum stefnanda.
Eftir atvikum var talið rétt að
hvor aðili bæri sinn kostnað af
málinu.
Niðurstaða
Ilæstaréttar
í niðurstöðu Hæstaréttar
sagði m.a. að gangbrautin, sem
lægi meðfram akbraut Langa-
gerðis að sunnanverðu væri
dregin nokkuð niður þvert fyrir
akbraut botngatnanna. Öll væri
gangstéttin þó hærri en akbraut
aðalgötunnar og órofin af botn-
götum svo sem gangstéttin
horfði við vegfarendum sem
færu eftir aðalgötu Langagerðis.
Hins vegar væri gangstéttin illa
greind frá akbraut botngatn-
anna, þegar komið væri út úr
þeim, þar sem akbrautir þeirra
væru í sömu hæð og gangstéttin.
Það hefði verið upplýst við
málflutning fyrir Hæstarétti, að
ökumaður bifreiðar A væri
kunnugur staðháttum við
Langagerði og hefði áður átt
heima við þá götu. Hefði honum
ekki getað dulizt að hann ók yfir
gangstétt, þegar hann ók út úr
Hæstaréttur
Umsjón ELÍN
PÁLSDÓTTIR
botngötunni. „Samkvæmt þessu
og að öðru leyti með skírskotun
til forsenda hins áfrýjaða dóms
þykir mega staðfesta hann.“
A var gert að greiða máls-
kostnaðinn fyrir Hæstarétti.
Sérákvæði
Einn dómari Hæstaréttar
skilaði sérákvæði í þessu máli,
og sagðí m.a. að aðalregla ís-
lenzkrar umferðarlöggjafar um
umferðarrétt ökutækja á vega-
mótum væri í 1. mgr. 48. gr.
umferðarlaga nr. 40/1968. Sér-
reglur um umferðarrétt öku-
tækja á gatnamótum í kaupstað
eða kauptúni yrðu aðeins settar
af viðkomandi lögreglustjóra að
fengnum tillögum bæjar- eða
sveitarstjórnar samkvæmt
ákvæðum 2. mgr. 65 gr. umferða-
laga, sbr. 2—4. mgr. 48. gr. sömu
laga. Afmörkun gatnagerðaryf-
irvalda Reykjavíkurborgar, með
því að lækka gangstéttina sem
gengi gegnum akbrautir botn-
gatnanna, yrði ekki talin þess
eðlis, að hún ein sér breytti
umferðarreglum á gatnamótum
þessum. Framkvæmdir gatna-
gerðaryfirvalda án nokkurra
merkinga þyrftu að vera miklum
mun gleggri en hér væru, til þess
að þær gætu komið í stað
ákvarðana lögreglustjóra og við-
eigandi merkinga í samræmi við
ákvæði 2. mgr. 65. gr. umferða-
laga, sbr. 2.-4. mgr. 48. gr. sömu
laga, þannig að ákvæði 5. mgr.
48. gr. sömu laga um akstur yfir
gangstéttir kæmi í stað hinnar
almennu umferðarreglu. Sam-
kvæmt þessu taldi dómarinn að
leggja bæri alla sök á árekstrin-
um á ökumann bifreiðar B, og
taka dómkröfur stefnanda til
greina að öllu leyti.
Elín Pálsdóttir
LANG AGERDI
[*u B. | S cm írún

tíús
A yo - lo