Morgunblaðið - 12.01.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1988
spurt og svarad
I Lesendaþjónusta MORGUNBLaÐSINS I
Skattamál
HÉR Á eftir fara spurningar sem lesendur Morgunblaðsins
hafa beint til þáttarins Spurt og svarað um skattamál og svör
við þeim. Þjónusta þessi er í því fólgin að lesendur geta hringt
í síma Morgunblaðsins, 691100, milli klukkan 10 til 12 virka
daga og borið upp spumingar um skattamál. Morgunblaðið leit-
ar svara hjá starfsmönnum embættis ríkisskattstjóra og birtast
þau síðan í þessum þætti.
Bjarni Brynjólfsson spyr:
1. Ég er námsmaður og nýti
ekki persónuafslátt minn að fullu.
Get ég nýtt persónuafslátt minn til
að minnka skatt konunnar minnar
í 1 mánuð á árinu?
2. Er tekinn skattur af námsláni
eins og tekjum?
Svar: 1. Þeir launamenn sem
ekki nýta persónuafslátt sinn að
fullu geta afhent maka sínum
aukaskattkort og getur þá launa-
greiðandi makans fært 80% af
þannig millifæranlegum per-
sónuafslætti til þess maka sem
tekjurnar hefur meiri. í þessu
sambandi skiptir ekki máli hvort
um er að ræða takmörkuð launa-
tímabil, eins og fyrirspyijandi
spyr, 1 mánuð eða lengri tíma.
2. Lántökur eru ekki skatt-
lagðar eins og um laun væri að
ræða.
Jón Guðmundsson, spyr:
Eru greiddir skattar af því
sem greitt er í lífeyrissjóð og ef
svo er, eru aftur greiddir skattar
af því þegar fólk fær greitt úr
lífeyrissjóði?
Svar: Staðgreiðsla opinberra
gjalda er reiknuð af öllum launum
og launatengdum greiðslum, svo
og hvers kyns fríðindum og hlunn-
indum, án nokkurs frádráttar. Það
er því ekki heimilt að draga frá
heildartekjum þær greiðslur sem
inntar eru af hendi í lífeyrissjóð.
Frádráttur skv. 1. tl. E-liðs 1. mgr.
30. gr. laga nr. 75/1981 um tekju-
skatt og eignarskatt var afnuminn
með lögum nr. 49/1987 þannig að
þessi frádráttarliður er ekki heldur
heimill við álagningu. Eftirlaun úr
lífeyrissjóðum eru að fullu skatt-
skyld eins og aðrar launatekjur
skv. 5. gr. staðgreiðslulaga.
Lena M. Rist spyr:
Hvort persónuafsláttur hjá eigin-
konu, sem ekki nýtist til fulls,
safnist ekki upp og sé gerður upp
í árslok eða er nauðsynlegt að sækja
um aukaskattkort ef um einhveqar
aukatekjur er að ræða, t.d. yfir
sumarið?
Svar: Þegar persónuafsláttur
nýtist ekki launamanni er honum
heimilt að afhenda maka sínum
skattkort, hvort sem um er að ræða
aðal- eða aukaskattkort, þannig að
persónuafsláttur millifærist til
maka, þó að 80% hámarki. Ef ann-
að hvort hjóna á ónýttan persónuaf-
slátt eftir að álagning hefur farið
fram þá millifærist hann til maka
við álagninguna með sama há-
marki, að 80%. Vegna síðari
spumingarinnar er það almennt um
að segja eins og fram hefur komið
áður í þessum dálkum, að ekki er
nauðsynlegt að sækja um auka-
skattkort nema menn vilji fullnýta
persónuafslátt sinn. Sé hann hins
vegar ekki nýttur á staðgreiðsluár-
inu sjálfu þá nýtist hann við
álagningu.
Olöf Gunnarsdóttir spyr:
Verður eignarskattur innheimtur
sér?
Svar: Já eignarskattur er álagð-
ur eftir skattframtali og verður
innheimtur með svipuðum hætti og
verið hefur og er utan staðgreiðslu.
Ingibjörg Garðarsdóttir spyr:
1. Hvemig fer með ónýttan per-
sónuafslátt í staðgreiðslu? Safnast^ ónýttan persónuafslátt?
hann upp sem inneign? " °---- 1 °—u”a"'
2. Hvemig fer með persónuaf-
slátt námsmanns sem kemur heim
síðari hluta árs?
3. Hvemig fer ennfremur með
persónuafslátt við flutning til og frá
1 andinu?
Svar: Sé um ónýttan persónu-
fslátt frá staðgreiðslu að ræða
nýtist hann við álagningu hjá við-
komandi launamanni eða millifærist
til maka, að 80%. Álagning fer fram
á miðju ári eftir lok staðgreiðsluárs-
ins.
2.-3. Persónuafsláttur er veittur
í hlutfalli við dvalartíma hvers ein-
staklings í landinu. Tekjur viðkom-
andi em reiknaðar upp í árstekjur
með ákvéðnum hætti, veittur fullur
persónuafsláttur en síðan hlutfall-
aður niður miðað við þann dval-
artíma sem viðkomandi em hér á
landi.
Petra Friðriksdóttir spyr:
Þarf að fá nýtt skattkort útgefið
ef skipt er um heimilisfang?
Svar: Nei, ekki þarf nýtt skatt-
kort þótt skipt sé um heimilisfang.
Lögheimili er skráð á skattkort eft-
ir þjóðskrá. Ef um breytingu á
lögheimili hefur verið að ræða á
staðgreiðsluári leiðréttist það við
næstu útgáfu skattkorta, hvort sem
um er að ræða útgáfu aðalskatt-
korta eða aukaskattkorta.
Sigríður Sigurðardóttir spyr:
Er þörf að fá aukaskattkort ef
einu tekjumar em örfáar greiðslur
yfír árið, t.d. 2 eða 3 greiðslur, eða
er nægjanlegt að nota aðalskatt-
kortið í slíkum tilfejlum?
Svar: Ekki skiptir máli hversu
oft greiðslur fara fram á ári. Launa-
greiðandi tekur tillit til þess per-
sónuafsláttar sem fram kemur á
skattkorti, hvort sem um aðal- eða
aukaskattkort er að ræða. Eins og
áður hefur komið fram í þessum
svömm er tilgangur aukaskattkorta
einungis sá að fullnýta persónuaf-
slátt. Ef aðalskattkort er enn í
höndum launamanns vegna þess að
ekki er um tekjuöflun að ræða eða
um óreglulega tekjuöflun er að
ræða þá afhendir launamaður aðal-
skattkort til launagreiðanda meðan
hann stundar launað starf.
Elías Georgsson spyr:
1. Hvemig skal sambúðarfólk
bera sig að til að fá nýtt ónýttan
persónuafslátt annars aðila?
2. Hvernig skal sambúðarfólk,
sem ekki er nú þegar skráð, fara að?
3. Hve langur tími líður frá
skráningu þar til unnt er að nota
Svar: 1. Sambúðarfólk sem
óskar eftir að persónuafsláttur á
staðgreiðsluári sé millifærður milli
þess þarf að uppfylla skilyrði til
samsköttunar. Þegar skilyrði til
samsköttunar em uppfýllt kemur
nafn sambúðaraðila fram á skatt-
korti hins sambúðaraðilans. Þegar
svo háttar er millifærsla persónuaf-
sláttar milli sambúðarfólks heimil.
2. Ef ekki kemur fram nafn sam-
búðaraðila, þá þarf að sækja um
samsköttun hjá skattstjóra og ef
slík heimild er veitt, þá þarf einnig
að sjá til þess að sambúð sé skráð
í þjóðskrá með þeim hætti sem
Hagstofa íslands gerir kröfu um.
3. Ekki er nákvæmlega hægt að
fullyrða hve langur tími líður frá
því að umsókn er útfyllt þar til
þetta er að fullu komið inn í þjóð-
skrá en það ættu þó aðeins að vera
örfáir dagar.
Hulda Jónasdóttir spyr:
Ég bý hjá móður minni og nýti
ekki allan persónuafslátt minn.
Getur hún notað það sem eftir verð-
ur af persónuafslætti mínum?
Svar: Nei, persónuafsláttur er
ekki millifæranlegur frá barni til
foreldris, heldur einungis milli hjóna
eða sambúðarfólks.
Jóhanna Long spyr:
Ég á von á greiðslu frá síðasta
ári vegna breytts starfsmats. Verð
ég að greiða skatt af henni á þessu
ári, þegar hún kemur til greiðslu?
Svar: Skv. 60. gr. tekjuskatts-
laga skal tekjur að jafnaði tejja til
tekna á því ári sem þær verða til,
þ.e. þegár myndast hefur krafa
þeirra vegna á hendur einhverjum,
nema um óvissar tekjur sé að ræða.
Af fyrirspum má ráða að hér sé
um óvissar tekjur að ræða sem
koma til greiðslu síðar en þeirra
hefur verið aflað og falla þær þá
undir staðgreiðslu. Ber þá í þessu
sambandi einnig að hafa í huga
skilyrði til þess að innheimta falli
niður af álögðum tekjuskatti og
útsvari af launum ársins 1987.
Skilyrði til niðurfellingar brestur ef:
1. Laun hafa verið yfirfærð á
árinu 1987 vegna breytinga á upp-
gjörsaðferð eða viðmiðun teknanna
eða á einhvem annan hátt, þá em
þau laun skattskyld.
2. Launin hækka frá
1986—1987 og aukningin verður
hvorki rakin til aukinnar vinnu,
aukinnar starfsábyrgðar né stöðu-
hækkunar, að mati skattstjóra.
Aukningin er þá skattskyld. Sér-
reglur em fyrir þá sem eiga hlut í
félögum og þá sem em í eigin at-
vinnurekstri.
Ragnar Jónsson spyr:
Staðgreiðsla er 35,2% hvar sem
er á landinu. í sumum sveitarfélög-
um er tekið minna útsvar en annars
staðar. Hvað verður um mismun-
inn?
Svar: Hlutfall staðgreiðslunnar
er 35,2% sem er samanlagt hlutfall
tekjuskatts og innheimtuhlutfall
útsvars. Sveitarfélög ákveða sjálf
endanlega útsvarsprósentu við
álagningu. Ef það er hærra en inn-
heimtuhlutfall í staðgreiðslu er um
viðbótargreiðslu að ræða en ef það
er lægra verður um endurgreiðslu
að ræða. Aukagreiðslan eða endur-
greiðslan fer fram í framhaldi af
álagningu á miðju ári eftir lok stað-
greiðsluárs.
Þórður Ragnarsson spyr:
1. Ef maki vinnur 60% vinnu,
er þá þörf á aukaskattkorti?
2. Hvernig verður skattheimtu
af sumarvinnu námsmanna háttað?
Svar: 1. Aukaskattkort er notað
ef persónuafsláttur nýtist ekki allur
vegna tekna á einum stað. Ekki
skiptir máli hvort unnið er fullt starf
eða'hlutastarf, heldur hversu háar
telqurnar em.
2. Námsmaður sem ekki hefur
unnið launað starf fýrri hluta ársins
1988 eða afhent maka sínum skatt-
kort sitt fær útgefið sérstakt
námsmannaskattkort og hefur það
þá til viðbótar sínum reglulega
skattkorti og hefur með þessum
hætti hærri fjárhæð persónuafslátt-
ar til frádráttar reiknuðum skatti.
Hildegaard Valdason spyr:
Þeir sem em undir skattleysis-
mörkum, borga þeir ekkert í
sjúkrasamlag?
Svar: Greiðslur sjúkrasamlaga
em utan staðgreiðslu, ef um er að
ræða endurgreiddan kostnað við
læknishjálp eða þess háttar. Sjúkra-
samlagsgjald, eins og það var hér
eitt sinn, er löngu niður fallið. Þeir
sem em undir skattleysismörkum
greiða hvorki tekjuskatt né útsvar.
Kristín Haraldsdóttir spyr:
Við hjónin keyptum okkur íbúð
1984 og höfum aldrei getað notað
okkur húsnæðisfrádrátt.
1. Fáum við húsnæðisbætur?
2. Eiga þeir rétt á húsnæðis-
bótum sem eiga íbúð fyrir en em
að byggja í fyrsta sinn?
Svar: 1. Þeir, sem keyptu eða
byggt hafa sína fyrstu íbúð 1984
eða síðar eiga rétt á húsnæðis-
bótum. Fram kemur hjá fyrirspyij-
anda að kaup á íbúð fóm fram
1984 og á hún því rétt á húsnæðis-
bótum. Sótt er um þær um leið og
skattframtali er skilað.
2. Nei, þeir eiga ekki rétt á hús-
næðisbótum, sem hafa átt íbúð
fyrir.
Saltað af offorsi
Lilli og síldarstúlkur
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Leikfélag Reykjavíkur í leik-
skemmunni við Meistaravelli:
Síldin er komin eftir Iðunni og
Kristínu Steinsdætur
Tónlist og söngtextar: Valgeir
Guðjónsson
Leikmunir og búningar: Sigur-
jón Jóhannsson
Dansar og hreyfing: Auður
Bjarnadóttir og Hlíf Svavars-
dóttir
Lýsing: Lárus Björnsson
Útsetningar og tónlistarstjórn:
Jóhann G. Jóhannsson
Leikstjóri: Þórunn Sigurðardótt-
ir
Ljómi yfír vinnu í síld hefur
ekki dofnað og enn sækja stúlkur
í sfld, þótt öðmvísi sé að verkum
staðið en á „gullárunum". Síldar-
vinna er eina fískvinnslan, sem
hefur áunnið sér einhvers konar
hefðarbrag; sá er maður með
mönnum sem hefur verið í eða á
sfld í denn tíð. Sfldarvinnan var
þó ekkert sældarbrauð á ámm
áður, saltað útí undir bem lofti,
nánast hvemig sem viðraði og
þegar mest barst að næstum
þangað til vinnuliðið hné niður
örmagna og stundum lengur.
Sfldarvinnan var ímyndin um
fljóttekinn gróða, að vísu þurfti
töluvert fyrir þessum gróða að
hafa, en blundaði ekki draumur-
inn með flestum að fara heim að
hausti með morð fjár í vasanum? .
Á sfldarstaðina þyrptist alls
konar lið, svo að heimafólki þótti
iðulega nóg um. Því að það var
stundum sukkað meðan beðið var
eftir sfldinni, ellegar í landlegum,
þegar hinir vösku sjómenn óðu
um plássið með hreistur í skegg-
inu og síldarglampa í augunum.
Um þetta demantssíldartímabil
er auðvitað kjörið að gera söng-
leik og það mátti heyra á áhorf-
endum á frumsýningu, að þeir
skemmtu sér konunglega. Iðunn
og Kristín munu hafa endursamið
leikinn að töluverðu leyti og ný
tónlist er gerð fyrir sýninguna
hér.
Sögusviðið er þorpið Fagri-
§örður. Það er síld í fjarðarkjaft-
inum og píumar að sunnan drífa
sig af stað og stúlkan úr Fjallad-
alnum heldur út í heim líka og
er komin til að salta. Að ógleymd-
um Lilla sem er sífullur og málara
sem ætlar að lappa upp á kirkjuna
og hefur með sér fulla kassa af
AA-bæklingum en reynist ekki
allur þar sem hann er séður.
Söguþráðurinn er ósköp laus í
sér, enda gerir það náttúrlega
ekkert til í svona leik. Það er dreg-
in upp skissa af einu sumri og
samskiptum fólksins í verbúðinni,
á planinu og svo hetjum hafsins,
þegar þær koma að landa. Það
eru ástir og fyllerí og ævintýr og
þar með er eiginlega allt sagt.
Sýningin er fjörleg og staðsetn-
ingar til sóma. Örfáum leikurum
tekst að búa til dálítið eftirminni-
legar persónur, þótt það virðist
ekkert endilega vaka fyrir stjóm-
endum sýningar og kannski meira
einkaframtak leikaranna. Mér
þótti Guðrún Ásmundsdóttir harla
góð Málfríður á miðstöð og Ólafía
Hrönn Jónsdóttir var öldungis
ágæt sem Jökla úr Fjalladalnum,
sem verður ólétt eftir aflaskipstjó-
rann og glæsimennið Ponna.
Eggert Þorleifsson gerði prýði-
lega persónu úr Lílla sífulla, var
sjálfum sér samkvæmur allan
leikinn út og ýkti hvergi. Þór
Tulinius gerði sér mat úr hlut-
verki Óla, svo að eftirtektarvert
var og væri nú ráð að láta þennan
leikara glíma senn við hlutverk,
sem einhver veigur er í.
Mikill fjöldi annarra kemur við
sögu og þær Sigrún Edda Bjöms-
dóttir og Hanna María Karlsdóttir
eru snöfurlegar og syngja ágæt-
lega, en það er svo spuming, hvort
ekki hefði átt að gefa fleiri sfldar-
stúlkum tækifæri að láta ljós sitt
skína. Ég veitti því athygli, að
tvær stúlknanna í verbúðinni að
minnsta kosti. höfðu varla rep-
likku. Þarna nefði leikstjóri átt
að jafna leikinn, því að varla
þurfti fleiri til uppfýllingar.
Andri Öm Clausen gerði dálítið
góða týpu úr laganemanum og
Jón Sigurbjömsson var Ófeigur
sfldarspekúlant og fór létt með
sönginn, eins og vænta mátti.
Valdimar Öm Flygenring og
Hjálmar Hjálmarsson stóðu fyrir
sínu sem hafsins hetjur og er nú
mál að upptalningu linni.
Það er ekki vafí á, að tónlist
Valgeirs Guðjónssonar á hvað
drýgstan þátt í að þessi sýning
lifnar og lifir. Lögin hljómuðu vel
í eyrum, þægileg og auðmelt eins
og var við hæfi og margir tex-
tanna haganlega gerðir. Sé reynt
að átta sig á texta leikritsins,
burt séð frá lagatextunum, er
hann heldur fátæklegur og laga-
smiður því ívið meiri höfundur að
verkinu. Siguijón Jóhannsson hef-
ur séð um leikmuni og búninga
og unnið það verk ágætlega.
Hreyfíngar em skipulagðar af
Auði Bjarnadóttur og Hlíf Svav-
arsdóttur og tekst oft vel, en
sfldarskurðurinn er alltof ýktur.
Dansar vom mjög til prýði.
Ég fann enga sfldarlykt í Leik-
félagsskemmunni og andrúmsloft
síldarplansins var ekki þar. Á hinn
bóginn var þetta skemmtilegur
söngleikur um fólk sem er að leika
að það sé { síld. Og þá geta allir
unað glaðir við og átt hressandi
kvöldstund í Skemmunni á næst-
unni.