Morgunblaðið - 04.07.1989, Blaðsíða 38

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. JÚLÍ 1989
38
Afmæliskveðja:
Guðrún Jakobs-
dóttir, Víkingavatni
Það er vafalaust margt og mikið
sem samferðamenn Guðrúnar hafa
að segja af kynnum við hana og af
frábærri gestrisni hennar og mynd-
arskap. En ég ætla að byija á að
segja ykkur sögu sem lítill fugl
hvíslaði að mér.
Hvort hann mundi atriðin ná-
kvæmlega rétt skal ég ekki segja
um, en virðum viljann fyrir verkið.
Byijum á því að fljúga í huganum
með fuglinum og hverfa rúm fjöru-
tíu ár aftur í tímann. Fylgjumst
með ungri stúlku sem leggur í lang-
ferð.
Boð barst með vindinum heim á
heimili prestsins í Holti undir Eyja-
flöllum að húsmóðir ein norður í
Þingeyjarsýslu hafi handleggs-
brotnað og vanti tímabundna aðstoð
við heimilishald. Heimasætan á
Holti er ung og ólofuð. Foreldrar
hennar telja að hún geti vel tekið
þetta að sér, enda hafði hún fengið
góðan undirbúning í foreldrahúsum.
Fyrir rúmum fjörutíu árum var
þetta ferðalag á við það sem nú
þykir að fara yfir heiminn þveran.
Unga mærin ferðbjóst með föggur
sínar og það í huga að hún myndi
snúa aftur heim er handleggsbrot
húsmóður væri gróið.
En fuglinn veit betur, enda í beinu
sambandi við örlagadísir. Hann hef-
ur sitt flug og er kominn á áfanga-
stað löngu á undan henni. Hann er
í þeirri aðstöðu að geta stytt sér
leið yfir fjöll, vötn og heiðar. Hann
kemur að myndarlegu býli þaðan
sem er mjög fagúrt útsýni og sér
vitt yfir. Honum er sagt að þetta
sé staðurinn. Þangað sé för ungu
stúlkunnar heitið.
Hann kíkir inn um gluggana enda
hugsar enginn um það þó fugl líti
inn um glugga. Þar sér hann hjón
og tvö uppkomin ungmenni, líklega
börnin þeirra. Húsbændur eru
myndarlegt fólk og húsfreyjan hefur
yfir sér það fas að það er greinilegt
að hún veit hvað hún vill.
Fuglinn flýgur burt með sínar
eigin hugsanir.
Unga stúlkan veit greinilega ekk-
ert hvað örlaganomir geta verið
slóttugar og seint mun það hvarfla
að henni að handleggsbrotið hafi
aðeins verið eitt atriði í ferli þeirra
til að koma hlutunum i kring.
Eftir langt og erfitt ferðalag kem-
ur hún loks á áfangastað og blendn-
ar tilfinningar bærast með henni.
Ókunnugt fólk, ókunnur staður, allt
öðravísi andrúmsloft. Það liggur við
að hana langi að snúa aftur hpim.
En það er ekki hægt. Hingað er hún
komin og getur ekki annað. Enda
hefur hún verið alin upp við það að
bíta á jaxlinn og bölva í hljóði þó
mótlæti steðji að og taka því sem
að höndum ber.
Þessa stundina vissi hún ekki
hvað það veganesti ætti eftir að
verða mikið notað. Það var með
ráðum gert og eins gott því annars
hefðu henni fallist hendur. -
Örlaganornir höfðu ansi flókið
spil í huga sínum sem átti að vera
lífsj>róf þessarar ungu stúlku.
I þessu prófi tefldu þær fram
svörtum og hvítum kóngum, drottn-
ingum, ridduram og peðum. Ungu
stúlkunni var ætlaður hvíti kóngur-
inn og löng viðureign við svarta
drottningu.
Mitt í andlegu togstreitunni sem
fram fór í huga hennar við að reyna
að samræma eigin hugmyndir sterk-
um vilja húsmóður um hvernig ætti
að gera hlutina, fór Amor að skjóta
örvum sínum. Ungi sonurinn á bæn-
um fékk fljótt augastað á þessari
ungu stúlku sem greinilega hafði
bein í nefínu, bjó yfir seiglu og hafði
húmorinn á réttum stað þrátt fyrir
allt.
Leiftrandi glettið en hlýtt augna-
ráð hans hitti í mark. Sól töfra hans
náði að sigra þrátt fyrir erfiðleika
við að reyna að gera húsmóðurinni
til hæfis. Umhverfið eitt sér var
rómantískt í sjálfu sér og lagði sitt
til þróunar þessarar sögu.
Fyrsta atriði í þessum leikþætti
örlagadísa var lokið, en enginn hafði
tölu á þeim sem á eftir myndu koma.
Þar lenti hún í hlutverki sem fáar
ungar konur í dag myndu láta bjóða
sér uppá, en samt var hamingjusól
yfir þessum einstaklingum sem
brætt höfðu hjarta hvors annars í
eitt skipti fyrir öll. Hamingjusól til-
fmningalegrar vellíðunar með
sterka strauma, en samt fékk þetta
par ekki að eiga sinn vettvang út
af fyrir sig með böm sín.
Hin ráðríka húsmóðir bjó með
þeim það sem eftir var og setti sitt
mark í andrúmsloftið ásamt dóttur
hennar sem var ekki heil heilsu.
Viðmótið reyndi oft á strengi í þol-
gæði tengdadótturinnar. Þeir teygð-
ust_stundum en brastu þó aldrei.
Ástin og þeirra sterku persónu-
leikar stóðu þetta af sér og fjögur
börn bættust í búið. Blik í auga og
glettin brá færði þau í gegnum hvert
skeið fyrir sig.
Fuglinn og afkomendur hans hafa
fylgst með þessum turtildúfum í
gegn um tíðina og varðveita sögu
þeirra í munnlegri geymd.
Þeir hafa brosað til hvers annars
með því dularfulla brosi sem þeir
einir eiga sem búa yfir miklu leynd-
armáli. Já, einhvern veginn svona
sögðu örlagadísirnar að þetta myndi
verða, sögðu þeir og minntust á
sögumar sem forfeður þeirra höfðu
sagt þeim áður en þeir dóu. Bráðum
er þetta að verða fullkomnað. Ann-
ars konar sögur taka síðan við.
Börnin era vaxin úr grasi og enn
er glettnin á sínum stað í augum
Aldis, Krístrún Karlsdóttir og Öm Jenson. Morgunbiaðið/siiii
Lyftustóll gefinn sjúkrahúsinu
Húsavík.
NÝLEGA var Sjúkrahúsinu á
Húsavík færður að gjöf lyftustóll
til að færa sjúklinga úr rúmi og í
stól eða öfugt.
Gefendur vora Kvenfélag
Húsavíkur, Kiwanisklúbburinn
Skjálfandi og sjúkrasjóður Verka-
lýðsfélagsins.
Tæki þetta léttir bæði hreyfihöml-
uðum sjúklingum og starfsfólki
flutninga milli rúms.og stóls, tjáði
hjúkranarforstjórinn, Aldís Friðriks-
dóttir, þegar hún sýndi hvernig stóll-
inn er notaður.
Ólafur Erlendsson forstjóri gat
þess að Sjúkrahúsinu væru alltaf að
berast minni og stærri gjafir og segja
mætti að það væri nokkuð vel búið
tækjum, þó alltaf vantaði eitthvað.
- Fréttaritari
hans og kankvíst bros hennar kem-
ur þar á móti. Bros sem býr yfir
margslunginni vitneskju og reynslu
sem líklega verður aldrei skráð ann-
ars staðar en á blöð minnisins.
Þau og fuglarnir era ein um að
vita hvemig þau hafa náð því að
þreyja þorra og góur veðurs og lífs
og láta ástina standa af sér uppáfall-
andi áhrinur, Fuglarnir vita líka að
slík saga og reynsla verður ekki
endurtekin og að hún verði kannski
skráð á spjöld sögunnar fyrir fram-
tíðina að undrast um og velta vöng-
um yfir.
Þetta er aðeins saga í hnotskurn.
Saga um eitt af ævintnýram sem
oft gerast í miðri hringiðu hvers-
dagsleikans þar sem fólki yfirsést
oft ævintýrið á næsta bæ.
Það var líka ævintýri líkast
hvemig fundum okkar bar saman
og það hefur verið yndislegt ævin-
týri.
Árið 1977 þegar örlögin höfðu
sent mig um stundarsakir á þeirra
slóðir í Þingeyjarsýsluna sagði móð-
ir mín: Ef þú verður nálægt Víkinga-
vatni verður þú að heimsækja hana
Guðrúnu.
Þegar til kom var það ekki svo
langt í burtu og svo skemmtilega
vildi til að Sveinn, maður Guðrúnar,
og það fólk sem ég var hjá var skylt.
Einn góðan veðurdag bjuggumst
við svo til heimsóknar og ókum
heim að Víkingavatni. Hvítu tígu-
legu húsi sem alveg eins hefði getað
staðið við götu í París eða einhverri
annarri stórborg úti í hinum stóra
heimi.
Það var undran og miklir fagnað-
arfundir hjá Guðrúnu þegar ég birt-
ist á tröppunum hjá henni. Barna-
bam vinar hennar sem hún vissi að
var til en hafði aldrei séð. Afi minn,
Guðbrandur Magnússon, og faðir
hennar, séra Jakob Lárasson í Holti
undir Eyjafjöllum, höfðu búið saman
fyrr á árum.
Að koma inn í bæinn hjá Guðrúnu
var ekki líkt því sem ég hafði van-
ist á sveitabæjum í æsku minni, því
veggir vora þaktir listaverkum og
það var heimsborgarabragur yfir
heimilinu.
Þarna eignaðist ég mína aðra fjöl-
skyldu. Og af og til þann tíma sem
ég vann þarna bragðum við okkur
í heimsókn heim á Víkingavatn og
nutum höfðinglegrar móttöku. Það
var alltaf hátíð á bæ, þannig vora
móttökurnar, stemmningin og and-
rúmsloftið.
Heimsóknum mínum fjölgaði
síðan veralega eftir að þau fluttu á
mölina og urðu næstu nágrannar
mínir.
Það var góð tilhugsun að ganga
yfir Laugardalinn og líta inn í kaffi-
sopa og spjall ýmist hjá þeim eða
Sólveigu dóttur þeirra.
Að kynnast þessari fjölskyldu var
fyrir mig eins og happdrættisvinn-
ingur eða góður vinningur í lottói.
Andrúmsloft heimilisins einkennist
af djúpri heimspekilegri hlýju þar
sem hægt er að blanda saman
dýpsta innihaldi sálarkeija þannig
að útkoman verður innihaldsrík og
andlega nærandi.
Þær era ófáar stundimar sem
setið hefur verið yfir kaffibolla og
oft einnig kertaljósi og leyndarmál
tilverannar krafin. Stundum með
Sólveigu dóttur þeirra sem býr eins
og þau á Laugateignum, stundum
einnig með Rögnu á Baldursgötu
og synirnir Jakob Láras og Bene-
dikt hafa lagt sitt til málanna þegar
þeir hafa verið nálægir. Alltaf kem-
ur maður andlega nærður og ríkari
af þessum fundum en þá eru ónefnd-
ar allar þær veraldlegu veitingar
sem innbyrtar hafa verið á meðan
andinn meðtók sínar kræsingar.
Oft hefur Sveinn þó aðeins staðið
og hlustað með bros á vör, en síðan
skotið einhveiju inn með sínu
skemmtilega glettna brosi. Og enn
er sami glampinn í augum hans og
þegar „vindurinn" sendi honum
konuefnið. Góðlátleg stríðni með
þessum fræga glampa í augum er
hans vörumerki. Hann hafði gaman
af að lauma að mér sinni góðlátlegu
stríðni sem ekki var hægt annað en
að taka vel á móti.
Nú era þau orðin tvö ein í kot-
inu. Líklega í fyrsta skipti alla sína
búskapartíð, sem nú fer að nálgast
hálfa öld. Líklegt er að turtildúfur
nútímans ættu erfitt með að hugsa
sér það hlutskipti. Kannski að þau
geti tekið upp þráðinn frá því forð-
um og notið friðarins, því ég veit
að Amor hefur ekki yfirgefíð þau.
Nú hafa örlögin hinsvegar borið
mig langt af leið til að geta sótt í
þeirra andlega banka í eigin persónu
en ég fæ hinsvegar góð bréf af og
til með samskonar innihaldi, þakklát
fyrir að dóttir mín eigi athvarf í
ranni þessarar fjölskyldu.
75 ár era langur tími þegar horft
er fram en líta öðravísi út þegar
horft er aftur. Þá er eins og að
tíminn hafi hálfpartinn hlaupið frá
manni og mörgum hættir til að
finnast að þeir hafi ekki gert allt
sem þeir vildu gert hafa í sínu lífi.
Hugurinn er oft miklu afkastameiri
en hinir hlutar líkamans leyfa.
En eins og hjá flestum af kynslóð
Guðrúnar hefur ekki verið tími til
að láta verk úr hendi sleppa og því
engin ástæða fyrir hana að naga
handarbökin með því hugarfari að
tíminn hafi ekki verið nýttur til hins
ýtrasta og vel það.
Líklega á engin kynslóð eftir að
Anna Björnsdóttir og Sveinbjörn
Pétursson frá Svefneyjum í Breiða-
firði eiga merkisafmæli um þessar
mundir. Hún verður 95 ára 4. júlí
og hann 99 ára 17. júlí, semsagt
þegar lagt er saman eiga þau 194
ár og geri aðrir betur.
Anna er fra' Hólum í Reykhóla-
sveit, en Sveinbjörn frá Svefneyjum
eins og áður er sagt. Lengi bjuggu
þau í Flatey og koma þaðan hingað
í Hólminn fyrir nokkrum árum og
dvelja hér í sjúkrahúsinu og hætt
öllu umstangi.
Sveinbjörn var lengi togarasjó-
maður. Hann var mjög hagur mað-
ur og smiður góður og kom það sér
vel. Búskap stunduðu þau hjón og
yfirleitt það sem til féll og lifðu af.
Sveinbjöm missti heyrn á mann-
dómsáram sínum og merkilegt
hvernig hann þá aðlagaði sig að-
stæðum. Tók þessu með jafnaðar-
geði og gerði gott úr. Sjóninni hélt
hann og heldur enn og undrunar-
efni þeirra sem umgengust þau
hvað heyrn virtist lítið baga. Létt-
lyndur er hann og þau bæði. Snyrti-
lega heimilið þeirra í Flatey var
gaman að koma á og naut ég þess.
Þær stundir geymast í mínum
þakkláta huga. Á sjúkrahúsið kem
ég alltaf við og við til að njóta
umgengni við þau og aðra. Dýr-
mætt er að vita hvað þau Anna og
Sveinbjörn fylgjast vel með. Hann
gengur að glugganum hvern morg-
un, rýnir í loftið og gáir til veðurs.
Um það og liðna tíð ræðir hann við
komumann og er mér ekki gran-
laust um enda hefi reynt það að
af vöram komumanns ræður hann
orðin. Anna er þakklát fyrir gæsku
guðs, einlæg í öllu, er alltaf glöð
og ánægð. Lífsgæðakapphlaupinu
hafa þau aldrei tekið þátt í. Þau
hafa bæði fótaferð og þótt þau
dvelji sitt á hvorri hæð eru það
fáir dagar að þau komi ekki hvort
til annars. Þannig er líf þeirra,
koma með samskonar vinnusiðferði
og fyrri kynslóðir tileinkuðu sér.
Þrátt fyrir annir og álag nútímans
sem krefst mikils af fólki verður
meira um vindhögg en hjá eldri
kynslóðum og fólk hefur annað við-
horf til sjálfs sín gagnvart slíku sem
nýtingu hluta og tíma en var fyrr
á tímum.
Allt þetta kemur upp í hugann
þegar maður hugsar um hlutskipti
Guðrúnar sem annarra kynsystra á
þeim tímum sem þær vora á sínum
sokkabandsáram og orðin afslöpp-
un, frítími og fleiri slagorð nútímans
þekktust varla eða höfðu annað
gildi.
Hvort þessar kynslóðir vildu upp-
lifa þá tíma aftur eða verða ung í
tækifæram nútímans er ekki fyrir
mig að svara, enda verður tæplega
aftur snúið hvort sem er.
Guðrún og Sveinn væru þó líkleg
til að vilja vera ung nú á tímum ef
þau mættu velja, líklega hugsað sér
að verða turtildúfur tvö ein hvort
sem væri upp til sveita eða í iðandi
kös einhverrar stórborgar. Þó gæti
ég trúað Sveini til þess að vera til
í að verða ungur aftur og hafa tæki-
færi til að sitja úti á gangstéttum
franskra kaffihúsa og horfa með
glampa í augum á tígulegar yngis-
meyjar og ástfangin pör!
Hvað um það, þau geta nú litið
til baka og horft með stoltum hug
á fríðan hóp efnilegra afkomenda
og glaðst yfir sérlega samhentri ljöl-
skyldu. Þau hafa staðist prófið með
glæsibrag.
En ég verð að láta mér nægja
andans flug og ímyndunarafl og
hugsa mér að ég sitji til borðs með
þeim á þessum tímamótum og njóti
einu sinni enn þessara dægilegu
samverustunda með þeim.
Matthildur Björnsdóttir,
Adelaide, Ástralíu.
sífellt samstarf og samfylgd.
Mér þykir vænt um þessi hjón
og hefi notið samfylgdar þeirra
lengi. Því samgleðst ég þeim nú og
um leið og ég þakka þeirra hlýju
handtök liðin ár bið ég þeim allrar
blessunar.
Árni Helgason
í dag, 4. júh', á Anna Kristín
Björnsdóttir sem nú dvelur á sjúkra-
húsi Stykkishólms 95 ára afmæli.
Nú skyldi margur halda að svo
háöldruð kona sé orðin illa farin en
ónei, Anna litla stendur keik fyrir
sínu eins og hún hefur alltaf gert
þó ekki hafi ævinlega leikið við
hana lífið. Anna fæddist á Hólum
í Reykhólasveit, eitt 14 barna þeirra
Björns Björnssonar og Ástríðar
Sigríðar Brandsdóttur. Þar er Anna
til 11 ára aldurs er hún fer í Hval-
látur á Breiðafirði. Ekki er að efa
að erfitt hefur verið fyrir svo unga
telpu að yfirgefa sína nánustu og
verða að treysta á sjálfa sig ein-
göngu. Þá hefur það hjálpað henni
hvað hún á góða lund og trausta
trú á Guð og tilveruna.
Þegar Anna er 26 ára þá gengur
hún í hjónaband, hennar maður er
Sveinbjörn Pétursson frá Svefneyj-
um, fæddur 13. júlí 1890. Þeirra
hjónaband hefur því staðið í 69 ár
þann 12. júní sl.
Anna og Sveinbjörn hófu búskap
í Skáleyjum og þar bjuggu þau í
26 ár. Þeim varð ekki barna auðið
en þau tóku í fóstur 2 börn og ólu
þau upp sem sín eigin. Árni B.
Þórðarson, f. 8. ágúst 1919, dáinn
1985. Kona hans var Katrín Guð-
geirsdóttir frá Hellissandi, þau
eignuðust 3 börn, og Olöf Hannes-
dóttir, f. 21. september 1922; sem
er dóttir Valgerðar systur Onnu.
Hennar maður er Þórhallur Sigur-
jónsson.
Sveinbjörn stundaði sjóinn og var
langdvölum að heiman vegna vinnu
Aftnæliskveðja:
Anrja K. Björnsdóttir
og Sveinbjörn Péturs-
son frá Sveftieyjum