Morgunblaðið - 31.01.1981, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. JANÚAR 1981
31
88 milljóna ný
króna halli á
rekstri SAS
Halli á rekstri fyrirtækisins
í fyrsta sinn í 17 ár
SKANDINAVÍSKA flugfélaKÍð
SAS tilkynnti fyrir skömmu, að
tap fyrirtækisins fjárhagsárið
1979—1980 hefði verið liðlega 62,2
milljónir sænskra króna, eða sem
nemur um 88 milljónum íslenzkra
nýkróna (8800 milljónum ís-
lenzkra gkróna), en fjárhagsárið
þar á undan var hagnaður fyrir-
tækisins um 147,6 milljónir
sænskra króna, eða sem nemur
um 207 milljónum íslenzkra ný-
króna (20700 milljónum íslenzkra
gkróna). Fjárhagsár SAS endar
30. september ár hvert. Þessar
tölur eru fyrir afskriftir og skatta.
Það fer því ekki á milli mála, að
ástandið hjá SAS endurspeglar
þann mikla vanda, sem er við að
etja í flugrekstri, þ.e. minnkandi
flutninga og síhækkandi eldsneyt-
isverð. Þetta er í fyrsta skipti í 17
ár sem SAS sýnir tap á rekstri
sínum og segir það sína sögu. Til
að bæta gráu ofan á svart hjá SAS
á síðasta ári varð fyrirtækið fyrir
nokkrum skakkaföllum, eða tapaði
sem nemur um 140 milljónum
íslenzkra nýkróna (14000 milljón-
um íslenzkra gkróna) vegna óróa á
vinnumarkaðnum í Svíþjóð og
Noregi.
Heildarvelta fyrirtækisins fjár-
hagsárið 1979—1980 var tæplega
9.350 milljónir sænskra króna, eða
um 1.300 milljónum íslenzkra
nýkróna, eða um 130 milljörðum
gkróna. Á síðasta ári flutti SAS
alls tæplega 8,4 milljónir farþega,
sem er 276 þúsund farþegum
minna en árið á undan. Vöru-
flutningar minnkuðu á síðasta ári
um því sem næst 3% en flutningar
með póst jukust um liðlega 10%.
Heildarfjöldi starfsmanna SAS
var í upphafi ársins 24.333, en við
lok þess 24.469. Flugliðar í árs-
byrjun voru 17.046, en við lok þess
16.887.
í ársbyrjun í fyrra tilkynnti
SAS um áætlanir fyrirtækisins,
sem leiða áttu til meiri hagnaðar.
Þar var reiknað með fækkun
starfsliðs og hætt yrði að fljúga til
staða, sem væru ekki nægilega
arðbærir.
Nýr íslenzk-
ur staðall
NÝR íslenzkur staðall, ÍST-67, um
neyzluvatnslagnir tengdar vatns-
og hitaveitum bæjar- og sveitarfé-
laga, kom út á síðasta ári. Staðall
þessi er byggður á riti frá nor-
rænu byggingamálanefndinni og
hliðstæðum stöðum, t.d. DE 439,
en hann er einn af þeim stöðlum,
sem byggingareglugerð fyrir allt
landið staðfesti fyrir tveimur ár-
um.
Steypustyrktarstál
framleitt hérlendis?
NÝLEGA lauk gerð áætlunar á
vegum iðnaðarráðuneytisins um
stálbræðslu til framleiðslu á
steypustyrktarstáli hér á landi, en
Tæknideild Iðntæknistofnunar ís-
lands tók þátt í athugunum og
áætlunargerð ásamt fleiri aðilum,
utanlands og innan, segir í nýút-
komnu fréttabréfi Iðntæknistofn-
Þá segir að steypustyrktarstál
sé eitt af nauðsynlegustu bygg-
ingarefnum í landi þar sem hætt
sé við jarðskjálftum, og færist
notkun þess í vöxt.
Verksmiðjan mun ýta undir
landhreinsun og nýta þá miklu
hauga af brotajárni, sem upp hafa
safnast og halda áfram að safnast.
Ef ákvörðun verður tekin fljótlega
um byggingu verksmiðjunnar,
gæti framleiðsla hafist strax á
árinu 1983, segir að siðustu í
fréttabréfinu.
Ari T. Guðmundsson:
Glansmynd
og barnatrú
í góðri trú
á óvissuna
Tvisvar eða þrisvar hef ég átt
orðastað við Björn Bjarnason í
Morgunblaðinu. Tækifærin gefast
enn.
Björn veltir nýlega vöngum yfir
sjóvörnum í svonefndu GIÚK-
hliði milli Grænlands, íslands og
Stóra-Bretlands. Hann segir m.a.:
„Öll varnaráform Atlantshafs-
bandalagsins í Evrópu byggjast á
því að sjóleiðinni yfir Atlantshaf
verði haldið opinni. Trúi menn
ekki að það sé unnt leiðir það
sjálfkrafa tii vantrausts á Átl-
antshafsbandalaginu ...“ o.s.frv.
(mín feitletrun).
Ég hélt að trú tilheyrði fortíð-
inni þegar um stíðsrekstur er að
ræða. Nú telst ég herstöðvaand-
stæðingur og eindreginn andstæð-
ingur Sovétríkjanna. Nóg er til af
gömlum og nýjum rökum fyrir
úrsögn íslands úr NATO. Éinn
flokkur slíkra raka snýst um
yfirlýsta varnargetu NATO. Sé
hún bæði lítil og versnandi, þá
ætti slík staða að fá allmarga
gamalgróna NATO-sinna til að
skipta um skoðun á öryggi íslands.
Ónýtar NATO-varnir ættu ekki
síður að styrkja þá skoðun fólks að
við sjálf verðum að tryggja öryggi
landsins. Reyndar mælir margt
annað með því líka, en það er
önnur saga.
Að svo komnu máli leggur Björn
Bjarnason mikið upp úr því að
menn trúi á varnarmátt NATO.
Einhvern veginn finnst mér það
ótrúleg grunnhyggni. Álíka og
þegar menn úr röðum herstöðva-
andstæðinga telja ýmist landið
hólpið ef það stendur utan hernað-
arbandalaga eða trúa á dómsdag
og gjöreyðingu. Óskhyggja, trú og
forval á ákveðinni atburðarás geta
aldrei átt samleið með landvörn-
um og almannavörnum.
Hið ómögulega
Ferðir hundraða skipa og
hundraða flugvéla yfir Atlants-
hafið í upphafi styrjaldar er
undirstaða NATO-varna í Evrópu.
Ýmsar vangaveltur um varnir
handa þessari skrúðgöngu hafa
sést. Allt of margar þeirra benda
til þess að litlar líkur séu á því að
hún geri gagn.
Björn segir m.a. að Varsjár-
bandalagið muni aðallega nota
kafbáta til að granda skipum
þessarar miklu lestar. Hvað ef það
einbeitir sér að liðsflutningum
NATO í lofti?
Björn gerir líka grein fyrir
hugmyndum um að loka GIÚK-
hliðinu með hjálp 3 sveita flug-
móðurskipa og kafbátaleitarvéla.
Hvernig rímar þetta við þá stað-
reynd að kafbátar Varsjárbanda-
Iagsins komast inn í Atlantshafið
að sunnan og eru þegar á helstu
siglingaleiðum? Auk þess eiga
Sovétmenn miklu fullkomnari (og
nánast óvinnandi) eldflauga- og
flugmóðurskip en NATO, þótt
færri séu. Ekki má gleyma Back-
fire-vélunum sem hafa 4000 km
flugdrægni og gera bæði skipum
og gömlum, hægfleygum kafbáta-
vélum NATO erfitt fyrir. Hvað
með meðaldræg flugskeyti Sovét-
manna í Evrópu, sem hafa miðun-
arnákvæmni allt niður í 50 m frá
skotmarki? Og minnir mig ekki
rétt að flugmóðurskip NATO séu
gömul og án eldflaugavarna, en
verða að treysta á hjálparskip
með slíkum búnaði. Svo kom það
fram í æfingunni „Proud Spirit"
fyrir skömmu að fjarskipta- og
tölvukerfi Bandaríkjanna hrundi
ef svo mætti segja (heimild:
Washington Star og NTB/UPI).
Ari T. Guðmundsson
- vegna greinar
Björns
Bjarnasonar
Þannig mætti lengi telja.
Auðvitað er NATO-foringjum
kunnugt um allt þetta. Þeir reyna
bara að halda uppi trú fólks á
NATO og komast hjá kröfum um
endurskipulagningu og sjálfstæði
Evrópuvarna með því að fela
óþægilegar spurningar og stað-
reyndir. 9
Hæpnar forsendur
Af grein Björns sést líka greini-
lega hvernig NATO-foringjarnir
velja sér forsendur við áætlana-
gerð eftir hentugleikum. Þeir láta
eins og Varsjárbandalagið muni
beina spjótum sínum að flug- og
skipalestinni miklu. En hvað ef
flugvellir og hafnir í Evrópu verða
nú aðalskotspænirnir?
Þá er gert ráð fyrir að styrjöld
hefjist með átökum í Mið-Evrópu.
Gömul herstjórnarfræði segja til
um að sniðugt kunni að vera að
„afgreiða" jaðarsvæðin fyrst.
Hvað ef Varsjárbandalagið byrjar
á að tryggja sér yfirráð fyrst yfir
Noregi, Islandi, Grikklandi, Tyrk-
landi og Rauðahafslöndununi?
Hvað ef NATO byrjar sókn á
undan andstæðingnum?
Mér sýnist að botninn sé löngu
dottinn úr talinu um „sameigin-
legar varnir Evrópu" og skipalest-
arrómantíkinni. Risaveldabanda-
lögin bæði eru tæki risaveldanna
til þess að tryggja sér húskarla og
NATO stendur í vegi fyrir skyn-
samlegum landvörnum smáríkja í
Evrópu. Hér heima hafa áróðurs-
brögð NATO leitt til þess að menn
deila enn einungis um aðildina að
NATO en hafa gleymt hættunni
sem vofir yfir og nauðsyn þess að
Islendingar sjálfir tryggi eigið
öryggi eftir því sem þeim er fært.
Island í
skotlínu
Ég get ómögulega séð að ísland
geti staðið jafn fjarri stríðsátök-
um í 3. heimsstyrjöldinni og í 2.
heimsstyrjöldinni. Landið er ein-
faldlega í „skotlínu" milli risa-
veldanna og milli þess og Noregs
er ein helsta leið Sovétríkjanna út
á heimshöfin.
Eitt skref frá þátttöku í stríði er
úrsögn úr NATO. En það dugar
ekki til og alls óvíst hvort af því
verður fyrir upphaf styrjaldar.
Annar skerfur felst í því að
vantreysta loforðum NATO um að
nokkur þúsund hermenn með sitt
hafurtask komi einhvers staðar úr
Bandaríkjunum ef í harðbakkann
slær. Að auki mynda þeir ekki
skárstu hugsanlegar landvarnir
og það er ekki einu sinni víst að
viðvörun um yfirvofandi stríð
komi með margra daga f.vrirvara
eins og gert er ráð fyrir.
Ekki má gieyma því að margir
slá því föstu að margra mega-
tonna kjarnasprengju verði skotið
á Keflavík. En það er óvíst í raun.
Allt hvetur þetta til þess að
íslenskir stjórnmálaflokkar opni
augun fyrir raunveruleikanum og
fari að hyggja að öllum götunum í
fagurgala NATO, í friðarþvætt-
ingi Sovétríkjanna og íslenskum
almannavörnum og neyðaráætl-
unum. Mörg þeirra málæ eru
þannig vaxin að menn geta sam-
einast um þau án þess að hætta
deilum um aðra þætti varnarmál-
anna.
Nú þarf tillögur
Guðmundur Georgsson segir í
Þjóðviljanum að allt tal um al-
mannavarnir sé hættulegt og af-
vegaleiðandi hjal. Sá dómur bygg-
ir á skoðun nokkurra bandarískra
lækna. En þeir miða bæði við
bandarískar milljónaborgir og þá
skoðun að frestur til athafna áður
en kjarnasprengjur springa þar,
verði nánast enginn. Ég hafna
skoðun Guðmundar hvað ísland
varðar.
Nú sem stendur fá Almanna-
varnir fáeina tugi milljóna gkr.
frá ríkinu. Með 3 daga fyrirvara er
hægt að koma upp sæmilegum
geislaskýlum til nokkurra daga.
Einnig er til á pappír brottflutn-
ingsáætlun fyrir SV-land, sem er
óreynd á öllum sviðum. Ekki eru
til geislaskýli til 3 vikna sem er
lágmarkstími til að sleppa við
alvarlega geislun, hvað þá skýli
gegn sprengiþrýstingi eða venju-
legum loftárásum. Ekkert vara-
slökkvilið er til, ekkert neyðar-
kerfi á helstu fjarskiptum og
útvarpi fyrir allt land, engar
varahlutabirgðir í lífsnauðsynleg
tæki, engin áætlun um stjórnsýslu
á stríðstímum, engar vistunar-
áætlanir fyrir tugþúsundir
manna, ekki mannskapur til þess
að framkvæma þær litlu áætlanir
sem til eru, engar orku- eða
matvælaframleiðsluáætlanir
o.s.frv., o.s.frv. Hreyfing í þessa
átt er ekki sjáanleg. Það er eins og
hið hættulega heimsástand og
allar raddirnar hér á landi sem
minnast á nýja heimsstyrjöld séu
ekki til.
Einhver verður að byrja að
móta tillögur í þessum efnum.
Annars fer hugsanlega fyrir okkur
eins og 1939. Þá byrjaði ríkis-
stjórnin og Alþingi að muldra
eitthvað um aukna kartöflurækt
og kannanir af ýmsu tagi nokkr-
um vikum fyrir upphaf styrjaldar-
innar. Og daginn fyrir innrás
Þjóðverja í Pólland var birt þings-
ályktun um smávægileg viðbrögð
rikisins. Heppni okkar fólst svo í
því að landið var að miklu leyti
utan styrjaldarsvæðisins og Bret-
ar komu hingað á undan Þjóðverj-
um. Nú er öllu öðru vísi farið.
Ari T. Guðmundsson
Fyrsta
loðnan til
Akraness
FYRSTI loðnuaflinn á þessu ári
barst hingað í fyrradag. en þá
kom vs. Sigurfari með 326 lestir.
sem fara til vinnslu í Síldar- og
fiskimjölsverksmiðjunni. Fitu-
magn loðnunnar er talið vera um
10%. Vs. Víkingur er á leiðinni
frá sömu slóðum með um 900
lestir.
Bátar sem afla tneð línu hafa
fengið frá 7 til 9 lestir í róðri af
þorski og ýsu. Aflinn er meiri og
vænni en á undanförnunt árunt og
má örugglega þakka alfriðun
Faxaflóa og 200 mílna fiskveiði-
lögsögunni. Þrátt fyrir ['ennan
gæðaafla eru nokkur skip að hefja
veiðar með þorskanetum.
Atvinna hefur verið góð hér á
Akranesi að undanförnu.
Julíus