Morgunblaðið - 31.01.1981, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 1981
*
Halldór Arnason:
. . . með kveðju
Svo sem oft áður hefur Sjálf-
stæðisflokkurinn á liðnu ári verið
mikið til umfjöllunar manna á
milli. Ekki er það nema eðlilegt,
þar sem flokkurinn er og hefur
verið lang stærsti stjórnmála-
flokkur landsins í áratugi og hefur
haft mikil áhrif á mótun þess
samfélags sem við lifum í.
Það sem gerir þessar umræður
þó frábrugðnar þeim fyrri, er að
þær fjalla að mestu um óeiningu
innan flokksins, einkum milli ein-
stakra forystumanna. Svo virðist
sem flokksfélagar skiptist í fylk-
ingar og berist á banaspjótum. Að
flestra mati náðu átökin hámarki
þegar varaformaður flokksins,
ásamt nokkrum samflokksþing-
mönnum, myndaði ríkisstjórn með
Framsóknarflokki og Alþýðu-
bandalagi, gegn vilja meirihluta
þingflokks Sjálfstæðisflokks.
Gerðist þetta eftir nær tveggja
ára stjórnleysi og ótai árangurs-
lausar tilraunir til myndunar á
starfhæfri stjórn. Menn hafa
gerst sagnfræðingar og sálfræð-
ingar í því augnamiði einu að
komast á frumorsökum þessa
óróleika og skýra eðli hans. Eigi
að uppræta meinsemd er talið
nauðsynlegt að komast yfir rætur
hennar. Margir hafa haft tilhneig-
ingu til að leggja þessi átök út sem
átök á milli formanns og vara-
formanns flokksins, átök sem
myndu hverfa færu þeir báðir frá.
Þeir sem lengst hafa komist telja
sig geta rakið þessi átök allt til
stofnunar flokksins. Þetta er merk
uppgötvun, en kannski kemur hún
fólki ekki svo mjög á óvart.
Kjarni málsins er sá að ekki er
einungis um að ræða átök milli
tveggja manna, heldur er nú sem
oft áður tekist á um hvaða póli-
tískri stefnu Sjálfstæðisflokkur-
inn eigi að fylgja fram. Slík átök
hljóta ávallt að eiga sér stað í
stórum flokki og eiga sér ein-
hverja oddvita. Allt frá stofnun
hefur flokkurinn átt fjöldafylgi að
fagna um mest allt land. Þó svo að
kjósendur flokksins hafi verið
sömu skoðunar í vissum mikilvæg-
um málum, þá greindi þá á í
afstöðu sinni til margfalt fleiri
mála og svo er enn. Ástæðan fyrir
þessu er einfaldlega sú að engin
mannvera er nákvæm eftirmynd
annarrar, hvorki líkamlega né
andlega. Það er hvorki mögulegt
né æskilegt að steypa fjöldann í
sama mótið. Meira að segja gaml-
ingjarnir austan tjalds eru farnir
að efast, kalla þeir samt ekki allt
ömmu sína. I afmælisgrein til
Gunnars Thoroddsens sem birtist
í Morgunblaðinu, grein sem er
meira en bara afmælisgrein, segir
Kristján J. Gunnarsson m.a.:
„Innan venjulegs lýðræðisskipu-
lags eiga hagsmunahópar um tvo
kosti að velja: að mynda samhenta
en marga smáflokka eða flokks-
brot fyrir hvern hóp um sig, eða
hitt að sameinast í stærri flokks-
einingum þar sem mismunandi
hagsmunir verða að vegast á og ná
sáttum eða a.m.k. viðunandi mála-
miðlun innan flokksins sjálfs.
Seinni kosturinn er tvímælalaust
vænlegri fyrir varðveislu lýðræð-
isskipulags. En stór flokkur þarf á
öflugu valddreifingarkerfi að
halda. Hann þarf að nýta sér
hæfileika margra og mismunandi
manna, sem hafa gáfur, þekkingu
og reynslu ... I slíkum flokki
þýðir nefnilega ekki að knýja fram
úrslit með afli takmarkaðs meiri-
hluta, menn verða að sætta sig við
hlutfallslega skiptingu valdsins ef
halda á saman flokknum og ná
samstöðu.
Ef stór stjórnmálaflokkur
kemst að þeirri niðurstöðu að
hann geti ekki notað ýmsar gerðir
hæfileikafólks í ábyrgðarstöður
nema það gangist undir sértrúar-
játningar einhverra harðsnúinna
hagsmunahópa (sem gætu verið
minnihluti) innan flokksins og
sverji sig frá því að hafa nokkra
aðra skoðun, þá er sá flokkur á
öruggri leið til að gera sig að
litlum flokki og áhrifalausum. Þar
þurfa menn að vísu sennilega ekki
að leita málamiðlunar innan
flokksins sjálfs en þeim mun
meira verður að slá af kröfum ef
til samstarfs kemur við aðra
flokka. Ekki verður það léttara
verkefni eða líklegra til góðs
árangurs en að leysa ágreinings-
málin innan stórs flokks."
Forystumenn Sjálfstæðisflokks-
ins hafa frá upphafi lagt sig í líma
við að fylgja fram víðsýnni stefnu,
þar sem frelsi einstaklingsins til
eflingar eigin þroska og nýtingar
hæfileika sinna, sér og þjóðfélag-
inu til hagsbóta, hefur setið í
fyrirrúmi. Nær helmingur lands-
manna hefur getað fundið hug-
sjónum sínum stað í stefnu flokks-
ins. Það segir sig sjálft að ekki er
á færi neins eins manns að annast
mótun og framkvæmd slíkrar
stefnu. Til þess þarf samhenta
forystu, samsetta af fulltrúum
hinna mismunandi skoðanahópa
innan flokksins, forystu sem
framar öllu leitast við að hinar
mörgu og margvíslegu raddir inn-
an flokksins fái að heyrast og eigi
rétt til umræðu. Þetta hefur þeirri
forystu tekist sem á undan er
gengin og því ætti það ekki enn að
vera hægt?
Við skulum því ekkert harma
það að flokksmenn túlki stefnu
Sjálfstæðisflokksins á misjafnan
hátt. Vaéri sú raunin ekki á, þá
væru kjósendur flokksins til muna
færri en þeir eru nú. Hver og einn
túlkar stefnuskrána í anda þeirra
hugsjóna sem standa honum næst
og taka yfir hans áhugasvið. Það
þarf ekki að vera að annarhvor
eða báðir hafi á röngu að standa,
túlki tveir sömu stefnuskrána á
óiíkan máta. Einnig ber að forðast
að stilla flokksmönnum, með mis-
munandi skoðanir í einhverju
dægurmáli, upp sem andstæðing-
um. Ekkert er hættulegra en
fordómar sem oftast eru til komn-
ir sökum skorts á þekkingu og
skilningi.
Það sem gerir átök innan Sjálf-
stæðisflokksins háværari nú en
oftast áður er að innan forystu
flokksins hefur á síðustu árum
gætt tilhneygingar til róttækrar
hægri stefnu, stefnu sem stór
hluti kjósenda flokksins getur
ekki sætt sig við. Einkunnarorð
eru ákaflega þýðingarmikil til að
auðvelda kynningu á hugmyndum
eða starfsemi, en að sama skapi
ákaflega vandmeðfarin. I stað
þess að styrkja hugmyndina, geta
þau snúist gegn henni, gefið and-
stæðingunum kærkomið tækifæri
til útúrsnúninga og áður en varir
fjallar umræðan um einskis verða
hluti. Einkunnarorðin „Báknið
burt“ og „Leiftursókn gegn verð-
bólgu“ eru hrópandi dæmi um
kjörorð sem slá langt út fyrir það
svið sem þeim er ætlað að túlka.
Vissulega er nauðsynlegt að
endurskoða eðli og mikilvægi
opinberra stofnana, fyrirtækja og
þjónustu. Kanna hvort enn sé not
fyrir starfsmennina, hvort koma
megi á aukinni hagræðingu eða
hvort einhverri starfsemi sé betur
komið í höndum einstaklinga eða
samtaka. Hins vegar er líklegt að
hærra velferðar- og tæknistig
kalli á aukinn mannafla innan
opinbera geirans. Að ætla sér að
auka fylgi flokksins undir ein-
kunnarorðunum „Leiftursókn
gegn verðbólgu" er líklegast hugs-
unarvilla aldarinnar. Eftir orð-
anna hljóðan hlýtur sú stefna að
vera róttæk hægri stefna. Hvaðan
átti hið aukna fylgi að koma?
Berum saman einkunnarorðin
„Leiftursókn gegn verðbólgu" og
„Endurreisn í anda frjálshyggju".
Það þarf stórbrotið hugmyndaflug
til að álykta við fyrstu sýn að hér
sé átt við sömu stefnuna.
Einhver háttsettur maður sagði
fyrir all löngu síðan: „— Ríkið,
það er ég —“og varð frægur fyrir.
Ekki veit ég hvort það var fyrir
viskuna eða heimskuna sem fólst í
þessum orðum. Hitt er víst að
enginn félagi í Sjálfstæðisflokkn-
um hefur heimild til að segja eða
hugsa — Flokkurinn, það er ég —.
Hinn almenni flokksfélagi getur
ekki liðið það nokkrum manni,
sem valinn hefur verið til trúnað-
arstarfa í þágu flokksins, að hann
misnoti aðstöðu sína og flokks-
kerfið til að treysta eigin stöðu og
safna um sig hirð. Við þekkjum
pólitíska hálfguðadýrkun frá ríkj-
um kommúnismans sem nefndur
er „ismi“ til aðgreiningar frá
öðrum aðdáendaklúbbum s.s. Maó-
ismi, Trotskyismi, Stalínismi, ...
Mér er tjáð að t.d. Trotskyistar og
Maóistar geti engan veginn talað
saman og allra síst þegar ræða á
hvað greini þá hugmyndafræði-
lega í sundur. Er ekki óalgengt að
slíkar tilraunir endi með handa-
lögmálum. Það er því ástæðulaust
að taka upp þeirra siði, það leysir
engan vanda. Sjálfstæðisflokkur-
inn er tæki til að standa vörð um
ákveðnar hugsjónir og lífsskoðan-
ir en ekki um einstaka menn.
Nauðsynlegt er hverjum flokks-
félaga og þá sérstaklega trúnaðar-
mönnum flokksins að gefa sér
öðru hvoru tíma til þess að íhuga
hið innra með sér hvort málefnin
sitji í fyrirrúmi og hvernig honum
hefur tiltekist við að auka fram-
gang sameiginlegra hugsjóna
sinna og flokksins. Með því móti
er hver og einn betur búinn til
nýrri átaka og minni hætta er á
sljóleika og stöðnun. Flokkurinn
er til orðinn og starfar hugsjón-
anna vegna. Þeir sem gera sér það
ekki fullkomlega ljóst eiga ekki að
taka að sér trúnaðarstörf á vegum
flokksins.
í vor verður haldinn Landsfund-
ur Sjálfstæðisflokksins. Eigi sá
fundur að hafa einhvern annan
tilgang en að hitta mann og
annan, er nauðsynlegt að mið-
stjórn flokksins útbúi þær tillögur
í þjóðmálum sem leggja á fyrir
landsfundinn og sendi þær með
góðum fyrirvara öllum Sjálfstæð-
isfélögum í landinu til umfjöllun-
ar. Með þeim hætti aukast líkurn-
ar fyrir því að stefna flokksins
verði í raun mótuð á landsfundi af
breiðum hópi flokksmanna. Ekki
þarf að fjölyrða um mikilvægi
þess háttar stefnumótunar fyrir
flokksmenn til aukinnar samstöðu
og nýrri átaka.
Skákþing Reykjavikur:
Helgi og Jón berjast um titilinn
bað skiptust á skin og skúrir
hjá efstu þátttakendunum á
Skákþingi Reykjavíkur í vik-
unni. Ljóst er að titilhafarnir á
mótinu. þeir Jón L. Árnason og
Helgi Ólafsson. munu berjast
harðri baráttu um efsta sætið
og gæti henni lyktað á hvorn
veginn sem er ef dæma á eftir
núverandi stöðu þeirra á mót-
inu.
I upphafi mótsins herjuðu veik-
indi og önnur forföll á marga
þátttakendur en nú loks er að
komast einhver mynd á stöðuna.
Vegna frestananna hefur venjulega
verið dauft á umferðadögunum, sem
eru sunnudagar og miðvikudags-
kvöld, en á biðskákadögum hafa
hins vegar mörg úrslit ráðist. Þann-
ig tefldu þeir Sævar Bjarnason og
Jón L. frestaða skák sína á þriðju-
daginn var og virtist Sævar hafa
hartnær unnið tafl er skákin fór í
bið. Helgi Ólafsson, aðalkeppi-
nautur Jóns, gat því litið mjög
björtum augum til framtíðarinnar
áður en biðskákin var tefld á
fimmtudaginn, því að tap hefði þýtt
það fyrir Jón að hann hefði verið
búinn að missa tvo vinninga niður
en Helgi aöeins hálfan.
En skjótt skipast veður í lofti og
Sævar lék skákinni við Jón fyrst
niður í jafntefli og síðan lék hann
ótrúlegum afleik í dauðri jafntefl-
isstöðu og tapaði. Þessi óheppni
Sævars virtist hafa mjög slæm
áhrif á Helga sem var að tefla
frestaða skák sína við Benedikt
Jónasson. Helga varð illilega fóta-
skortur og þótt Benedikt hafi e.t.v.
ekki farið beinustu leiðina að mark-
inu hefur hann biskup fyrir tvö peð
í endatafli og góða vinningsmögu-
leika í biðstöðunni. Auðvitað er þó
ekki útilokað að sagan frá því á
fimmtudaginn endurtaki sig og í
þetta skipti verði það Helgi sem
nýtur góðs af. Vafalaust er þó bezt
aö láta aila spádóma lönd og leið, en
víst er að hvorugur þeirra félaga
má láta deigan síga er þeir mætast
innbyrðis á morgun, sunnudag, í
áttundu uniferð mótsins.
Um stöðuna að öðru leyti vísast
til töflunnar, en vert er að líta
nánar á hina löngu en æsispennandi
viðureign þeirra Sævars og Jóns:
Hvítt: Sævar Bjarnason
Svart: Jón L. Árnason
Larsens-byrjun
1. b3
(Af einhverjum ástæðum hefur
þessi annars fáséða byrjun notið
mikilla vinsælda á skákþinginu. í
fyrstu umferð gegn Björgvini svar-
aði Jón henni með 1. — e5, 2. Bb2 —
Rc6,3. e3 - d5, 4. Bb5 - Bd6, en nú
velur hann nokkurs konar drottn-
ingarindverska uppbyggingu sem
getur vart talist mjög beitt.)
- c5, 2. Bb2 - bfi. 3. Rf3 - Bb7.
4. e3 - Rffi. 5. Be2 - dfi. fi. d4 -
efi. 7. 0-0 — Be7, 8. c4 - 00, 9. Rc3
— afi.
(í slíkum stöðum er oft gott ráð til
þess að jafna taflið að leika .9. —
cxd4, 10. exd4 — d5, en Jón lætur
þetta hjá líða og fær þrengra tafl.)
10. Dc2 - Dc7. 11. Ilacl - IIe8,
12. Dbl - Rbd7,13. Ilfdl - IIac8.
14. a3 - Db8. 15. d5! - exd5, 16.
Rxd5 - Rxd5,17. cxd5 - Bf6.18.
a4 - Bxb2, 19. Dxb2 - Rffi. 20.
Bc4 - He4, 21. Dc2 - Hce8. 22.
Dd3 - Da8. 23. Hel
(Sævar leggur gildru fyrir Jón sem
nú þegar var að lenda í miklu
tímahraki. Ef 23. — Rxd5? þá 24.
Rg5, eða 23. — Bxd5, 24. Bxa6 —
Bc6, 25. Dxd6!)
- h6, 24. Hcdl - gfi, 25. Dc3 -
Dd8, 2G. Dd3 - Da8, 27. h3 -
II4e7, 28. Rd2 - Kh7,
(28. — Bxd5 var vel reynandi, þó
hvítur fái bætur fyrir peðið, t.d. 29.
f3 — b5, og staðan er óljós.)
29. Rfl - He5. 30. f3!
(Bráðsnjall leikur. Ef svartur þigg-
ur ekki peðið nær hvítur að bæta
stöðu sína með e3-e4.)
- Rxd5, 31. e4 - Rf4. 32. Dxdfi -
Kg7, 33. Dc7 - II8e7, 34. IId7 -
De8. 35. Iledl - Rd5!!
(Þrátt fyrir geigvænlegt tímahrak
finnur Jón eina leikinn)
36. Hxe7 - IIxe7, 37. Dg3 - Rffi.
Skák
eftir Margeir
Pétursson
38. Re3 - Kf8, 39. Dh4 - Kg7?
(Svartur gat forðast peðstap með
því að leika strax 39. — Rg8)
40. Hdfi - Rg8. 41. Hxbfi
(Biðleikur svarts og eini möguleik-
inn til að geta haldið taflinu áfram
af einhverju viti)
42. IIxb7 - g5, 43. Rf5+ - Kh8,
44. Dg3
(Eftir 44. Hxe7 — gxh4, 45. Hxf7 —
Dd2, 46. Rxh4 - Del+, 47. Kh2 —
Dxh4, 48. Hf8 er ótrúlegt annað en
hvítur geti unnið
- IIxb7, 45. Rdfi - Dc7. 46. Rxf7+
- Kh7, 47. Dg4?
(Eftir 47. Rd6 og síðan e5 hefur
hvítur áfram yfirburðastöðu)
- Dd7, 48. Befi - Dd4+, 49. Kh2
- Df6, 50. e5 - Df4+, 51. Dxf4 -
gxf4, 52. Bc4 - He7, 53. e6 - Rffi,
54. Re5 - Rh5, 55. Rd3 - a5, 56.
Rxc5
(Nú hefur hvítur þrjú peð fyrir
skiptamuninn, en vegna slæmrar
kóngsstöðu á hann erfitt með að
færa sér það í nyt)
- Kg6. 57. Rd3 - Kf5. 58. b4 -
axb4. 59. Rxb4 - Rg7, 60. a5 -
Hc7, 61. Bd5 — Rxe6, 62. a6 —
Rc5, 63. g3 - Hg7, 64. gxf4 -
Kxf4, 65. Bb7
(Þessi leikur hefði átt að þvinga
fram jafnteflið)
- Rxb7,66. a7 - Hg8,67. Rd5+ -
Kxf3. 68. Rc7 - Hg2+, 69. Khl -
IIa2, 70. a8-D - IIxa8. 71. Rxa8 -
Kg3, 72. Rc7 - Kxh.3. 73. Re6 -
Rd6, 74. Kgl
(Einfaldast var 74. Rf4+ — Kg3, 75.
R(?2)
- Kg3, 75. Rg7 - Kg4, 76. Kg2 -
Rb5
77. Kh2??
(Ótrúleg blinda)
— Rc7, og hvítur gafst upp, því
riddarinn á sér ekki undankomu
auðið.