Morgunblaðið - 04.07.1989, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ ■ÞRIÐJUÐAGUR- 4. JÚLÍ 1989
19
Börn Páls Briem: F.v. efri röð: Þórhildur, Þórdís, Kristinn. F.v. neðri
röð: Helgi, Eggert, Frieda.
Frieda ásamt Ásgeiri Guðmundssyni, eiginmanni sínum. Hann heldur
á eldri syninum, Eggert, en Frieda heldur á Páli.
Hafstein átti stærsta bátinn á
Tjörninni. Margir áttu róðrarbáta
og við vorum alltaf dinglandi í bát-
um á Tjörninni. í þá daga voru
engir fuglar á Tjörninni og óskap-
legt slý í henni. Það var hreinsað
einu sinni á sumri en það var ekki
nóg, við festum okkur oft í slýinu.
Píanónám í
Kaupmannahöfii
Ég lærði vélritun heima hjá Egg-
ert bróður mínum. Eftir að ég hafði
lokið námi í Kvennaskólanum fór
ég að vinna hjá Eimskip við skrif-
stofustörf og einnig gerði ég svolít-
ið af því að kenna stúlkum vélritun.
Þegar ég var tuttugu og eins árs
fór ég til Danmerkur til þess að
læra á píanó hjá Haraldi Sigurðs-
syni. Mamma byijaði að kenna mér
á píanó þegar ég var átta ára göm-
ul og svo var mér komið til náms
hjá Katrínu Viðar. Með Danmerkur-
ferðinni fetaði ég í fótspor mömmu.
Hún fór ung til Danmerkur til þess
að nema ýmsar kvenlegar dyggðir,
svo sem útsaum, hljóðfæraleik og
söng. Hún hafði mjög mikla og fal-
lega rödd. Einu sinni í Danmerkur-
dvöl hennar var hún fengin til þess
að fara niður á Fjón til þess að
kenna presti þar, sem hét Stahlfest
Möller, að tóna. í þeirri dvöl lærði
hún margt skemmtilegt. Ég heiti
eftir konu þessa prests. Hún bað
mömmu að láta heita í höfuðið á
sér, ef hún giftist og eignaðist fleiri
en eina dóttur.
I Kaupmannahöfn útvegaði ég
mér húsnæði og fæði hjá danskri
fjölskyldu og mátti æfa mig að vild
á stofupíanóið þeirra. En sjaldan
hef ég verið loppnari en sitjandi við
þetta hljóðfæri. Ofn var í stofunni
ókyntur, svo ég varð að kaupa mér
olíuofn til að hita sofuna. Þarna
þraukaði ég af veturinn, en naut
dvalarinnar í kaupmannahöfn ríku-
lega, fór á alla tónleika að ráður
Haraldar Sigurðssonar kennara
míns og er þessi vetur mér ógley-
manlegur. Svo fór ég í sumardvöl
til hjóna sem bjuggu í gömlum fer-
justað á Lálandi og Palstri. Þau
áttu fimm syni sem allir urðu góðir
vinir mínir. Hjá þessi fólki hafði
Þórhildur systir mín dvalið um tíma
áður. Ég vann einnig ígripavinnu
hjá Eimskip í Kaupmannahöfn.
Vegna reynslu minnar héðan að
heima spurði forstjórinn, Fano, mig
hvort hann mætti leita til mín þeg-
ar mikið væri að gera og ég hélt
það nú. Þetta kom sér vel fyrir mig
því ég var ekkert of vel fjáð. Ég
hafði safnað mér til fararinnar og
einnig sendi mamma mér peninga.
Vélritun og hjónaband
Þegar ég kom heim fór ég aftur
að vinna hjá Eimskip. En sú skipan
hélst ekki til frambúðar. Einn dag-
inn hélt stjórn félagsins fund og
ákvað að lengja afgreiðslutímann
um eina klukkustund á degi hvcrj-
um. Ég vildi ekki una því að stjórn-
in íyrirskipaði að lengja vinnutíma
minn án þess að ég fengi meira
kaup og fór til Emils Nielsen til
þess að mótmæla en það þýddi ekki
neitt. Þá sagðist ég ætla að hætta
og stóð við það þegar þeir héldu
sínum ákvörðunum til streitu án
þess að vilja borga meira. Ég var
svo heppin að fá undireins vinnu á
lögfræðiskrifstofu hjá Sveini
Björnssyni, Guðmundi Olafssyni og
Pétri Magnússyni. Sveinn hafði áð-
ur verið formaður stjórnar Eimskip
og hann vissi að ég var góður vélrit-
ari. Mér er minnisstætt frá þessu
starfi að ég fór oft með ritvélina
inn til Guðmundar og hann Ias mér
fyrir en ég skrifaði jafnóðum. Hann
hafði svo slæma rithönd að ég átti
í erfiðleikum með að lesa hana, svo
við höfðum þennan hátt á og gekk
vel.
Þetta sama sumar, 1927, gifti
ég mig Ásgeiri Guðmundssyni frá
Nesi við Seltjörn. Hann var lög-
fræðingur og einu ári eldri en ég.
Við höfðum kynnst áður en ég fór
til Danmerkur, hann bauð mér oft
á böll og að „koma í takt“ sem
merkti að fara saman á skauta. En
skömmu áður en ég fór út kom til
mín maður sem ég þekkti og sagði
mér að Ásgeir væri alltaf á Mensa
Akademika að staupa sig þar ásamt
fleirum. Staður þessi var mats.tofa
stúdenta og var þar sem nú er
Café Strætó og áður var kaffistofan
Mensa. Þessi maður sat við kaffi-
borðið heima og nánast rakkaði
Ásgeir niður í minni áheyrn og
móður minnar. Þetta gerði mig svo
hrædda að ég kvaddi Ásgeir ekki.
Ég vildi ekki skipta við drykkfellda
menn. En um veturinn eftir að ég
kom til Danmerkur fékk ég bréf frá
Ásgeiri þar sem hann bar af sér
drykkjuskapinn og sagði að slíkt tal
væri rógur illviljaðra manna. Hann
sagði jafnframt að hann vonaðist
til að ég gæfi honum tækifæri til
þess að sýna að hann væri ekki
drykkfelldur. Ég svaraði og sagðist
ekki trúa neinu illu um hann og svo
varð það ekki meira fyrr en ég kom
heim. Þá fékk hann tækifæri .til
þess að sanna að hann væri ekki
drykkfelldur. Við vorum svo trúlof-
uð í nokkur ár og það var mjög
skemmtilegur tími. Við ferðuðumst
mikið saman hér innanlands. Meðal
annars fórum við einu sinni ríðandi
upp í Borgarfjörð með hesta sem
við áttum að skila. Við gistum að
Hvítárvöllum og þurftum að fara
yfir Hvítá sem þá var óbrúuð.
Áður en við giftum okkur var
Ásgeir búinn að stofna lögfræði-
skrifstofu með Stefáni Jóhanni
Stefánssyni í húsi sem kallað var
Veltan og var í eigu Kristínar Olafs-
dóttur, móður Ásgeirs. Guðmundur
Einarsson, faðir hans, sem var út-
vegsbóndi, hafði keypt það hús.
löngu áður. Guðmundur drukknaði
þegar Ásgeir var sjö ára gamall,
en húsið var áfram í eigu fjölskyld-
unnar. Á þessum tímum giftu
ábyrgir menn sig ekki fyrr en þeir
þóttust þess fullvissir að geta séð
fyrir ijölskyldu. Við giftum okkur
í Dómkirkjunni, Jón Helgason, móð-
urbróðir minn, gifti okkur. Á eftir
var haldin,stór veisla og svo geng-
um við niður í Tjarnargötu 24. Við
hófum búskap að Vesturgötu 16.
Þar var maður að byggja og hann
leyfði Ásgeir að byggja eina hæð
ofan á húsið og þetta hús stendur
enn. Þetta var ágætt húsnæði en
því fylgdi ekkert þvottahús svo ég
varð að fara með þvottinn niður í
Tjarnargötu til mömmu. Ég fékk
dönsk stofuhúsgögn frá mömmu í
brúðargjöf. í minni fjölskyldu
tíðkaðist að stúlkur fengju heiman-
mund og þá oftast í formi stofu-
og svefnherbergishúsgagna.
Á Vesturgötunni fæddist Eggert
eldri sonur okkar árið 1929 en
skömmu síðar leiguðum við okkur
hæð í nýbyggðu húsi við Bergstaða-
stræti. Þórhildur systir mín var þá
nýflutt að Bergstaðastræti 76.
Hingað fluttum við 1. desember
1930. Sama daginn sem við flytjum
inn fórst skip sem annar eigandi
hússins var á. Skipið fórst á sjónum
milli Bretlands og íslands og með
því allir sem á því voru. Nokkru
síðar var húsið auglýst til sölu og
við Ásgeir keyptum það. Hér leið
okkur mjög vel og hér fæddist yngri
sonur okkar Páll árið 1931.
Ekkja 35 ára gömul
Ásgeir var í nokkra mánuði í
námi í París sem ungur maður og
var góður frönskumaður. Hann
langaði mikið til að ég færi með
honum til Parísar. Árið 1935 lögð-
um við af stað með Kötlu til Genúa
á Ítalíu. Þar tók á móti okkur Hálf-
dán Bjarnason sem allt vildi fyrir
okkur gera, lánaði okkur meira
segja bíl og bílstjóra. Meðeigandi
hans, Marabotti, bauð okkur að
skoða hinn yndislega Pódal. Svo
fórum við með strætisvagni með-
fram Miðjarðarhafinu þar sem við
höfðum áður siglt um og séð alla
flugfiskana. Við stoppuðum í Nice
og vorum þar í tíu daga og við
komust líka til Monte Carlo þar sem
ég lagði undir og tapaði í fjár-
hættuspili en það kom ekki að sök
því Ásgeir vann allt upp sem ég
hafði tapað. Við stönsuðum einnig
í Barcelona og þar fórum við á
nautaat. Þá komst ég á bragðið að
drekka koníak. Músikin sem spiluð
var átti að trylla nautin en hún
tryllti mig líka. Ég hef aklrei komið
á aðra eins samkundu. Ég horfði
með skelfingu á nautabanann
flækjast í silkiklæði og detta og
hélt að nú væri hans hinsta stund
upprunnin en þá komu aðrir til og
leiddu athygli nautsins til sín. Verst
af öllu var að sjá hvernig hestarnir
voru leiknir, innylfin héngu út úr
þeim. Ég varð svo miður mín að
ég vildi komast strax burtu. Allir
virtust furða sig á því vegna þess
að við. sátum í svo dýrum sætum í
forsælu. Þá var beinlínis hellt í mig
koníaki svo ég héldist við, ég var
hreinlega í „sjokki“. Síðan hef ég
aldrei komið á nautaat. Loks fórum
við með lest til Parísar og vorum
þar á 35 ára afmælisdaginn minn
7. október. Að vera með honum
Ásgeiri þarna og sjá allt sem þar
var að sjá, það var guðdómlegt.
Þegar við komum heim fagnaði
Þórhildur systir mín mér eins og
hún hefði heimt mig úr helju. Hana
hafði dreymt að ég væri búin að
missa hægri handlegginn og hún
hafði því verið mjög áhyggjufull.
Nokkru eftir að við komum heim
fór Ásgeir eitt sinn sem oftar að
spila við kunningja sína í húsi einu
við Sóleyjargötu. Séint um kvöldið
datt hann þar i stiga og meiddi sig,
en ekki meira en það að hann fór
heim og háttaði og fór að sofa. Um
morguninn þegar ég vaknaði ætlaði
ég að vekja hann en gekk það illa.
Þá fór ég framúr og dró frá glugg-
unum og sá þá að hann var mjög
fölur. Ég fór þá fram og kallaði í
stúlku sem var okkur til hjálpar í
húsinu og Olga hét. Ég sagði við
hana: „Olga, mér sýnist helst að
Ásgeir sé dáinn. Það er eitthvað
mikið að honum.“ Svo hringdi ég í
Hannes Guðmundsson vin hans og
hann sagði strax við mig að Ásgeir
væri dáinn. Ég trúði því ekki að
hann væri dáinn, en það var nú.
Ég gat ekki grátið, mikið lifandis
ósköp leið mér illa.
Eftir að þessir atburðir gerðust
hafði ég íbúðaskipti við Eggert
bróður minn sem bjó þá á hæðinni
niðri hjá mömmu. Ég flutti því aft-
ur í Tjarnargötuna til mömmu og
þar var ég í 26 ár og þar ól ég upp
drengina mína með aðstoð móður
minnar sem varð 94 ára gömul.
Fljótlega eftir að ég fiutti setti ég
á stofn fjölritunarstofu. Ég byijaði
á að auglýsa að ég tæki vélritun
heim, þá gat ég unnið heima hjá
drengjunum. Árið 1936 stofnaði ég
fjölritunarstofuna og seinna réði ég
Þórdísi systur mína í vinnu til mín
og hún vann hjá mér í 25 ár. Ás-
geir var formaður lögfræðingafé-
lagsins þegar hann féll frá og lög-
fræðingarnir skiptu mikið við mig,
þeir vildu allt fyrir mig gera. Mér
gekk því mjög vel með þetta litla
fyrirtæki enda var mikið unnið.
Éftir að mamma dó flutti ég aftur
hingað á Bergstaðastrætið og Egg-
ert sonur minn hefur búið á hæð-
inni fyrir ofan mig í öll þessi ár.
Heyrnarstöðin og
Dr. Ole Bentzen
Frá því ég missti manninn minn
hafði ég allan hugann við að hugsa
um drengina mína og reka fýrirtæk-
ið og auðvitað hafði ég náin tengsl
við fjölskyldu mína. En einn er sá
þáttur í lífi mínu sem ég get ekki
látið hjá líða að geta um. Árið 1942
var Zontaklúbbur Reykjavíkur
Klúbburinn var stofnaður af fá-
mennum hópi kvenna úr jafnmörg-
um starfsstéttum enda megintil-
gangur félagsins kynning á milli
starfsstétta. í þessum •hópi" var
skólastjóri Málleysingaskólans,
Margrét Th. Bjarnadóttir. Hún
hafði kennt við fyrsta málleysinga-
skóla landsins, sem séra Ólafur
Helgason frændi minn starfrækti
að Stóra-Hrauni í Stokkseyrarpre-
stakalli. Margrét tók við stjórn þess
skóla eftir að Ólafur dó langt fyrir
aldur fram. Hún lét af skólastjórn
árið 1944 fyrir aldurs sakir en við
tók Brandur Jónsson. Árið 1944
stofnaði Zontaklúbbur Reykjavíkur
sjóð til heiðurs Margréti Th. Bjarna-
dóttur Rasmus og var tilgangur
hans að styrkja bágstadda málleys-
inga að aflokinni skólavist. Á
Zontamóti í Kaupmannahöfn árið
1959 kynntumst við Ingibjörg
Bjarnadóttir, ferðafélagi minn, Bo-
dil Willemoes, brautryðjanda í
kennslu og málþróun heyrnar-
skertra barna og sérfræðingi við
heyrnarstöð danska ríkisins í Árós-
um. Fyrir hennar tilstuðlan skoðuð-
um við starfsemina í Árósum og
þar kynntumst við yfirlækninum
dr.med. Ole Bentzen. Hann hvatti
okkur mjög til þess að koma því til
leiðar að Zontaklúbburinn í
Reykjavík notaði Margrétarsjóð til
þess að koma á laggirnar heyrnar-.
stöð sem þá var ekki til á Islandi
og bauð fram aðstoð sína. Þessi orð
dr. Bentzens urðu upphaf merkra
starfa hans í þágu íslendinga. Frá
þessari stundu varð nánast bylting
í félagsstarfi Zontaklúbbsins, allt
snerist eftir það um heyrnarmál.
Þegar Iitið er til baka furðar mig
á hve mikið og erfitt starf var lagt
á herðar dr. Bentzens við að koma
á fót heyrnarstöð hér á landi. Auð-
vitað lögðu margir aðrir hönd á
plóg en farsælt starf hans var ekki
síst til þess að heyrnarstöðin var
opnuð 1. nóvember 1962. Dr.
Bentzen kom hér oft í heimsókn
eftir þetta og fékk notið þess að
sjá heyrnarstöðina þróast í merka
sérfræðistofnun, Heyrnar- og tal-
meinastöð íslands. Yfirlæknir
stöðvarinnar, Einar Sindrason, og
forstöðumaður hennar, Birgir Ás
Guðmundsson, voru báðir undir
handleiðslu dr. Bentzens á námsár-
unum. Annar forystumaður, Stefán
Skaftason, sem er yfirlæknir háls-,
nef-, og eyrnadeildar Borgarspítal-
ans dvaldi einnig um skeið undir
handaijaðri dr. Bentzen við nám í
Árósum. Ég get þessa hérna til
þess að fólki megi Ijóst vera hið
mikla starf sem Zontaklúbbur
Reykjavík hefur lagt af mörkum í
þágu heyrnaskertra á íslandi og
mikilvægt framlag dr. Ole Bentzen
til þeirra mála.
Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir
Foreldrar Friedu, Páll Briem og Álfheiður Helgadóttir