Morgunblaðið - 04.07.1989, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B
148. tbl. 77. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 4. JULI 1989
Prentsmiðja Morgnnblaðsins
Japan:
Fylgistap stjórnar-
flokksins í sveitar-
stj ómarkosningnm
Söluskattur og kynsvall Unos talin ástæðan
^ Tókíó. Reuter.
ÓÁNÆGÐIR kjósendur í Tókíó, höfiiðborg Japans, sneru baki
við Frjálslynda lýðræðisflokknum í sveitarstjórnarkosningum
um helgina. Urslitin eru talin vera vísbending um hvernig þing-
kosningar, sem haldnar verða síðar í mánuðinum, kunni að fara
og er þá hætt við að ríkisstjórn flokksins glati þingmeirihluta
sínum.
Talið er að óánægja kjósenda
hafi verið margþætt. Helst er bent
á nýálagðan söluskatt, Recruit-
hneykslið og fullyrðingar um
framhjáhald og kynsvall forsætis-
ráðherrans, Sosuke Uno.
Framkvæmastjóri flokksins,
Ryutaro Hashemito, taldi úrslitin
vera hin sorglegustu: „Vantraust
almennings á stjórnmálamönnum
virðist hafa beinst að Fijálslynda
lýðræðisflokknum."
Stjórnmálaskýrendur telja að
þrýstingur um afsögn muni nú
aukast á Sosuke Uno, en Uno
hefur vart verið mánuð í embætti.
Hann tók við starfanum af Noburo
Takeshita, sem neyddist til að
segja af sér vegna aðildar hans
að Recruit-hneykslinu. Það fólst í
að stjórnmálamenn fengu ódýr eða
ókeypis verðbréf fyrir pólitíska
greiða, skömmu áður en þau
hækkuðu gífurlega í verði.
Fijálslyndi lýðræðisflokkurinn
fékk aðeins 43 sæti af 128 í sveit-
arstjómarkosningunum, en áður
höfðu þeir 63 sæti.
Sigurvegarar kosninganna eru
án tvímæla sósíalistar, en þeir
fengu 29 sæti í sveitarstjórninni,
en höfðu 11 áður. Formaður
flokksins, Takako Doi, sem er eini
Sovétríkin:
Kaflar birt-
ir úr Gúlag-
ejrjaklasanum
Moskvu. Reuter.
Bókmenntatímarit í
Eistlandi hefiir birt fyrsta
kaflann úr verki Alexand-
ers Solzhenitsyns, „Gúl-
ag-eyjaklasanum", en þar
er lýst pólitiskum ofsóknum
og lífinu í sovéskum þrælk-
unarbúðum. Tveir aðrir
kaflar verða birtir í júlí- og
ágústheftum tímaritsins.
Solzhenitsyn var handtekinn
af sovésku leyniþjónustunni,
KGB, árið 1974 eftir að bók
hans um Gúlagið kom út á Vest-
urlöndum og síðar var honum
vísað úr landi.
Sovéska rithöfundasamband-
ið hvatti á fundi sínum á föstu-
dag til þess að „Gúlag-eyjaklas-
inn“ yrði gefinn út í Sovétríkjun-
um, 19 ámm eftir að Solzhenit-
sjm var rekinn úr samtökunum
og gefið að sök að vera hug-
myndafræðilegur óvinur komm-
únismans.
kvenmaðurinn í japönskum flokks-
foringjastóli, var að vonum ánægð
með úrslitin og taldi þau ótvírætt
merki þess að sigurs væri að
vænta í þingkosningunum 23. júlí.
Þá verður kosið til efri deildar
þingsins og hugsanlega þarf að
kjósa til neðri deildarinnar
skömmu síðar, en hún er valda-
meiri.
Stjórnmálafræðingar telja upp-
þot það, sem frásagnir af kynlífi
forsætisráðherrans hafa valdið, sé
til marks um breytingar á jap-
önsku þjóðlífi. Aðrir telja þó of
mikið lagt upp úr kynsvalli Unos
sem ástæðu fylgistaps flokksins
og telja söluskatt líklegri ástæðu,
en söluskattur hefur til skamms
tíma verið óþekkt fyrirbæri í Japan
og meirihluti Japana telur enga
siðferðilega réttlætingu vera fyrir
slíkri skattheimtu.
Reuter
A Torgi hins himneska friðar
Kínverskur hermaður stendur vörð við mynd af Maó formanni á Torgi
hins himneska friðar í Peking í gær, mánuði eftir fjöldamorðin á lýð-
ræðissinnuðum stúdentum. Li Peng, forsætisráðherra landsins, heldur
því fram að hermennirnir hafi neyðst til þess að beita byssum á mót-
mælendurna vegna skorts á táragasi, gúmmíkúlum og vatni í háþrýsti-
dælur. Sjá: „Hermennimir beittu byssum ... “ á síðu 24.
Óslófjörður:
Farþegum
bjargað á
sundi eftir
ásiglingu
Ósló. Frá Kune Timberlid, fréttaritara
Morgunblaðsins.
TUTTUGU menn slösuðust þeg-
ar fullhlaðin smáfeija sökk eftir
árekstur við vestur-þýska flutn-
ingaskipið Achat á innanverðum
Oslófirði í gærmorgun.
Farþegar um borð í feijunni, Osló
6, voru sagðir 94 talsins, þar af
mörg böm og gamalmenni. Fleiri
máttu þeir ekki vera en lögreglan
hefur grun um að þeir hafi verið
fleiri. Urðu þeir að stökkva í sjóinn
og bjarga sér á sundi því feijan lagð-
ist á hliðina við áreksturinn og sökk
á nokkrum mínútum. Áreksturinn
varð aðeins 200 metra frá landi og
brugðu margir sem urðu vitni að
árekstrinum skjótt við; ýttu fram bát
og björguðu farþegum upp í skektur
sínar. Lögreglan taldi það kraftaverk
að enginn drukknaði.
Hermt er að mikil hræðsla hafi
gripið um sig í feijunni þegar far-
þegum varð ljóst hvert stefndi. Flaut-
ur Achats voru þeyttar til að vekja
athygli áhafnar feijunnar á árekstr-
arhættunni en skipstjóri hennar brást
ekki við flautinu. Um borð í Achat
var lóðs. Flest þótti benda til þess í
gær að feijan hafi átt að víkja. Fiak
hennar liggur á 35 metra dýpi. Kaf-
arar könnuðu það í gær og reynt
verður að ná því upp í dag.
Samstaða býðst til stjóm-
armyndunar í Póllandi
Varsjá og París. Reuter.
SAMSTAÐA, hin óháðu verkalýðssamtök Póllands, hefiir opinberlega
gert það að tillögu sinni að hún myndi ríkissljórn Póllands, en verði
tiiboðinu tekið yrði það í fyrsta skipti frá lokum seinni heimsstyijald-
ar, sem kommúnistaflokkurinn myndar ekki ríkisstjórn Póllands.
Að sögn kunnugra í Varsjá kann
tilboði Samstöðu að verða tekið, en
með mjög ákveðnum skilyrðum þó.
í pólska ríkissjónvarpinu var lýst
áhyggjum herforingjaráðs vamar-
málaráðuneytisins ef ekki tækist að
fá stuðning við forsetaframbjóðanda,
sem tryggt gæti öryggi ríkisins. Var
þetta skilið sem viðvörun til Sam-
stöðu um að styðja frambjóðanda
kommúnistaflokksins.
Gazeta Wyborcza, hið opinbera
málgagn Samstöðu, tilkynnti um til-
löguna, en bak við tjöldin héldu
áfram þreifingar til þess að leysa
deiluna um kosningu til nýs embætt-
is valdamikils forseta Póllands. Kosn-
ingin fer fram á fimmtudag eða
föstudag.
„Forseta ykkar fyrir forsætisráð-
herra okkar“ sagði í aðalfyrirsögn á
forsíðu blaðsins. Samstaða er í odda-
stöðu í forsetakjörinu, þar sem
kommúnistar eru klofnir og hafa
ekki getað komið sér saman um
frambjóðanda, sem unnið gæti meiri-
hluta atkvæða á hinu 560 sæta þjóð-
þingi, en það velur forsetann.
Czeslaw Kiszczak, innanríkisráð-
herra, hefqr verið tilnefndur af Woj-
ciech Jaruzelski hershöfðingja, sem
tilkynnti síðastliðinn föstudag, að
hann myndi sjálfur ekki fara í fram-
boð. Heyrst hefur þó að Jaruzelski
sé ákaft hvattur til þess að endur-
skoða afstöðu sína af valdamiklum
aðilum innan hersins og flokksins.
Háttsettur sovéskur stjómarerind-
reki í París sagði að Kremlarbændur
hefðu ekkert við ríkisstjórn Sam-
stöðu í Póllandi að athuga.
„Þetta er innanríkismál, sem hinir
pólsku vinir okkar verða að leysa,“
sagði Vadím Zagladín á blaðamanna-
fundi. „Við munum halda tengslum
við hvaða réttkjörnu ríkisstjórn Pól-
lands sem er.“
í málgagni pólsku stjórnarinnar
var hugmyndinni ekki illa tekið:
„Spurningin um pólitískan litarhátt
stjórnarinnar og ráðherra hennar
skiptir ekki mestu máli í stöðunni.
Það er Pólland, sem er í húfi.“
Gorbatsjov í sjónvarpsávarpi:
Varar við þjóðernisólgu
Moskvu og París. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétforseti heldur í dag til Frakklands í
þriggja daga opinbera heimsókn, en þar mun hann meðal annars
ávarpa Evrópuþingið í Strassborg. Heima fyrir eru hins vegar nokkr-
ar hræringar og munaði minnstu að hið nýja fulltrúaþing Sovétríkj-
anna felldi endurútnefiiingu Dmítríjs Jazovs, varnarmálaráðherra,
en Jazov var bjargað á síðustu stundu með breytingu á þingsköpum.
Á laugardag kom Gorbatsjov fram
í sjónvarpi og hvatti þjóðir Sovétríkj-
anna til þess að lifa saman í sátt og
samlyndi. Gorbatsjov kemur ekki oft
fram í sjónvarpi og er ræða hans
tekin til marks um áhyggjur Kreml-
arbænda af þjóðernisólgu víða í Sov-
étríkjunum. Til þess var þó tekið að
Gorbatsjov hefði ekki haft neinar
lausnir á takteinum og því lítils að
vænta í kjölfar ávarpsins.
1 sjónvarpsávarpinu sagði Gorb-
atsjov, að þjóðernisólga, sem gert
hefur vart við sig víðs vegar um
Sovétríkin á undanförnum mánuð-
um, gæti reynst Sovétríkjunum
„gífurlega hættuleg“ enda þótt að-
eins hefði verið um „einangruð tilvik“
átaka að ræða.
„Hann kom ekki með neinar lausn-
ir,“ sagði Angonita Rupshite, sem
er starfsmaður þjóðemishreyfingar-
innar Sajudis í Litháen. „Hann reyndi
ekki einu sinni að greina ástæðurn-
ar. í Úzbekístan eru þær efnahags-
legs eðlis, en á öðrum stöðum eins
og í Eystrasaltslýðveldunum eru
sögulegar forsendur fyrir ólgunni."
Gorbatsjov heldur til Parísar í
dag, þrátt fyrir að Andrej Gromýko,
fyrrverandi Sovétforseti hafi látist í
fyrradag og jarðarför hans fari fram
á morgun. Samkvæmt skoðanakönn-
unum í Frakklandi er ólíklegt að
Gorbatsjovs bíði jafnhlýjar móttökur
í Frakklandi og hann fékk í heim-
sókn sinni í Vestur-Þýskalandi.
Sjá frétt af andláti Gromýkos á
síðu 24.