Morgunblaðið - 08.10.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. OKTÓBER 1983
33
Verðlagning raforku:
Verðlagning á raforku til stór-
kaupenda ráðist af frjálsum
samningum tveggja eða fleiri
aðila, sem telja sér hag í þvi að
skipta hver við annan.
Við orkusölu þarf að tryggja að
mismunandi framleiðslu- og
dreifingarkostnaður endur-
speglist í verði til notenda.
Ríkisfjármál
Við gerð fjárlaga á hverju ári
markar Alþingi ríkisumsvifum
ramma fyrir næsta ár. Á tímum
þenslu hlýtur markmið við gerð
fjárlaga að verða að útgjöld fari
ekki fram úr tekjum ríkissjóðs.
Árið 1960 var skattheimta til
ríkis og sveitarfélaga 34% af verg-
um þjóðartekjum. Tiu árum
seinna eða 1970 hafði hún aukist
um 2% og var þá 36%. Á næstu tíu
árum jókst þetta hlutfall um 85 og
var í lok ársiðs 1980 44% og með
sama áframhaldi yrði skattahlut-
fall 75% af vergum þjóðartekjum
árið 2000. Þessi þróun er ekki
mjög uppörvandi og hlýtur að
verða stefnt að því að snúa henni
við. Talsvert hefur verið rætt um
svokallaða sólarlagsaðferð við
gerð fjárlaga, en hún gengur út á
það, að sérhverja starfsemi á veg-
um ríkisins verði að taka til al-
gerrar endurskoðunar á ákveðnu
tímabili. Ég efast um að grund-
völlur verði fyrir því að beita þess-
ari aðferð sem allsherjar reglu
fyrir öll ríkisútgjöld, en tel að
henni megi breyta að nokkru leyti
við gerð sérhverra fjárlaga.
Hugmynd af svipuðu tagi lá að
baki þeirri ákvörðun, að sameina í
fjárlaga- og hagsýslustofnun fjár-
lagagerð og hagsýslustarfsemi, en
talið var að við undirbúning fjár-
laga gæfist gott tækifæri til þess
að leggja mat á starfsemi viðkom-
andi stofnana og kanna hvort
hægt væri að ná fram sömu
markmiðum með sífelldri athugun
á rekstri viðkomandi stofnana.
Ríkisvaldið hefur í síauknum
mæli lagt út á mjög háskalega
braut í verðjöfnun á raforku og
einnig verðjöfnun á hitakostnaði.
Þessar verðjöfnunaraðgerðir, sér-
staklega í raforku, hafa leitt til
þess, að ekki er fyrirsjáanlegt að
raforka geti keppt við olíunotkun í
gufuframleiðslu til iðnaðarnota.
Reykjavík og nágrenni býr nú við
ódýra hitaorku frá Hitaveitu
Reykjavíkur, þar sem stór hluti af
virkjunum Hitaveitunnar er þegar
afskrifaður. Þessi orka er það
ódýr, að hún gerir hér ýmsa starf-
semi arðbæra. Hins vegar ef farið
yrði út í svipaða jöfnunarstefnu
og tíðkast í raforkusölu, yrði þessi
hagkvæmni að engu gerð og hag-
kvæm samkeppnisaðstaða þeirra
fyrirtækja, sem nú búa við þessa
ódýru orku, eyðilögð.
Samkvæmt ákvæðum Stjórn-
arskrár á Alþingi að fylgja því eft-
ir að ekki sé farið fram úr fjárlög-
um hvers árs. Því hefur verið
ábótavant að Alþingi hafi gegnt
þessari skyldu sinni og hlýtur að
verða að gera breytingar á stjórn-
kerfi ríkisins, sem geri Alþingi
kleift að sinna þessari skyldu
sinni. Hefur verið bent á þá leið,
að starfsemi ríkisendurskoðunar
heyri beint undir Alþingi og fjár-
veitinganefnd fylgist náið með
framkvæmd fjárlaga. Virðist
nokkuð ljóst, að til einhverra
skipulagsbreytinga verði að gripa,
ef tryggja á betur framkvæmd
fjárlaga en verið hefur. Nauðsyn
ber til þess að engin frumvörp séu
samþykkt á Alþingi, fyrr en lagt
hefur verið fram mat á kostnaði
við framkvæmd þeirra einhver ár
fram í tímann. Jafnframt er eðli-
legt að fyrir liggi áætlanir um
fjármögnun kostnaðar við fram-
kvæmd laganna, áður en þau eru
samþykkt.
Stefnan í fjár-
festingarmálum
Eins og ég gat um áðan, hefur
vangeta bankakerfisins, sem skap-
ast hefur af óheillaþróun í efna-
hagsmálum okkar, leitt til þess, að
stofnaðir hafa verið með lögum
sérstakir fjárfestingarlánasjóðir.
Ég tel að þessi stefna hafi verið
óheppileg, þar sem viðskiptabank-
ar fyrirtækjanna eru að öðru
jöfnu hæfastir til að taka afstöðu
til fjárfestingaráforma viðkom-
andi fyrirtækja og einnig fyrstir
til þess að verða varir við vanda-
mál, sem skapast ef lagt er út í
fjárfestingar sem ekki skila þeirri
útkomu, sem áætlað var. Eg tel
því að lánastarfsemin ætti sem
mest að færast inn í bankana aft-
ur.
Komið hafa fram tillögur um
einföldun fjárfestingarlánasjóða-
kerfisins og samþykkti síðasta
viðskiptaþing þá ályktun, að:
Núverandi sjóðir verði samein-
aðir í þrjá sjóði í hlutafélags-
formi í eigu þeirra, sem til
þeirra hafa greitt. Það fé, sem
enginn eigandi er að eða ríkis-
sjóður á, selji sjóðirnir sem
hlutafé á almennum markaði.
Framlögum ríkissjóðs og
skattlagningu til þeirra verði
þar með hætt. Sjóðirnir láni til
atvinnulífsins almennt á
grundvelli arðsemi og trygg-
inga. Framkvæmdasjóður, sem
milligönguaðili um erlendar
lántökur verði lagður niður, en
Seðlabankinn annist skuldaskil
hans.
Er ánægjulegt að sjá að mjög
svipuð stefna kemur fram í
stefnuyfirlýsingu núverandi ríkis-
stjórnar, en þar segir, að:
Unnið verði að endurskipu-
lagningu fjárfestingarsjóða-
kerfisins. Stefnt verði að fækk-
un sjóða með sameiningu
þeirra til að draga úr kostnaði
og gera starfsemi þeirra heil-
steyptari, m.a. með samræm-
ingu lánskjara.
Vonandi eigum við eftir að sjá
þessa stefnu í framkvæmd fljót-
lega.
Frjálsræði í gjald-
cyrisviðskiptum
í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar
kemur fram, að frjálsræði í gjald-
eyrisverslun verði aukið og réttur
til að eiga fé á innlendum gjald-
eyrisreikningum rýmkaður.
Á undanförnum árum hefur
talsvert miðað í átt til frjálsræðis
í meðferð erlends gjaldeyris og
hefur þessi þróun orðið til góðs,
þrátt fyrir miklar hrakspár.
Stefna Verslunarráðsins er
ótvírætt sú, að ganga ennþá
lengra í frjálsræðisátt í gjaldeyr-
isviðskiptum. í stefnu Verslunar-
ráðsins sem samþykkt var á við-
skiptaþingi 1981 kemur m.a. fram,
að stefna beri að því að almenn-
ingur og fyrirtæki hefðu fullt
frelsi til að eiga, kaupa og selja
erlenda mynt,
að fyrirtæki geti geti átt öll sín
erlendu gjaldeyrisviðskipti við
innlendar Iánastofnanir;
að komið verði á fót framvirkum
gjaldeyrismarkaði, þar sem út- og
innflytjendur geta keypt og selt
erlendan gjaldeyri fram í tímann;
að atvinnulífið hafi verulega
rýmri aðgang að erlendu láns- og
áhættufé. Ég tel þó að þetta síð-
asta stefnuskráratriði þurfi að
nálgast af mikilli varúð vegna
smæðar íslenska efnahagslífsins.
Rýmkaður aðgangur að erlendu
lánsfjármagni gæti átt verulegan
þátt í því, að hægt væri að færa
lánsviðskipti fyrirtækja meira inn
í viðskiptabankana aftur, þar sem
þeir hafa alla aðstöðu til þess að
búa yfir nauðsynlegri sérþekkingu
í gjaldeyrisviðskiptum.
Gjaldeyrisviðskipti eru orðin
svo snar og þýðingarmikill þáttur
í afkomu milliríkjaverslunar, að
nauðsynlegt er að þeir sem fást
við inn- og útflutning tileinki sér
alla þá þekkingu, sem menn i sam-
bærilegum störfum erlendis hafa
yfir að ráða. Slík þekking verður
ekki til, nema íslenskir kaupsýslu-
menn hafi svipaða starfsaðstöðu
og starfsbræður þeirra erlendis.
Ef við ætlum að eiga samleið með
þeim þjóðum, sem tekist hefur að
bæta lífskjör sín hvað mest, verð-
um við að starfa eftir svipuðum
reglum og þau gera.
Frjáls verðmyndun
Frjáls verðlagning og verð-
myndun hefur ætíð verið eitt af
meginbaráttumálum Verslunar-
ráðs. í þeirri baráttu hefur oft
verið á brattann að sækja en þó
hefur unnist mjög verulegur
árangur, enda má sýna fram á
með fjölmörgum dæmum að bætt
lífskjör þjóðarinnar hafa haldist í
hendur við frjálsræði í verðmynd-
unar- og verðlagningarmálum.
Verkalýðshreyfingin hefur ein-
hverra hluta vegna talið að hags-
munum félagsmanna sinna væri
betur borgið með verðlagshöftum
ýmiss konar, en ég tel að reynslan
sýni að opinber afskipti af verð-
lagsmálum hafa aldrei bætt hag
launþega til lengdar, heldur þvert
á móti.
Um síðustu áramót var
ákvörðun verksmiðjuverðs gefin
frjáls í nokkrum greinum inn-
lendrar iðnaðarframleiðslu, sem
eiga í samkeppni við erlendar iðn-
aðarvörur. Lausleg athugun Verð-
lagsstofnunar á framkvæmd þessa
fyrirkomulags liggur nú fyrir og
sýnir að verðhækkanir á innlendu
framleiðslunni með frjálsri verð-
lagningu hafa verið minni en á er-
lendri samkeppnisvöru, í allflest-
um tilvikum.
Mig langar í þessu sambandi til
að gera að umtalsefni þá stefnu-
breytingu Verðlagsstofnunar, að
leggja meiri áherslu á verðlags-
könnun og verðlagsupplýsingar en
áður hefur verið. Verðlagsstofnun
hefur nú um nokkurt skeið sent
reglulega frá sér verðsamanburð á
milli einstakra fyrirtækja á sam-
bærilegum vörum og reynt með
því að efla verðskyn almennings.
Framkvæmd slíkra verðkannana
er ætíð viðkvæm og hlýtur í ein-
stökum tilvikum að valda ágrein-
ingi. Hins vegar sýnist mér að í
heild hafi þessar verðathuganir
verið vel og samviskusamlega un-
nar og veit ég mörg dæmi þess að
þær hafi aukið aðhald og sam-
keppni í verðlagningu.
Ég á mér þá ósk að afskipti
opinberra aðila af verðlagningu
þróist meira í þessa átt og menn
hætti að eyða tíma sínum í mjög
mismunandi óskynsamleg afskipti
af einstökum verðákvörðunum.
Ég hef hér að framan reynt að
gera mér grein fyrir, og ykkur
vonandi líka, hvað sé framundan
eða réttara sagt: hvað viljum við
að sé framundan. Hjöðnun verð-
bólgu er þó forsenda þess að hægt
sé að koma á framfæri og í fram-
kvæmd skynsamlegum tillögum
um bætt efnahags- og atvinnulíf.
Stefnuyfirlýsing núverandi ríkis-
stjórnar og aðgerðir hennar fram
til þessa gefa vissulega til kynna
að hún hafi getu og kjark til þess
að ná verulegum árangri í þeirri
baráttu. Og það er vissulega upp-
örvandi að sjá hve mörg af stefnu-
málum Verslunarráðsins koma
fram í stefnuyfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar.
Ég vil því leggja það til, að þess-
ir fundir sendi ríkisstjórninni til
fullra afnota einkunnarorð síðasta
viðskiptaþings, þ.e. frá orðum til
athafna.
Stcinar Berg Björnsson er rió-
skiptafræðingur ad menntun og
forstjóri Lýsis hf.
Mosfellssveit
í BYGGINGU VIÐ URÐARHOLT
Byggingaraðili:
Álftárós hf. (Örn Kjærnested), Laugabakka, Mosfellssveit.
Arkitekt er Róbert Pétursson.
Símatími á laugardag frá kl. 12—kl. 16 í síma 66701.
Símatími virka daga á skrifstofutíma í síma 66501.
Lítil sambýlishús í byggingu.
Hvert hús samanstendur af 4 íbúðum. Húsunum veröur skilað fullbúnum
aö utan og meö fullfrágenginni sameign, en eftir vali kaupanda, ýmist
fokheldar íbúöir eða tilbúnar undir tréverk aö innan. Afhendingartími
verður júní til júlí 1984.
Dæmi um staðgreiðsluverð.
Miöaö er við 1. okt. 1983 og aö frumvarp ríkisstjórnarinnar um hækkun
lána frá Byggingarsjóði, veröi aö lögum.
íbúöir: Rúmlega fokheldar: Tilbúnar undir tréverk:
2ja herbergja, 87,68 m2 938.000,00 1.104.000,00
3ja herbergja, 125,22 m2 1.270.000,00 1.493.000,00
Greiðslukjör:
15—20% heildarverðs greiöist viö undirskrift kaupsamnings.
15—20% heildarverðs greiöist meö jöfnum mánaðarlegum greiöslum á
12—14 mánaöa tímabili.
Byggingaraöili yfirtekur lán frá Byggingarsjóöi.
Byggingaraðili útvegar lán fyrir eftirstöövum til allt aö 4 ára.
Greiösludæmi á 2ja herbergja íbúð, tilbúinni undir
tréverk:
1. Viö undirritun kaupsamnings greiðist
2. Jafnar mánaöargreiöslur í 14 mánuöi
sem þýðir kr. 14.285,- í hverjum mánuöi
eða samtals
3. Áætlað hámarkslán frá Byggingarsjóði
4. Lán sem byggingaraöili útvegar
200.000,00
200.000,00
550.000,00
154.000,00
Samtals 1.104.000,00