Morgunblaðið - 12.01.1988, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 12. JANÚAR 1988
Minning:
Jónas Hallgríms-
son frá Felli
i
Fæddur 2. apríl 1902
Dáinn 4. janúar 1988
Um miðaftansbil 4. janúar sl.
lauk ævi mikils góðvinar fjölskyldu
minnar, Jónasar Hallgrímssonar frá
Felli í Mýrdal. Er mér mjög ljúft
að mæla nokkur orð eftir hann
genginn, enda má segja, að kunn-
ingsskapur okkar hafi staðið svo
langt aftur, sem mig rekur minni
til. Hinn látni vinur var aftur á
.móti alla ævi svo hógvær og hlé-
drægur, að mér er vel ljóst, að það
er ekki að hans ósk, að farið sé
mörgum orðum um hann, þegar
henn hefur kvatt vandamenn sína
og vini. Hér var hins vegar í för
með okkur slíkur ágætismaður á
alla lund og heilsteyptur í allri fram-
komu og gerðum sínum, að skylt
er að minnast hans að leiðarlokum,
þótt sjálfsagt sé að stilla öllum orð-
um í hóf, svo sem hann gerði sjálfur
um samferðamenn sína á langri
ævi. En það, sem ég segi um hann,
á hann skilið og fyllilega það. Ég
trúi ekki heldur öðru en þeir verði
fleiri samferðamenn hans en ég,
sem minnast drengskapar hans og
, ósérplægni í öllum greinum, því að
hann vildi leysa hvers manns vand-
ræði og erfiðleika, ef hann mátti.
Munu þeir ekki ófáir, sem nutu
m.a. aðstoðar hans og velvildar á
Bostonar-árum hans. Um laun fyrir
slíkt hirti hann aldrei, enda vissi
hann vel og lifði eftir því, að þeir
hlutir, sem mölur og ryð fær grand-
að, eru ekki hinir eftirsóknarverð-
ustu hér í heimi.
Jónas var fæddur í Miðeyjarhólmi
í Austur-Landeyjum 2. apríl 1902
, og var því tæplega 86 ára, þegar
hann lézt í Borgarspítalanum eftir
alllöng og þungbær veikindi. Engill
dauðans var honum því áreiðanlega
aufúsugestur, þegar hann vitjaði
hans í lok jóiahelginnar og linaði
þjáningar hans í návist elskulegrar
eiginkonu, sem stóð dyggilega við
hlið hans síðasta halfan annan ára-
tug ævi hans og þá ekki sízt hina
síðustu mánuði, þegar leiðarlokin
nálguðust og hveijum manni er þá
mest þörf á nærgætni og um-
hyggjusemi.
Foreldrar Jónasar voru þau hjón-
in Sigurveig Sveinsdóttir frá
Miðeyjarhólmi og Hallgrímur
Brynjólfsson frá Litlu-Heiði í Mýr-
dal. Stóðu að honum kunnar ættir,
bæði í austurhluta Rangárvalla-
sýslu og Vestur-Skaftafellssýslu,
sem óþarfí er að rekja hér nánar.
Böm þeirra hjóna urðu alls ellefu,
og var Jónas hið fjórða í röðinni.
Flest komust þau Fellssystkini á
háan aldur, og lifa sex þeirra bróð-
ur sinn, þar af tvö eldri en hann.
Tvo hálfbræður átti Jónas, sam-
feðra, og lifír annar þeirra. Jónas
fluttist ársgamall með foreldrum
sínum að Felli í Mýrdal árið 1903
og dvaldist þar með þeim og systk-
inum sínum til ársins 1925.
Að vonum get ég sjálfur ekkert
greint frá bemskuárum Jónasar,
en af þeirri eindrægni og sam-
heldni, sem hefur alla tíð ríkt með
þeim systkinum, og glaðværð, sem
ég hef sjálfur orðið vitni að, er ég
sannfærður um, að ungdómsár hans
heima á Felli hafa liðið ánægjulega
í skjóli góðra foreldra og í hópi glað-
lyndra systkina. Raunar hef ég fyrir
satt, að Jónas hafí þegar í æsku
lítt gefíð sig að skemmtunum og
leíkjum systkina sinna og annarra
jafnaldra og víst oftast haldið sig
heima, þegar farið var í útreiðatúra
um helgar til þess að heimsækja
frændur og vini í sveitinni og þá
ekki sízt austur á bóginn, svo sem
til frændfólksins á Litlu-Heiði. Mun
þá venjulegast hafa verið komið við
á Giljum, þar sem móðurfólk mitt
bjó. Var lagið þá oft tekið, en Lár-
us, frændi minn, iék undir söngnum
á orgel. Tókst þá slík vinátta með
öllu þessu fólki, sem haldizt hefur
fram á þennan dag. En vinur okkar
Jónas mun þá oft fremur hafa kos-
ið að sinna öðrum hugðarefnum,
því að hann hneigðist snemma til
að velta fyrir sér tilverunni og
náttúrunni í kringum sig. Hann var
og óvenju vel gerður til munns og
' t Faðir okkar, INGÓLFUR HELGASON, Höfðabrekku 16, Húsavík, andaöist í Sjúkrahúsi Húsavíkur laugardaginn 9. janúar. Helga Ingólfsdóttir, Guðrún Ingólfsdóttir, Þorbjörg Ingólfsdóttir, Halldór Ingólfsson.

t Föðurbróðir minn, BJÖRGVIN GUÐBRANDSSON, fyrrum bóndi í Fossá í Kjós, lést á heilsuhælinu Reykjalundi þann 9. janúar sl. Fyrir mína hönd og annarra frændsystkina, Sigurberg H. Elentínusson.

t Faðir okkar, tengdafaðir og afi, SÆMUNDUR EINAR ÞÓRARINSSON, sem andaöist 4. janúar verður jarösunginn frá Bústaöakirkju þriðjudaginn 12. janúar kl. 13.30. Kristfn Sæmundsdóttir Þórður Þórðarson, Þórarinn Sæmundsson, Brynja Benediktsdóttir, Reynir Sæmundsson, Þóra Sigurðardóttir og barnabörn.

LOKAÐ Lokað verður eftir hádegi í dag, þriðjudaginn 12. janúar, vegna jarðarfarar Lillian Teitson. Verslunin Egill Jacobsen, Úlfar Jacobsen, ferðaskrifstofa.
handa og vel heima í mörgum grein-
um og víðlesinn. Þá lék einnig allt
í höndum hans. Varð hann feikna-
góður smiður á tré og járn, þótt
örlögin leyfðu honum ekki sérstakt
nám á því sviði. En þessa hæfíleika
ræktaði hann síðar í ýmsum grein-
um og var bæði kunnur fyrir og
vel metinn fyrir þá.
Árið 1925 hleypti Jónas svo
heimdraganum_ og hélt til
Reykjavíkur. Á þeim árum fóru
margir Mýrdælingar suður og gerð-
ust togarasjómenn og sumir þeirra
skipstjómarmenn. Jónas vildi feta
í spor þeirra að einhveiju leyti.
Komst hann í skiprúm hjá Jóni
Högnasyni, sem enn lifír, háaldrað-
ur, og gerðist kyndari. Var það á
togaranum Gulltoppi. Þar vom fyr-
ir tveir bræður hans, Sveinn og
Vilhjálmur, og lifír hinn síðar-
nefndi, kominn fast að níræðu.
Varð fyrsta sjóferð Jónasar sögu-
fræg, því að þeir lentu í Halaveðrinu
svokallaða í febrúar 1925. Þegar
Jónas gerðist kyndari, mun hann
hafa haft í hyggju að komast í
vélsmíðanám og síðan væntanlega
gerast vélstjóri. Eigendur Gulltopps
voru Magnús Th. S. Blöndahl og
synir hans. Líkaði þeim svo vel við
hinn unga Mýrdæling, að þeir réðu
hann um vorið 1925 sem kyndara
við fískþurrkunarstöð sína í Haga,
sem stóð ekki Ij'arri þeim stað, þar
sem Hagatorg er nú. Komu þeir
feðgar honum svo í smiðju til Mark-
úsar ívarssonar í Héðni. Má af því
ljóst vera, að þeim hafí ekki fallið
illa vinnubrögð Jónasar. Þá hef ég
og hef ég fyrir satt, að Markúsi
hafi líkað svo frábærlega vel við
handverk hans, að hann hafí viljað
ráða hann til smíðanáms. Á þessum
árum voru erfiðleikar hins vegar
miklir hér á landi sem annars stað-
ar eftir hildarleik fyrri heimsstyrj-
aldar. Stéttarfélög reyndu þá m.a.
að spoma við offjölgun í stéttunum
til þess að koma í veg fyrir atvinnu-
leysi þeirra, sem fyrir voru. Fór líka
svo, að Jónas varð fyrir barðinu á
þessari stefnu og varð að hætta í
Héðni. Mun þeim Héðinsmönnum
hafa orðið mikil eftirsjá í hinum
haga unga manni. En svo varð því
miður að vera. Þetta ásamt ýmsu
öðru óréttlæti, sem Jónas taldi sig
verða fyrir í þessu sambandi, snart
mjög illa þá réttlætiskennd, sem
hann bar í bijósti alla ævi. Sjálfur
flíkaði hann aldrei tilfinningum
sínum, en var þéttur fyrir, ef honum
mislíkaði eitthvað. Þessi reynsla
hins unga manns átti svo eftir að
breyta öllu æviskeiði hans.
A þessum árum höfðu ungir
menn tekið að fara héðan að heim-
an til Bandaríkjanna til að freista
gæfunnar þar, enda sáu þeir litla
framtíð fyrir sér hér heima. Við,
sem lifum í allsnægta- og kröfu-
þjóðfélagi nútímans á síðustu
áratugum 20. aldar, getum tæplega
sett okkur í spor þeirra manna, sem
voru að alast upp í byijun aldarinn-
ar og voru að komast á manndóms-
ár á öðrum og þriðja áratug
aldarinnar og sáu oft lítil úrræði
sér til bjargar. Þetta voru upp-
vaxtarár Jónasar.
Þegar hér var komið, brá Jónas
á það ráð að fara til Ameríku og
freista gæfunnar þar. Mun öllu
hans fólki hafa komið sú ákvörðun
á óvart og ekki sízt í ljósi þess, að
Jónas hafði alla tíð verið heimakær
og lítt um það gefíð að halda af
bæ. En ef vinurinn tók sjálfur ein-
hveija ákvörðun, mun fáum eða
engum hafa verið unnt að fá hann
ofan af henni. Sjálfur hafði Jónas
ekki notið annarrar skólagöngu en
í bamaskóla og svo tvo vetur í
unglingaskóla í Vík. En þá komu
líka fram miklir námshæfíleikar og
það svo, að ég hef heyrt, að honum
hafí staðið til boða styrkur til fram-
haldsnáms frá nákomnum ættingja
sínum. Ekki sá hann sér fært að
þiggja það ágæta boð, en sannfærð-
ur er ég um, að margt hefði þá
farið öðru vísi í ævi hins látna vin-
ar okkar og þjóðfélag okkar notið
betur óvenjulegra hæfíleika hans
en raun varð á.
Það er á þessum árum, sem
t
Móöir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
ÖGN PÉTURSDÓTTIR,
lést á sjúkradeild Hrafnistu í Hafnarfirði 3. janúar.
Jaröarförin hefur farið fram i kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Hlíf Steinsdóttir, Pótur Geirsson,
Guðmundur Steinsson, Erna Kristjánsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Eiginmaður minn,
JÓNAS HALLGRÍMSSON,
Hraunbæ 50,
verður jarðsunginn frá Dómkirkjunni þriðjudaginn 12. janúar
kl. 13.30. Þeim sem vildu minnast hans er bent á Krabbameins-
félagið.
Sigriður Sóley Sveinsdóttir.
t
Faðir minn og bróðir okkar,
ÓLAFUR G. JÓNSSON
hárskerameistari,
veröur jarðsunginn frá Fossvogskirkju miövikudaginn 13. janúar
kl. 10.30.
Frfða Fulmer,
Soffía Sörensen, Lovísa Jónsdóttir.
Legsteinar
MARGAR GERÐIR
Mmorex/Gmít
Steinefnaverksmiðjan
Helluhrauni 14, sími 54034,
222 Hafnarfjörður
kunningsskapur tókst með Jónasi
og foreldrum mínum. Margir þeirra
Mýrdælinga, sem komu suður á
togara að vetri til, komu á heimili
þeirra og nutu margs konar góð-
gerða. Minnist ég ýmissa þeirra frá
þessum tíma. En að öllum ólöstuð-
um, var Jónas frá Felli sá þeirra,
sem lengst mundi þetta, enda varð
úr ævilöng og fölskválaus vinátta
við foreldra míha óg naut ég þess
einnig sjálfur á marga lund og mín
fjölskylda síðar á lífsleiðinni.
Jónasi var vel ljóst, að honum
væri nauðsynlegt að fá einhveija
kennslu í ensku, áður en hann legði
út í hinn stóra heim og í aðra heims-
álfu. Um þetta leyti var annar
góðvinur fjölskyldu minnar heima-
gangur hjá okkur á Óðinsgötu 25,
Ölafur Jónsson frá Norður-Hvammi
í Mýrdal, sem eldri Mýrdælingar
þekkja örugglega bezt undir nafn-
inu Oli mynda. Hafði hann verið í
siglingum skömmu fyrir og í fyrri
heimsstyijöld með enskumælandi
þjóðum og þá numið vel tungu
þeirra. Tók Jónas nú að lesa ensku
hjá þessum sveitunga sínum, og fór
kennslan fram í herbergi hjá for-
eldrum mínum. Tel ég mig muna
það óljóst, þegar þeir lásu þar ensku
saman. Þetta var upphaf kynna
minna af Jónasi frá Felli, sem hafa
ekki rofnað síðan.
Árið 1927 hélt Jónas síðan til
Ameríku um England, 25 ára gam-
all. Þegar vestur kom, settist hann
fyrst að í New York eða næsta
nágrenni og vann í varahlutaverzl-
un með vélahluta og þess háttar í
fáa mánuði. Hér var vinurinn ör-
ugglega enn með hugann við vélar
og vélsmíði. Hann réð sig líka mjög
fljótlega sem undirmann f vél á olíu-
skipum, að ég ætla frá Esso-olíufé-
laginu, og sigldi þá m.a. til
Suður-Ameríku. Þetta bendir ein-
dregið til þess, að hann hafí enn
ekki verið afhuga því að stunda
vélstjóranám.
Árið 1930 héldu íslendingar há-
tíðlegt þúsund ára afmæli Alþingis
þeirra á Þingvöllum við Öxará. Af
því tilefni sóttu margir Vestur-
Islendingar heim gamla ættlandið.
Slóst Jónas í þann hóp, og þá fyrst
man ég bezt eftir honum. í þessum
hópi að vestan voru meðal annarra
íslenzkir sjómenn, sem höfðu haldið
vestur um haf upp úr fyrra stríði
og setzt að í Boston og gerzt þar
dugandissjómenn og jafnvel skip-
stjómarmenn. Þessa landa sína hitti
Jónas og heyrði þá hjá þeim, að
þeir báru verulega meira úr býtum
en hann gerði, þar sem hann hafði
verið. Ákvað hann þá að halda til
Boston og gerast þar sjómaður. Var
hann þar síðan um áratugi og vegn-
aði vel. Lengstum var hann háseti,
en á stundum mun honum hafa
verið trúað fyrir stýrimannsstörfum
í forföllum. Er þetta enn eitt dæm-
ið um það, hversu vel honum var
treyst í hvívetna. Sjómennsku
stundaði hann svo fram á stríðsárin
seinni, enda mun þá hafa verið far-
ið að draga úr þeirri miklu útgerð
frá austurströndinni, sem rekin
hafði verið um nokkra áratugi.
Skipin flest orðin gömul og miðin
jafnvel upp urin.
Jónas var aldrei kvaddur í Banda-
ríkjaher, en í þess stað vann hann
í skipasmfðastöð, og má fara nærri
Blömostofa
FriÚfinm
Suðurlandsbraut 10
108 Reykjavfk. Sfmi 31099
Opið ðli kvöld
til kl. 22,- einnig um helgar.
Skreytingar við Öll tilefni.
Gjafavörur.