Morgunblaðið - 25.08.2005, Blaðsíða 10

10 FIMMTUDAGUR 25. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
ÞAÐ ER ekki aðeins á leikskólum,
frístundaheimilum og grunnskólum
borgarinnar sem erfiðlega hefur
gengið að manna stöður að undan-
förnu. Hjúkrunarheimilin á höfuð-
borgarsvæðinu hafa ekki farið var-
hluta af þeirri þenslu sem ríkir í
þjóðfélaginu og nánast alls staðar
vantar starfsfólk, bæði við ræstingar
og aðhlynningu.
Um 20–30 stöðugildi eru enn
ómönnuð á Hrafnistu í Reykjavík og
15–20 stöðugildi á dvalar- og hjúkr-
unarheimilinu Grund. Hefur það m.a.
haft þau áhrif að stöðva hefur þurft
nýjar innlagnir á báðum stöðum svo
vikum skiptir. Má að mati viðmæl-
enda reikna með að tugir einstaklinga
séu á biðlistum eftir að komast inn á
hjúkrunarheimilin. Er þar bæði um
að ræða fólk sem dvelur heima en
bráðvantar meiri aðhlynningu þó það
fái heimahjúkrun sem og einstaklinga
sem eru sjúkrahúsvistaðir en þyrftu
að komast inn á hjúkrunarheimili.
Stöðvun innlagnar hefur þannig
keðjuverkandi áhrif á mun fleiri
stofnanir og heimili í landinu. Gengu
sumir viðmælendur svo langt að lýsa
núverandi ástandi sem neyðarástandi
fengist ekki brátt fleira fólk til starfa
og aðrir sögðu ljóst að leystust mál
ekki á næstu vikum væri ljóst að
stefna myndi í mikinn vanda.
Taka aukavaktir
Að sögn viðmælenda blaðamanns
hefur á umliðnum árum reynst sífellt
erfiðara að brúa tímabilið frá 20.
ágúst og fram í septembermánuð. En
þetta er sá tími þegar sumarstarfs-
fólk snýr aftur í skóla á sama tíma og
starfsfólk er víða rétt ókomið úr sum-
arfríum. Víða hafa mál verið leyst á
þann veg að starfsfólk hefur verið
beðið um að koma fyrr til starfa úr
sumarfríum auk þess sem það hefur
verið beðið um að taka að sér auka-
vaktir. Hins vegar er það mat þeirra
hjúkrunarforstjóra sem rætt var við
að slík lausn gæti auðvitað aldrei ver-
ið nema skammtímalausn, þar sem
ekki væri endalaust hægt að biðja
starfsfólk um að taka að sér sífellt
meiri yfirvinnu og aukavaktir. „Ein-
hvern tímann þarf starfsfólkið auðvit-
að að hvíla sig,“ segir Aðalheiður Vil-
hjálmsdóttir, hjúkrunarforstjóri á
hjúkrunarheimilinu Skjóli. Segir hún
heimilið vera í sömu kreppunni og all-
ir aðrir hvað manneklu varðar, en
bæði vantar hjúkrunarfræðinga,
sjúkraliða og umönnunarfólk. Að
mati Aðalheiðar lítur allt út fyrir að
helgarvaktir verði ágætlega mannað-
ar í vetur þar sem sumarfólk muni
ætla sér að vinna áfram með skóla.
„Hins vegar er skortur á fólki í fullri
vinnu og lítil sem engin viðbrögð verið
við þeim auglýsingum sem birst hafa
fyrr í mánuðinum,“ segir Aðalheiður
og telur þar bæði um að kenna þeim
lágu launum sem í boði séu sem og al-
mennum virðingarskorti á umönnun-
arstörfum.
Störfin ekki nægilega vel launuð
„Hjúkrun og umönnunarstörf eru
afar gefandi en jafnframt krefjandi
störf, bæði líkamlega og andlega.
Samfélagið hefur miklar væntingar
til fólks í þjónustustörfum á hjúkrun-
arheimilum, en hins vegar eru þessi
störf ekki launuð miðað við þær kröf-
ur sem gerðar eru til þessa starfs-
hóps,“ segir Birna Svavarsdóttir,
hjúkrunarforstjóri á hjúkrunarheim-
ilinu Eir, og bætir við: „Þetta er mál
sem við þurfum að skoða í samhengi.
Við getum ekki búist við því að mikil
ásókn sé í þessi mikilvægu störf og
launa það ekki að sama marki.“
Að sögn Birnu virðist vera meiri
skortur á starfsfólki í ræstingar og
umönnunarstörf nú en oft áður, en
nokkuð margar lausar stöður eru á
Eir í augnablikinu. Segist hún hafa
auglýst eftir fólki að undanförnu og
fengið þónokkuð margar umsóknir
sem verið er að vinna úr nú um stund-
ir og því enn ekki útséð um það hverju
auglýsingarnar muni á endanum
skila. Meðan ástandið er eins og það
er segir Birna reynt að semja við
starfsfólk um að seinka fríum og taka
að sér aukavaktir til þess að starfsem-
in geti haldið sínu striki.
Skortur á ófaglærðu starfsfólki
„Ástandið er ekki gott á Hrafnistu í
Reykjavík og er það aðallega ófag-
lært starfsfólk sem okkur vantar,“
segir Alma Birgisdóttir, aðstoðar-
hjúkrunarframkvæmdastjóri Hrafn-
istuheimilanna í Reykjavík og Hafn-
arfirði, og tekur fram að hvað varðar
fagfólk, þ.e. hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða, sé staðan hins vegar býsna
góð. „Okkur vantar hins vegar að
manna 20–30 stöðugildi ófaglærðra
og það er nóg til þess að allar inn-
lagnir hafa verið stöðvaðar sl. þrjár
vikur.“ Spurð hvernig útlitið sé segir
Alma ljóst að manna þurfi þessar
stöður sem fyrst, en ákvörðunin um
stöðvun innlagna sé endurmetin viku-
lega.
Að sögn Ölmu hefur verið auglýst
nokkuð að undanförnu og hefur þá
fyrst og fremst verið reynt að höfða
til skólafólks um að vinna með skól-
anum á styttri vöktum. Segir hún við-
tökur við auglýsingunum hafa verið
býsna góðar. Spurð hvernig ástandið
sé á Hrafnistu í Hafnarfirði segir
Alma allt annað upp á teningnum, en
þar vantar aðeins að ráða í 5–6 stöðu-
gildi sem sé vanalegt á þessum tíma
árs. Aðspurð segist Alma ekki kunna
neina skýringu á þessum mun milli
staða nema þá helst að starfsfólkið í
Hafnarfirði virðist vera stöðugra á
sama tíma og fólk í Reykjavík hafi úr
fleirum störfum að velja.
Innlagnir stöðvaðar
vegna manneklu
„Það er búið að vera mjög erfitt
ástand að undanförnu og núna vantar
okkur fólk í 15–20 stöðugildi, bæði við
almenna aðhlynningu sem og fag-
fólk,“ segir Dagný Hængsdóttir,
starfandi hjúkrunarforstjóri á dvalar-
og hjúkrunarheimilinu Grund. Segir
hún að stöðva hafi þurft allar innlagn-
ir að undanförnu og eru nú samtals
um 130 manns á biðlista eftir plássi,
en alls eru 240 pláss á Grund. Að-
spurð segir Dagný ástandið erfiðara
nú en oft áður. „Við erum náttúrlega
að missa skólafólkið á þessum tíma,
auk þess sem fólk hefur verið að segja
störfum sínum lausum þar sem því
býðst betur launuð störf annars stað-
ar,“ segir Dagný og segir mikla eft-
irsjá að því fólki. Aðspurð segir hún
auglýsingar í sumar litlu sem engu
hafa skilað, en stefnt sé að það því
auglýsa í framhaldsskólum þar sem
vaktavinna um helgar og kvöld sé
kjörin fyrir skólafólk.
Hjá Ingibjörgu Bernhöft, forstöðu-
manni Droplaugarstaða, fengust þær
upplýsingar að þar væri staða mála
nokkuð góð þó ekki væri ekki alveg
fullmannað í allar stöður, en ráða hef-
ur þurft í talsvert af alveg nýjum
stöðum í tengslum við stækkun Drop-
laugarstaða sem fyrirhuguð er nú
með haustinu. Segir hún útlitið hafa
verið nokkuð svart í sumar, en að mál
hafi verið að glæðast á allra síðustu
dögum, en auglýst hefur verið með
reglulegu millibili í allt sumar.
Aðspurð segir Ingibjörg að hluta
mega rekja góða mönnun þar á bæ til
þess hve stór hópur útlendinga starfi
þar, en margir hafa starfað við heim-
ilið síðustu ár og sé því afar stöðugur
vinnukraftur. „Þegar atvinnuástandið
var sem verst í kringum 1999–2000 þá
tókum við inn hóp útlendinga sem
kunni þá litla sem enga íslensku og
var þá í þjónustuhlutverkum. Síðan
hefur það fólk lært íslensku og er far-
ið að vera æ meira inni í aðhlynning-
unni og er mikið af þessum starfs-
mönnum enn hjá okkur, þannig að við
njótum góðs af því.“
Erfitt ástand á hjúkrun-
arheimilum borgarinnar
Morgunblaðið/Kristinn
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
„ÞVÍ MIÐUR er það svo að þau störf sem lúta
að því að hugsa um fólk eru ekki metin nógu
mikils. Og það á við hvort heldur við erum að
tala um faglærða eða ófaglærða starfsmenn.
Það þarf að meta þessi störf meira. Þetta eru
vandmeðfarin störf þar sem starfsfólk er með
líf í höndunum og í raun verðmæti þjóðarinnar,
þ.e. komandi kynslóðir,“ segir Sigurlaug Grön-
dal, þjónustufulltrúi hjá Eflingu stéttarfélagi,
þegar leitað er upplýsinga hjá henni varðandi
launakjör þeirra sem starfa við umönn-
unarstörf hvort heldur í leik- og grunnskólum
eða á hjúkrunarheimilum landsins.
Samkvæmt upplýsingum frá Sigurlaugu
spanna laun starfsmanna í umönnunarstörfum
á hjúkrunarheimilum allt frá 101 þúsundi í
dagvinnu til handa starfsfólki yngra en 20 ára
upp í 115–130 þúsund með vaktaálagi, en það
fari eftir því hvernig vaktirnar liggi. Hjá
starfsmönnum eldri en 35 ára spanna launin
frá um 140 þúsundum í dagvinnu til 165–170
þúsunda með vaktaálagi, en Sigurlaug tekur
fram að manneskja í vaktavinnu sé aldrei bara
á grunnlaunum. Segir hún manneskju með
mjög mikla ábyrgð og menntun sem vinni á
þungri deild geta með vaktaálagi verið með yf-
ir 200 þúsund í mánaðarlaun.
Aðspurð segir Sigurlaug erfitt að gefa upp
einstakar launatölur þar sem launakjör séu af-
ar mismunandi og taki mið af fjölmörgum þátt-
um, s.s. aldri, reynslu og námi viðkomandi.
Þannig fengi ófaglærður starfsmaður á leik-
skóla yngri en 20 ára tæp 113 þúsund krónur í
mánaðarlaun, en starfsmaður 45 ára og eldri
rúm 127 þúsund, að sögn Sigurlaugar. Laun
leiðbeinenda geta að sögn Sigurlaugar spann-
að allt frá rúmum 112 þúsundum upp í rúm 143
þúsund. Nefna má að starfsmaður eldri en 45
ára sem hefur deildarumsjón og hefur lokið
öllum þeim starfstengdu námskeiðum sem
boðið er upp á og er með 15 ára starfsreynslu
er með um 201 þúsund í mánaðarlaun.
Fólk leitar annað
Að sögn Sigurlaugar rennur núverandi
samningur Eflingar út í lok nóvember nk.
„Eins og alltaf þegar samningar eru að renna
út eru þeir mjög lágir miðað við það sem er al-
mennt á markaði og jafnvel miðað við aðra op-
inbera aðila sem nýverið hafa gengið frá samn-
ingum sínum. Þannig að samanburðurinn er
kannski ekki alveg réttur.“ Spurð hvort sú
staðreynd að samningurinn er við það að
renna út geti útskýrt hversu erfiðlega gangi
nú um stundir að manna umönnunarstörf svar-
ar Sigurlaug því neitandi. „Alltaf þegar kemur
þensluástand sjáum við sveiflur á borð við
þessar þar sem láglaunastarfsfólk hverfur úr
opinbera geiranum út á almenna markaðinn.
Síðan þegar þensluástand hjaðnar skilar þetta
fólk sér aftur inn í opinbera geirann,“ segir
Sigurlaug og nefnir sem dæmi þensluna sem
var þegar Smáralindin var byggð og mikinn
fjölda uppsagna á almenna markaðnum þegar
byggingu hennar lauk.
Spurð hvort laun í umönnunarstörfum hafi
fylgt almennri launaþróun svarar Sigurlaug
því til að þau geri það í upphafi kjarasamnings
en geti það ekki til lengdar í því þensluástandi
sem t.d. ríki nú. „Opinberar stofnanir hafa
mjög þröngan fjárhagsramma og því er nánast
aldrei neitt svigrúm til að gera betur við
starfsmenn. Yfirmenn hafa talað um að þegar
svona þensluástand kemur missi þeir fólk úr
vinnu af því að þeir hafi ekki svigrúm til að
gera betur.“
Aðspurð hvernig starfsmannaveltan sé í um-
ræddum störfum segir Sigurlaug hana vera
mjög misjafna. Segir hún hana fara eftir því
hvernig staðan sé á vinnumarkaði, en í þenslu-
áhrifum er oft meiri hreyfing. Hvað ófaglærða
starfsmenn á leikskólum varðar segir Sig-
urlaug marga þeirra fara í skóla, en stór hluti
þeirra velji engu að síður að mennta sig í fag-
inu og snúa aftur til starfa á leikskólum eftir
nám. „Sem er mjög ánægjulegt þar sem fólk er
að tileinka sér þessi störf. Sama er að segja um
hjúkrunarheimilin. Við erum með símennt-
unarnámskeið og félagslega námið í fram-
haldsskólum. Ólíkt því sem var áður fyrr er
fólk farið að mennta sig langt fram á fullorð-
insár, sem þýðir oft að það er meiri hreyfing á
vinnumarkaði.“
Heyrst hefur í umræðunni að undanförnu að
þær kröfur sem gerðar eru til starfsmanna í
umönnunarstörfum séu sífellt að aukast, en á
sama tíma sjáist þess ekki merki í auknum
launum. Aðspurð tekur Sigurlaug undir þetta
sjónarmið. „Bæði í leik- og grunnskólanum er
sífellt aukin krafa um persónulegri kennslu.
Það hefur orðið aukning á börnum með
þroskafrávik sem ekki hefur endilega verið
gert ráð fyrir hvort heldur í rými eða fjár-
magni til þess að hægt sé að veita þeim þá
þjónustu sem þau þurfa. Það þarf sérþekkingu
og sérmenntað fólk. Hvað aðhlynningu á
hjúkrunarheimilum varðar hefur orðið mikil
breyting frá því sem áður var.“
„Meta þarf þessi störf meira“
ALLS 27 nemendur Öskjuhlíð-
arskóla bíða þess nú í upphafi
skólaárs að komast að í skóla-
dagvistun á frístundaheimilinu
Vesturhlíð, sem líkt og önnur frí-
stundaheimili borgarinnar eru á
forræði Íþrótta- og tómstundaráðs
Reykjavíkur. Alls bárust Vesturhlíð
á bilinu 60–70 umsóknir, en vegna
manneklu hefur ekki reynst unnt
að taka fleiri börn inn sem stendur.
„Hér ríkir því sami vandi og blas-
ir við annars staðar,“ segir Gerður
Aagot Árnadóttir, sem situr í stjórn
Foreldra- og styrktarfélags Öskju-
hlíðarskóla. Segir hún ástand mála
þó vera mun betra í ár en í fyrra en
í upphafi skólaárs 2004 hafi aðeins
verið gert ráð fyrir vistun til handa
börnum í 1.–4. bekk og ekki verið
tekin ákvörðun um vistun til handa
nemendum 5.–10. bekkjar fyrr en
mánuði eftir að skólinn hófst. Sök-
um þessa fengu eldri börnin ekki
pláss fyrr en upp úr áramótunum
síðustu. „En eldri krakkarnir þurfa
ekki síður á vistun á halda en þau
yngri, enda hefur hún afar mikið
félagslegt gildi fyrir þau,“ segir
Gerður og tekur fram að afar vel
hafi verið staðið að málum síðan
ÍTR tók við vistuninni.
Spurð um framhaldið segist
Gerður vera afar bjartsýn á að það
takist að manna lausar stöður á
næstu vikum. „Vandinn í fyrra var
svo miklu stærri, þannig að núna er
maður miklu bjartsýnni en í fyrra-
haust. En auðvitað er það vandi fyr-
ir þá sem eru í þeirri stöðu að hafa
ekki fengið inni fyrir barnið sitt að
hafa ekki aðgang að þessari þjón-
ustu, þannig að maður vonar bara
að mál leysist á sem skemmstum
tíma,“ segir Gerður.
Víða vantar fólk
„Ég er alsæl að hafa fengið inni
fyrir Jón Þorra í skóladagvist-
uninni í Miðbergi,“ segir Hrafnhild-
ur Kjartansdóttir, sem í gær fékk
þær ánægjulegu fréttir frá Svæð-
isskrifstofu Reykjaness að syni
hennar væri tryggð vistun eftir
skóla í Miðbergi sem er í Gerðu-
bergi í Breiðholtinu. Jón Þorri
Jónsson útskrifaðist úr Öskjuhlíð-
arskóla sl. vor og settist á skóla-
bekk í Fjölbrautaskólanum í Ár-
múla nú í haust þar sem hann er í
sérdeild ásamt þremur öðrum jafn-
öldrum sínum. Að sögn Hrafnhildar
hefur mikil óvissa ríkt um vistun
Jóns Þorra síðustu vikurnar þar
sem manneklan sem m.a. hefur ríkt
á frístundaheimilum borgarinnar
hefur líka haft áhrif á starfsemina í
Miðbergi.
Þriðjungur
barna enn
á biðlista