Morgunblaðið - 08.10.1983, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1983
og stundum biðraðir út úr húsinu,
þótt salurinn sé á fjórðu hæð og
margar tröppur að ganga upp. En
er nafntogaðir listamenn úr höf-
uðborginni gista Akureyri, koma
næsta fáir — þannig komu örfáir
á opnun sýningar Jóns Gunnars
Árnasonar sl. vor, að ég held. Og
ég minnist þess er ég heimsótti
sýningu Magnúsar Á. Árnasonar
fyrir margt löngu og kom í gal-
tóman sal. Ekki hugðumst við láta
slíkt henda okkur og sendum því
mikinn sæg boðskorta út — sam-
svarandi fjöldi væri jafnvel um 10
þúsund í Reykjavík. Vel hafði
gengið að hengja sýninguna upp
og leysa önnur aðskiljanleg
vandamál, og svo rann upp hín
stóra stund, er múgurinn og marg-
mennið var væntanlegt, að þvi er
menn bjuggust fastlega við.
En fólk lét bíða eftir sér, þótt
slangur af fólki kæmi allan tím-
ann, en það var bót í máli að þetta
var gott fólk og segja má að annað
hvert par er kom, festi sér mynd
eða var í kauphugleiðingum og
vissulega er það betra að fátt fólk
komi en selja nokkuð, en margt
komi og selja lítið. Áður hafði ég
selt samtals eina mynd á Akureyri
og það til einhvers alþingismanns
á staðnum.
Salan var hér þó ekki höfuðat-
riðið heldur kynningin — en þess
ber að gæta að slíkar kynningar
kosta peninga, mikla peninga, er
gerandinn leggur fram úr eigin
vasa. Áhættan er því mikil. Hér
væri það góð hugmynd, að menn-
ingarsjóður Akureyrar byði einum
eða fleiri listamönnum af höfuð-
borgarsvæðinu til sýningarhalds
árlega til upplyftingar menning-
arlífinu.
Menningarsjóðsfulltrúarnir
telja það þó sitt meginhlutverk að
hlúa fyrst og fremst að innan-
sveitinni og þannig var gerð fræg
bókuð samþykkt á fundi nefndar-
innar í vor um að kaupa einungis
verk eftir sveitungana. I þessum
sjóði var drjúgur skildingur ónot-
aður um áramótin að því er mér
var tjáð — nægilegur í gott mál-
verk eftir Ásgrím, Jón Stefánsson
eða Kjarval. Fáránlegra getur
þetta ekki verið á verðbólgutímum
og að auki menningarlegt gengis-
sig. Séu viðkomandi að hefna sín á
sunnanmönnun, gjalda þeir sjálfir
þröngsýni sinnar. Þetta ákvæði
hlýtur að letja sunnanmenn enn
frekar til sýningarhalds á Akur-
eyri. Þetta með innansveitarvið-
horfin er annars landlægt og er
tími kominn til að vekja athygli á
því, hve mikil lágkúra og þröng-
sýni er að baki slíks hugsunar-
háttar og jafnframt rakin minni-
máttarkennd. Stórhugurinn er
það, sem á að vera á oddinum í
öllum menningarlegum samskipt-
um. Hliðstæðan er, að menn setji
einungis upp leikrit eftir sveitung-
ana, leikstýrðum af sveitungunum
— eða að menn útiloki önnur lið
en innansveitarliðin í fótamennt
að leika knattspyrnu í bænum. En
nóg um það.
Ekki vil ég vera sjálfur til frá-
sagnar um sýninguna, nema að
hún gekk mjög vel og aðsókn aðra
daga en opnunardaginn var litlu
minni en í höfuðborginni og jafn-
vel meiri rúmhelga daga.
Auðvitað þótti þeim norðan-
mönnum ekki síður en jafnvel
bankastjórum í Reykjavík myndir
mínar úr möppunni nýútgefnu,
ásamt sérþrykkjunum þrem, full
djarfar og ástþrungnar. Slíkar
þreifingar eiga víst einungis að
eiga sér stað í myrkri. Það bætti
þó vonbrigðin fyllilega upp, að það
var ellefu ára stúlka er fékk pabba
sinn til að festa sér eina möppu og
gefa sér — það er þannig ekki öll
nótt úti, er æskan norðan heiða
reyndist jafn fordómalaus.
Vel á minnst þá er erótík eða
ástleitni aldrei klám í listrænum
búningi, en það er hins vegar klám
að gera fagra hluti ljóta, gróma
svið ástarinnar og uppruna mann-
kynsins. Samsvörun er ófögur
meðferð talaðs og ritaðs máls og
yfirhöfuð að óhreinka allt og
sverta í guðdómi sköpunarverk-
sins. Skilgreiningin á hugtakinu
klám er ákaflega frumstæð og
brengluð hérlendis. Það er þannig
að vissu marki siðleysi og klám að
hengja upp myndir fúskara á
veggi listavel mótaðra húsa. Menn
hljóta að þekkja orðið klámhögg,
það skýrir margt vindhöggið á
sviði slíkra rökræðna.
Fólk hugsar um þessa hluti dag-
lega allt sitt líf, verður fyrir sterk-
um áhrifum af kynlífinu enda er
það afkvæmi þess og nærist á því
líkt og annarri nauðsynlegri fæðu
— allt annað er að fara í kring um
raunveruleikann og er óholl bæl-
ing hans.
Menningin og skilningurinn á
þýðingu hennar blómstrar að öðru
leyti á Akureyri, t.d. í stórauknum
skilningi á gildi myndlistarskól-
ans. Mikilvæg deild, er varðar
mjög hag bæjarfélagsins, er í upp-
siglingu, en það er iðnhönnunar-
deild og getur hún haft ómælda
þýðingu í beinhörðum peningum
fyrir atvinnulífið og eflingu þess
— í skólanum ríkja vissulega eng-
in hrein innansveitarviðhorf,
heldur vilja lærimeistararnir með
aukinni þekkingarmiðlun opna
augu manna fyrir mikilvægi vand-
aðrar hönnunar og auka skilning á
íslenzkum sérkennum í aðskiljan-
legum efnum.
Á meðan á dvöl minni stóð,
skoðaði ég eina sýningu á mynd-
um nýbylgjumálara í íþróttahöll-
inni, sem ég hef þegar fjallað um
hér í blaðinu. Annað var mér tjáð,
sem ég hef ekki komið á framfæri
og það er, að það myndi ekki kosta
nema brot af íþróttahöllinni að
reisa sýningarsal og litla íbúð
fyrir listamenn, er gista bæinn t.d.
i því skyni að kenna við skólann,
setja upp leikrit eða halda listsýn-
ingar, slíkir eru annars oft á
hrakhólum með húsnæði og sýn-
ingarsalur er ekki til nema í
tengslum við myndlistarskólann
eða í öðru tilfallandi húsnæði.
Ég hafði mikla ánægju af dvöl
minni á Akureyri eins og jafnan,
en því miður gat ég ekki skoðað
margt að þessu sinni, enda bund-
inn af sýningunni. Er ég hélt á
brott og ók þakklátum huga fram
hjá barnaskólanum gamla kom
Davíð Stefánsson aftur upp í huga
mér: Segið það henni móður
minni,/að mig hafi eitt sinn þrot-
ið/hug og dáð til að duga/og duft-
inu lotið./Ungur í annað
sinni/eygi ég nýja vegi,/fagna
kyrrlátum kvöldum/og komanda
degi.
Dirk Bogarde
Þriðja bindi ævi-
sögu Dirk Bogarde
Jóhanna Kristjónsdóttir
An Orderly Man
eftir Dirk Bogarde.
Útg. Chatto & Windus 1983.
Þetta er þriðja bindið í ævisögu
brezka leikarans Dirk Bogarde og
sagt hið persónulegasta þeirra.
Með þessu bindi er Bogarde kom-
inn til nútíðarinnar og verður þá
væntanlega bið á frekari ævi-
sagnaskrifum. En auk þess að
hafa sent frá sér þessar ævisögur
hefur leikarinn einnig gefið út
tvær skáldsögur, A Gentle
Occupation og Voices in the Gard-
en. Þá fyrri las ég, að vísu með
nokkurri fyrirhöfn, en mér til
verulegrar ánægju.
An Orderly Man segir frá
þrjózkum, einörðum og hógv'ærum
manni, sem skynjar umhverfi sitt
mjög sterkt, ann fjölskyldu sinni
og vinum. Hann gerir sér mæta
vel grein fyrir sjálfum sér þegar
hér er komið sögu og er ekki með
neitt uppgerðar lítillæti vegna
leikafreka sinna, en fer afar
snyrtilega með ánægju sína yfir
því fyrst og fremst að hafa tekizt
margt af því, sem hann hafði hug
á að fá að gera.
Bogarde hefur skemmtilega
frásagnargáfu, hann er á stundum
býsna nákvæmur í frásögunni, en
aldrei svo að til skaða verði. Skop-
skyn hans kemst öldungis prýði-
lega til skila og er kannski aðal
Bogarde. Ég held að hvort sem
menn hafa lesið fyrri ævisögur
Bogarde eða ekki hljóti allir að
geta lesið þessa bók sér til reglu-
lega mikillar ánægju.
vinnur hún í damaski á hárfín-
an hátt og notar þá gjarnan
stór flatarmálsform. Lea er
mjög fágaður listamaður er
kann sitt fag út í fingurgóma.
Kirsti Rantanen (f. 1930) byggir
myndir sínar upp á plastískan
hátt þannig að úr verða form er
minna sterklega á skúlptúr.
Hrjúf efnisáferðin skiptir hér
rniklu máli í útfærslunni líkt og
hjá mörgum myndhöggvurum.
Verk hennar eru í hæsta máta
nútímaleg og huglæg ásamt því
að vera byggð upp af mikilli
þekkingu og skynrænni tilfinn-
ingu á því sem hún hefur handa
á milli hverju sinni.
Airi Snellman-Hánninen (f.
1930) notar mikið málmþræði í
verk sín, sem eru byggð upp á
mikilli tilfinningu fyrir rými og
áhrifamætti einfaldra stórra
forma. Á stundum eru myndir
hennar líkastar hreinum
skúlptúrum og hún virðist jafn-
víg í tvívíð sem þrívíð form
ásamt innbyrðis samspili
þeirra. Áferð verka hennar er
einstaklega sérstæð og hrifmik-
il.
Irma Kukkasjárvi (f. 1941)
hefur auðsjáanlega orðið fyrir
ómældum áhrifum frá nútíma
framúrstefnulist. Verk hennar
eru flest risastór og litsterk-
Hún notar ýmsa áferð til að ná
sterkum áhrifum og þó er mér
minnisstæðast hið stóra og
mikla teppi hennar í sterkgræn-
um grunnlit, sem hún hefur
unnið í tækni finnsku röggva-
hefðarinnar (Verde, 1982) svo
og verkið „Ultra“ (1982). Irma
litar að mestu efnið sjálf og not-
ar í myndir sínar auk röggva-
tækninnar hrosshár, sísal, og
trefjaglersþráð.
Já, það er víst fátt hægt að
finna að þessari sýningu nema
þá að sýningarskráin er fimm-
skipt og þannig frámunalega
óþjál í hendi, — þar að auki
alltof dýr. Allar myndir í skrám
eru í svart-hvítu og missa ótrú-
lega mikið við það.
Þessi sýning er hrein, klár og
áhrifamikil, — og sem slík öllu
eftirminnilegri hinum um
margt ruglings- og vandræða-
lega textiltriennal er síðast
gekk yfir Norðurlöndin. Er
þannig séð mikill lærdómur. —
Mikil og sterk sýning, gædd sér-
stæðum þokka og gerendunum
öllum til mikils sóma.