Morgunblaðið - 12.01.1988, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JANUAR 1988
Þeir, sem ætluðu að ganga á jök-
ulinn, undirbjuggu allt sem bezt
þeir máttu um kvöldið. Var nauð-
synlegt að hafa matföng öll og
tæki til reiðu, því að lagt skyldi upp
fyrir birtingu. Skriðu menn síðan í
svefnpoka, en ekki mun öllum hafa
orðið svefnsamt. Næsti dagur
mundi verða erfiður, og menn voru
alls ekki áhyggjulausir. Leiðangurs-
menn voru að vísu samhentir og
allvel búnir, en samt varð ekki litið
fram hjá þeirri staðreynd, að leið-
angurinn var staddur 170 kílómetra
frá byggð með marga bíla og tak-
markaðan útbúnað. Ef snjóa tæki
og heimleiðin lokaðist, var vissulega
ekki glæsilegt að eiga oft náttstað
undir jöklinum. Björgunarstarfið og
örlög leiðangursins var undir veðr-
inu komið. Hvemig skyldi það verða
á morgun? Það mun hafa verið
síðasta hugsun flestra, er þeir festu
blundinn, sem ekki varð nema 2—3
klukkustundir þessa nótt.“
Miðvikudagsmorguninn kl. hálf
fjögur vöknuðu leiðangursmenn.
Kvíði og spenna ríkti. Hvemig
myndi ferðin heppnast?
„Þótt myrkt sé, virðist auðsætt,
að veðurútlit sé ekki gott. Dimman
virðist liggja eins og mara yfir tjöld-
unum og jöklinum. — Hann snjóar
fyrir hádegi, segir einhver. Jökul-
faramir bera saman ráð sín.
Akveðið er að halda þegar af stað
og vera komin upp á jökulbrún með
birtu. Klukkan hálffimm leggja 13
menn af stað upp brattann, 9 jökul-
farar og fjórir aðstoðarmenn, sem
hjálpa þeim að bera skíðin upp á
brún. Nokkrir em eftir í tjöldunum.
Laust fyrir klukkan fímm sjáum
við, sem þar bíðum, mennina þrett-
án hverfa upp í þokuna. Síðan hefst
löng bið.“
Dvölin í tjöldunum tók á taugarn-
ar. Talstöðvar voru engar og algjör
óvissa ríkti um það, sem var að
gerast uppi á jökli.
„Engin tilkynning um förina af
jöklinum barst í útvarpinu, og viss-
um við ógerla, hvað þeim málum
leið, fyrr en útvarpið hóf kvöld-
fréttir klukkan átta. Þá var sýnt,
að áhöfnin og leiðangursmenn voru
lagðir af stað niður fyrir nokkru
og sömuleiðis Bandaríkjamennimir
af skíðavélinni. Var nú allt undir-
búið sem bezt til að taka á móti
fólkinu, en þrír menn gerðir út upp
á jökulinn til aðstoðar, ef með
þyrfti. í þá ferð völdust Gísli Eiríks-
son, Reykjavík, Jóhann Helgason
og Haukur Snorrason, Akureyri.
Þegar uppganga okkar hófst, var
komið náttmyrkur og þokan aftur
lögzt yfír allt. Við höfðum tvö góð
vasaljós og sóttist ferðin upp brekk-
umar vel. Þegar upp á brún
Kistufells kom, sáum við svifblysum
skotið inni á jöklinum og visgum,
að leiðangurinn var mjög tekinn að
nálgast. Stóðst það á endum, að
við mættum fyrsta hópnum á mót-
um Kistufells og jökulsins. Var þar
öll áhöfn Geysis, að.flugfreyjunni
undanskilinni. Þar var einnig Sig-
urður Jónsson og af okkar mönnum
þeir Edvard Sigurgeirsson, Sigurð-
ur Steindórsson og Þráinn Þórhalls-
son. Þama fengum við þær fregnir,
að aðrir leiðangursmenn væm enn
langt inni á jökli í tveim hópum,
annar með sleðann, flugfreyjuna
og farangurinn, en hinn síðari með
Bandaríkjamennina. í þessum hópi
vom allir hressir, þótt þreyttir væm
og þyrstir."
Við þessar fréttir var ákveðið að
þeir þremenningar héldu áfram til
móts við þá sem á eftir vom.
„Eftir nokkra göngu þóttumst
við heyra óm af mannamáli. Tókum
við að kalla og fengum nú svar.
Var síðan kallazt á, unz við sáum
grilla í tvo menn á göngu í myrkr-
inu. Vom þar komnir Ólafur
Jónsson og Jón Sigurgeirsson og
höfðu gengið á hljóðið. Höfðu þeir
þær fréttir að færa, að ógerlegt
væri að fylgja slóðinni lengur í nátt-
myrkrinu, eftir að þokan lagðist
yfir með fullum þunga, bg væri
fólkið setzt að og mundi bíða birt-
ingar í snjóhúsi. Viðhorfíð breyttist
nú, er við vomm komnir á vettvang
með ljós. Snem þeir þegar við með
okkur til sleðans. Er þangað kom,
var verið að hlaða snjóhúsið. Stóð
Vignir tollvörður í því, en flugfreyj-
an hvíldist á farangrinum og var
furðanlega hress.
— Hvaðan komið þið elskurnar,
spurði hún, er við komum að sleðan-
um. Hún kvaðst albúin að halda
áfram. í þeim svifum kom Þorsteinn
Svanlaugsson að sleðanum innan
af jökli. Hafði hann, ásamt Þórami
Björnssyni úr Reykj^vík, fylgt
Bandaríkjamönnunum, sem síðast
lögðu upp frá flakinu. Var einn
Bandaríkjamannanna lagztur fyrir
og uppgefinn, en hinir að þrotum
komnir. Varð að senda hjálp til
Þórarins hið fyrsta.
Tryggvi Þorsteinsson, fararstjóri
á jökli, var skjótur til ákvarðana.
Gísli og Jóhann skyldu taka sleðann
og halda inn á jökulinn til Þórar-
ins, en við hin halda áfram fótgang-
andi til tjaldanna. Var nú farangri
mtt af sleðanum og það af honum,
sem léttast var, lagt á bökin, en
þeir Gísli og Jóhann spenntu á sig
skíðin, tóku sleðann og héldu inn á
jökulinn til móts við Þórarin og
Bandaríkjamennina. Var þá komið
nokkuð fram yfir miðnætti. Var
sannast sagna heldur ömurleg til-
vera á jöklinum þessa stund.
Vitneskjan um neyðarástandið inni
á jöklinum vakti ugg og ótta, en
hins vegar alllöng leið framundan
fyrir okkur hin, og við vomm ljós-
laus, þar sem Gísli og Jóhann þurftu
,að fá eina vasaljósið til þess að finna
slóðina. Þama skildi leiðir. Við héld-
um niður í átt til tjalda með þann
farangur, sem hægt var að bera.
Fór sú lest heldur hægt. Það vakti
aðdáun okkar allra, hve flugfreyjan
var hress í bragði og bar sig vel,
þrátt fyrir meiðsli og þreytu. Hún
var þess fús og albúin að ganga
það, sem eftir var leiðarinnar, en
ieiðangursmenn studdu hana og
hjálpuðu henni alla leiðina.
Þetta ferðalag með fram Kistu-
feliinu og að brúninni varð heldur
tafsamt. Nóttin var svört og þokan
líka, og við vomm ljóslaus. Slóðinni
mátti ekki týna, og það reyndist
erfítt verk að halda í hana. Stundum
urðu þeir, sem fyrir fóm, bókstaf-
lega að þreifa á jöklinum til þess
að finna spor. Hvíldir vom margar,
en stuttar. Jökulfararnir vom ör-
þreyttir, en glaðir og reifir yfir
giftusamlegum endalokum leiðang-
ursins, enda þótt menn hefðu
nokkrar áhyggjur af líðan Banda-
ríkjamannanna.
Á jöklinum var líklega 15 stiga
frost, og vatn í vasapelum fraus,
og urðu menn að þíða þá inni á
sér. Hver dropi var dýrmætur og
gaf aukinn þrótt.
Um síðir korh að því, að merki-
stöngin á fjallsbrúninni blasti við.
Þá var hvílzt um stund, en síðan
„látið reka“ niður fjallið í slóðina,
sem var. margtroðin og greinileg.
Það vakti aðdáun allra, hve Ingi-
gerður Karlsdóttir var dugleg, hörð
og æðmlaus. Hefur þessi ganga
hennar vissulega verið mikil þrek-
raun.
Þegar halla tók ofan af Ijallinu,
sáum við sýn, sem var í senn fögur
og hressandi. Tjaldbúar höfðu ekið
jeppum sínum upp í gilið og létu
kastljós varpa birtu upp í fjallið.
Sást þessi ljósadýrð langa vegu og
hafði örvandi áhrif á þá, sem að
ofan komu.
Fyrr er sagt frá reykvísku fjalla-
mönnunum, sem slógust í för með
okkur. Einn þeirra, Þórarinn
Bjömsson, hafði lengsta útivist
allra á jöklinum með Bandaríkja-
mönnunum: Þáttur þessa fámenna
hóps úr Reykjavík í björgunarleið-
angrinum var glæsilegur. Þar var
valinn maður í hveiju rúmi. Hjálp-
semi þeirra, drenglyndi og dugnaði
var viðbmgðið í okkar hóp. Það var
gott að koma í tjöldin þeirra, hlý
og notaleg, og þar var margur kaffi-
sopinn þeginn og brauð með, þegar
hinn flaustursbúni leiðangur Ákur-
eyringa fór að sjá fram á matar-
skort.
Við snúum okkur nú aftur að
þessari nótt og þeim, sem eftir vom
á jöklinum. Þegar leiðangursmenn
fréttu, við komu okkar, um þrek-
raun Þórarins Björnssonar og
Þorsteins Svanlaugssonar, vom
höfð skjót handtök í tjöldunum.
Fjórir Reykvíkingar lögðu þegar á
jökulinn þeim til aðstoðar. Var þá
enn myrkt af nóttu, og hin leiða
ísþoka lá sem mara yfir öllu. Veður-
útlit var ótryggt, og fararstjórinn
ákveðinn í því að komast eins fljótt
og auðið væri brott frá jöklinum."
Þeir, sem komnir vom af jökli
lögðust nú til svefns örþreyttir eftir
erfiði dagsins. En hvemig reiddi
hinum af?
„Rétt fyrir .klukkan sex á
fimmtudagsmorguninn er jeppa-
hurðinni við höfuð mitt hmndið
upp, og ég sé Þórarin Bjömsson
standa í gættinni. Hann er þreytt-
ur, en ánægður. Bandaríkjamenn-
imir vom komnir í höfn, nær dauða
en lífí, en komnir samt. I klukku-
tíma drógu þeir félagar einn þeirra
á sleða, en þá hresstist hann og fór
að ganga. Ur því gekk ferðin greitt.
Flugmennimir amerísku fengu
heita mjólk að drekka og síðan að
minnsta kosti klukkustundar hvíld
í hlýjum svefnpoka.
Fjórir Reykvíkingar höfðu gengið
á fjallið um nóttina eins og fyrr
segir. Þeir héldu áfram, þangað sem
farangurinn var, og drógu hann á
sleðanum til tjaldanna. Komu þeir
þangað klukkan átta. Var þá allt
komið af jöklinum, fólk og farang-
ur. Var það brýnasta dót áhafnar-
innar, og vissulega vom ekki
ástæður til þess að bjarga neinu
af hinum „dýrmæta varningi“, sem
útvarpinu varð svo tíðrætt um.
Þeir Gísli Eiríksson og Jóhann
Helgason höfðu hitt Þórarin, Þor-
stein og Bandaríkjamennina inni á
jökli. Var ástandið þá engan veginn
glæsilegt, niðdimm nótt, ísþoka og
grimmdarfrost, en Bandaríkja-
mennirnir uppgefnir. Var sá, sem
þjakaðastur var, lagður á sleðann,
og íslendingamir drógu hann síðan.
Sóttist ferðin seint og erfíðlega.
Eftir klukkustundar hvfld á sleðan-
um tók Bandaríkjamaðurinn að
hressast, en þó ekki meira en svo,
að Islendingamir máttu beita hann
hörðu til þess að bjarga lífí hans.
Má vera, að hann hafí ekki kunnað
að meta hörkuna þá um nóttina,
en sá tími kom um morguninn, að
þessir menn sögðu einum rómi: —
Guði sé lof, að við komum með
ykkur. Við vissum aldrei í hvaða
hættu við vomm staddir. Munu
þeir áreiðanlega muna þeim Þór-
ami, Gísla og Jóhanni lífgjöfina.
Reykvíkingamir fjórir hittu Þór-
arin og föruneyti hans á jökulbrún-
inni um klukkan fimm um
morguninn, og vom þeir úr því sjálf-
bjarga, svo að fjórmenningarnir
héldu áfram að farangrinum, en þar
hafði sleðinn aftur verið skilinn eft-
ir, og björguðu því niður eins og
fyrr segir.
Nú var allt komið niður og lífíð
reið á að komast úr úlfakreppunni,
því að fyrsti snjór gat lokað bflana
inni við jökulinn. Og matföng vom
á þrotum. Og það vom glaðir og
reifir menn, sem bundu tjöld og
skíði á jeppa sína þennan kalda
fimmtudagsmorgun."
Eins og kemur fram í grein
Hauks er ljóst hve björgun fólksins
var mikil þrekraun og ekki á færi
nema afburða manna eins og þeirra
sem þar áttu hlut að. T.d. má geta
þess, að Þórarínn Bjömsson sem
lengst dvaldi á jöklinum hafði ekki
fengið mikinn svefn nætumar á
undan. Hann kom til Akureyrar úr
langri og strangri ferð um Gæsa-
vötn, er fylgdi mikil vosbúð.
Svefninn í Reykjahlíð var stuttur
og ekki nema 2—3 tímar í tjöldun-
um við Kistufell. Eftir það var hann
á göngu í um það bil 26 klukku-
stundir án hvíldar og mikinn hluta
þess tíma með örþreyttan mann,
sem var að missa allt þrek. Og hin-
ir lágu ekki heldur á liði sínu. Þess
má líka geta, að munur á hæð jök-
ulsins við Kistufell og Bárðarbungu
er um eða yfír 800 m, eða álíka
og hæð Esju. Allir vom tjaldlausir
og klæðnaðurinn misjafn, skíðin
þung og óhentug og skór og annar
útbúnaður í samræmi við það.
Ég vona að þessi litla samantekt
gefí nokkuð gleggri mynd af því
stórkostlega afreki sem þarna var
unnið en fyrmefnd sjónvarpsmynd.
Sú dáð sem þar var drýgð má ekki
falla í gleymsku.
Höfundur er kennari.
SVrat'9e'Na'!j
«K«S5
setn sý yyj á

Gæðatónlistá
góðum stað.
gramm
Laugavegi 17 101 Reykjavík
Simi 91-12040
Wode
L»os\c
i0t^»sseS
12»?*
v\ns®'^K
S\jétW^Bre
YMSIR GÆÐAGRIPIR:
The Bambi Slam - ls--
Black Sabbath
Elvis Costello - Trust
Cramps - Live
Death Artgel - The Ultra Violence
Don Dixon - Romeo at Julliard
Everly Brothers
- Greatest Recordings
Fields of Nephilm - Dawn Razor
Godfathers - Hit by Hit
Grateful Dead - In the Dark
Nanci Griffith
- The Last of the True
***?«$*
„sVoV*"*
Guana Bats - Live Over London
John Hiatt - Bring the Family
Jesus and the Mary Chain
- April Skies
Elmore James-The Original Metor
Jet Black Berries
- Desperate Fieids
Microdisney
- The Ciock Comes Down
Miracle Legion - Surprise
Mike Oldfíeld - Islands
Pink Floyd - A Monumentary Lapse
of Reason
Princess Tinymeat - Herstory
Scholly D - Saturday Night
ÓTRÚLEQT VERÐ: FRÁ 100 KR. OG UPP ÚR.
Sendum i póstkröfu samdægurs.
Nj\5XbV.uv.
Swans - New Mind
Stryper Mtek.
- The Yellow and Black Attack
The Triffids - Raining Pleasure
Jackie Wilson - Reet Petitte
Woodentops - Live
Jim Croce - Time in a Bottle
Camper Van Beethoven
Game Theory
New Order - Brotherhood
IkeTurner
ÍSLENSKAR PLÖTUR
BLUES
SOUL
ROCK’N’ROLL