Morgunblaðið - 25.08.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. ÁGÚST 2005 27
Mikil umræða hefur stað-ið um vegafram-kvæmdir og skiptingufjármuna til þeirra á
undanförnum mánuðum og sitt
sýnist hverjum. Samgönguráð-
herra hefur ritað nokkrar greinar
um hve faglega samgönguáætlanir
til 4 ára eru gerðar og nefnir m.a.:
1. Forgangsröðun
2. Hagkvæma notkun
fjármagns.
Mikil gagnrýni hefur
verið á hversu litlir
fjármunir ganga til
höfuðborgarsvæðisins,
en það samanstendur
af Reykjavíkurkjör-
dæmi norður og suður
og suðvesturkjördæmi
og þar búa yfir 180
þúsund manns, eða
tæplega 2/3 hlutar
þjóðarinnar. Í töflu 1
er sýnt hvernig vega-
fénu er skipt samkvæmt ákvörðun
Alþingis síðastliðið vor.
Ef tafla 1 er skoðuð, þá sést að til
höfuðborgarsvæðisins, þar sem um
63% íbúa landsins búa, renna 6,8
milljarðar eða um 21% fjármuna,
en til norðvesturkjördæmis renna
9,2 milljarðar eða um 29%, en þar
búa aðeins 10% þjóðarinnar. Ég hef
ekki verið talsmaður þess að ein-
ungis skuli miðað við fólksfjölda
þegar vegafé er ákveðið eins og
samgönguráðherra og fleiri hafa
lagt mér orð í munn, heldur að tek-
ið verði tillit til þess hvar upp-
spretta tekna sem renna til vega-
mála er og síðar verði skipting
ákveðin þar sem tekið verður tillit
til fleiri þátta en nú er gert. Með því
móti yrði skipting fjárins sann-
gjarnari heldur en er í dag. Ég
lagði fram breytingu á samgöngu-
áætlun á Alþingi sl. vor og gekk
hún út á það að framlög til höfuð-
borgarsvæðisins yrðu
aukin úr rúmum 20% í
tæplega 30% en sú
áætlun var felld og
fékk einungis stuðn-
ing tveggja þing-
manna.
Talsmenn sam-
þykktrar samgöngu-
áætlunar benda á að
verstu umferðarslysin
verði úti á landi og
þess vegna verði að
styrkja vegakerfið
þar. En staðreynd-
irnar segja annað samkvæmt upp-
lýsingum frá fjármálaeftirlitinu og
tryggingarfélögunum, eins og sést
á töflu 2.
Niðurstöður í töflu 2 hrópa á að
vegakerfið verði bætt á höfuðborg-
arsvæðinu. Auk heldur eru bif-
reiðatryggingar dýrari á höfuð-
borgarsvæðinu heldur en á
landsbyggðinni. Skyldi það þó ekki
vera að umferðartjón á lands-
byggðinni séu hlutfallslega færri en
á höfuðborgarsvæðinu? Hér er ekki
gert lítið úr alvarlegum umferðar-
slysum sem verða á þjóðvegum
landsins en það er jafnljóst að Héð-
insfjarðargöng fækka þeim ekki, að
minnsta kosti ekki á hringveginum.
Íbúum höfuðborgarsvæðisins er
mismunað í úthlutun fjármuna til
vegamála miðað við landsbyggðina.
Það er ljóst að breyta verður
reglum um úthlutun fjármuna til
vegagerðar. Úthlutunin þarf að
vera þannig að komi sem flestum til
góða.
Sem dæmi um ranga útdeilingu
fjármuna eru ofangreind Héðins-
fjarðargöng, sem er vandséð að séu
arðbær eða nauðsynleg, en kostn-
aður við gerð þeirra er á bilinu 7–8
milljarðar, þ. e. hærri en sú upphæð
vegafjár sem rennur til vegagerðar
á höfuðborgarsvæðinu á næstu 4 ár-
um! Fróðir menn um samgöngumál
á Norðurlandi tjá mér að um 500
milljónir króna þurfi til að gera
heilsársveg yfir Lágheiði og þá eru
Héðinsfjarðargöng óþörf! Siglu-
fjarðarvegur um Almenninga er
varhugaverður og í raun hættu-
legur og jarðgöng frá Fljótum í
Siglufjörð munu verða gerð fyrr eða
síðar. Hvers vegna byrja menn ekki
á réttum enda? Sú aðferðarfræði
sem í dag er notuð við skiptingu
vegafjár elur á óþarfa togstreitu
milli landsbyggðar og höfuðborgar-
svæðis. Ríkisstjórnin verður að
leysa þennan vanda hið fyrsta.
Misskipting fjármuna
til vegagerðar
Eftir Gunnar I.
Birgisson
’Sú aðferðarfræði semí dag er notuð við skipt-
ingu vegafjár elur á
óþarfa togstreitu milli
landsbyggðar og höf-
uðborgarsvæðis.‘
Gunnar I. Birgisson
Höfundur er bæjarstjóri Kópavogs.
)


*

+,


-

.
/
0

1
 .2



 


3
 
 
4

/
/
/

/

/
/
/
/
/

/
 
5
5
 

 





/
/



  5
5
 
 


 








 
 5
5

 



/




/
/



 5
5
! 
6-78
2 7,


)


9
2 



 : 1
; 


 
<

 

0
 

 

9
2 




 ,  

=  

>

-

"  

#  
 



5
$7%
 ? 


5
" /
" /@
&

!/
2 @!/
2 @0/
2 /
2






)


*
)


-2
 
6
??


 ? 

-2





2 6

5
5
)

  )
3-2 4
; -2

 5
5
5
5
5
5
" /
" /@
!/
2 @!/
2 @0/
2 /
2
misseri
orist frétt-
jum sem
tökum
ljanlegar
ð vinna
fnan karl-
nda-
var stór-
u í eigu
n þrjá for-
is einn
það að
asamn-
ýja merk-
m risavax-
stjóra á
a.m.k.
vera skilningur Morg-
unblaðsins á hugtak-
inu, ef marka má skrif
blaðsins í Stak-
steinum í gær.
Okkur sem viljum
fara með almannafé af
ábyrgð er hins vegar
ekki leyfilegt að
leggja þessa merk-
ingu í orðið, þó að
margt af okkar starfs-
fólki ætti ekki síður
skilinn seðlum stráð-
an viðskilnað við störf
sín er karlstjórarnir.
Starfslokasamningar eru gerðir
dag hvern á hinum ýmsu vinnustöð-
um Reykjavíkurborgar; samningar
sem fela í sér gagnkvæman skilning
atvinnurekanda og starfsmanns á
því hvenær viðkomandi vinnur sinn
síðasta vinnudag,
hversu mikið orlof
starfsmaðurinn á inni
o.s.frv. Það er sá skiln-
ingur sem Reykjavík-
urborg leggur í starfs-
lokasamning.
Gæsluvellirnir í
borginni verða áfram
opnir á sumrin í umsjá
ÍTR, en þegar ákveðið
var að hætta starf-
rækslu gæsluvallanna í
borginni á veturna
blöstu, að öðru
óbreyttu, starfslok við
þeim konum sem þar störfuðu.
Margar þeirra hafa langan starfs-
aldur hjá Reykjavíkurborg og hafa
gegnt störfum sínum af alúð og trú-
mennsku. Þess vegna hefur
Reykjavíkurborg…
 upplýst starfsmenn með góðum
fyrirvara um væntanlega lokun
vallanna.
 upplýst starfsmenn um atvinnu-
tækifæri hjá Reykjavíkurborg og
aðstoðað alla starfsmenn við að
fá annað starf.
 sýnt sveigjanleika um starfslok
gagnvart þeim sem hefir boðist
hafa störf hjá öðrum og þurftu að
losna fyrir lok uppsagnarfrests
hjá borginni.
 átt samtöl í júní 2005 við alla 22
starfsmenn gæsluvallanna um
væntanlega lokun þeirra, mögu-
leg atvinnutækifæri, óskir starfs-
manna um önnur störf og rétt
þeirra til að hefja töku lífeyris.
 átt tvo vel sótta fundi með gæslu-
vallakonunum, 20. júlí og 15.
ágúst.
 átt náið samráð við stéttarfélag
starfsmanna, Starfsmannafélag
Reykjavíkurborgar.
 boðið starfsmönnum gæsluvalla,
sem ekki vilja annað starf, starfs-
lokasamning með ívilnandi
starfslokakjörum umfram skyld-
ur vinnuveitanda sem felast í að
miða starfslok við síðasta vinnu-
dag, þ.e. 31. ágúst nk., þannig að
starfsmaður fái óskertar launa-
greiðslur í 3-6 mánuði eftir líf- og
starfsaldri án þess að vinnu-
framlag komi á móti.
Af ofantöldu má ljóst vera að það
sem skrifað var í Staksteina Morg-
unblaðsins um samskipti Reykja-
víkurborgar og starfskvenna
gæsluvallanna í gær er rangt og sú
umfjöllun blaðsins öllsömul óvenju-
lega óupplýst.
Reykjavíkurborg og borgarbúar
hafa notið dyggra starfskrafta
gæsluvallakvennanna áratugum
saman í sumum tilvikum og hefur
borgin boðið þeim öllum ný hlið-
stæð störf. Reykjavíkurborg kysi
þannig helst að hafa þær áfram í
vinnu og gera engan samning um
starfslok. Starfslokasamningar
standa þó vitaskuld til boða, en það
er ekki mögulegt að nota sameig-
inlegan sjóð borgarbúa til að gera
starfslokasamninga í þeirri merk-
ingu sem Morgunblaðið virðist
leggja í hugtakið.
tarfslok og samninga
sdóttir
mninga
’Starfslokasamningarstanda vitaskuld til
boða, en það er ekki
mögulegt að nota sam-
eiginlegan sjóð borgar-
búa til að gera starfs-
lokasamninga í þeirri
merkingu sem Morgun-
blaðið virðist leggja í
hugtakið.‘
Steinunn Valdís
Óskarsdóttir
Höfundur er borgarstjóri.
síðan þá. Samtökin eru fyrst og fremst hugs-
uð sem vettvangur fyrir fræðimenn sem að-
hyllast frjálshyggju og lausnir hagfræðinnar
til þess að koma saman en þau hafa ekki tengt
sig einstökum stjórnmálaflokkum eða barist
sérstaklega í einstökum málum.
Austurríski hagfræðingurinn Friedrich
von Hayek stofnaði samtökin á sínum tíma og
var forseti þeirra frá 1947–61. Með stofnun
samtakanna vildi Hayek standa vörð um gildi
frjálshyggjunnar og frelsis í efnahagsmálum
og á öðrum sviðum samfélagsins, en honum
og fleirum þótti sem gildi forsjárhyggju rík-
isvaldsins í ýmsum birtingarmyndum væru
farin að verða mjög áberandi í umræðunni.
Meðal gesta á fyrstu ráðstefnu samtakanna
voru þeir Ludwig von Mises, Milton Fried-
man, Karl Popper og George Stigler. Þá hafa
stjórnmálamenn einnig verið áberandi í starfi
samtakanna og má auk Vaclavs Klaus nefna
Ludwig Erhard, sem var kanslari Vestur-
Þýskalands frá 1963–66 eftir hafa verið fjár-
málaráðherra landsins frá 1949–1963.
Friedrich von Hayek hlaut Nóbelsverðlaun
í hagfræði árið 1974 ásamt Svíanum Gunnar
Myrdal. Ein bóka Hayeks, Leiðin til ánauðar
(e. The Road to Serfdom), hefur komið út í ís-
lenskri þýðingu Hannesar Hólmsteins Giss-
urarsonar.
ríkjum, hnattvæðingu og skattasam-
i, spurninguna um hvort stjórnvöld séu
ynleg og umhverfisvernd.
Vettvangur fyrir fræðimenn
nt Pelerin-samtökin voru stofnuð í Sviss
947 og hafa haldið ráðstefnur reglulega
na á Hótel Nordica lauk í gær
narréttar á
erfismála
Morgunblaðið/Árni Sæberg
amtakanna en henni lauk í gær.
kynnt sér þjóðveldistímabilið hér á
landi hvað þetta atriði varðar og
segir hann að þótt anarkó-kapítal-
ismi hafi ekki einkennt þjóðveldis-
tímabilið á Íslandi þá hafi ákveðnir
þættir þess komið hér fram. Til að
mynda hafi einstaklingar sótt rétt
sinn sjálfir í stað þess að láta stjórn-
völd um það.
Inntur eftir því hvort ástandið á
þjóðveldisöld hafi ekki verið nokkuð
róstugt, sé miðað við lestur Íslend-
ingasagnanna, segir Friedman að
þar gæti ákveðins misskilnings. Ís-
lendingasögurnar hafa að vísu lagt
áherslu á átök en það hafi að miklu
leyti til verið í bókmenntafræðileg-
um tilgangi og því minni áhersla
verið lögð á það sem hafi verið leyst
friðsamlega. Í samanburði við önn-
ur ríki á þessum tíma sem bjuggu
við konungsvald, þá hafi ástandið
hér verið tiltölulega friðsælt.
Friedman bendir á að þetta hafi
gengið upp að mestu leyti fyrir
svona löngum tíma og segir því ögn
vantrúuðum blaðamanni að kerfi
einkalöggæslu geti hæglega gengið
í nútímasamfélagi. Slíkt kerfi
myndi í raun fljótlega þróast yfir í
að flestir borguðu eitthvað ákveðið
gjald til öryggisfyrirtækja sem
sæju um löggæslu fyrir fólk.
ríkisvaldi né
eignarrétti.
Þannig bjóði
vinstri anark-
ismi í raun ekki
upp á neinar
lausnir.
Aðspurður
hvort að þessi
stefna sé raun-
hæf og hvort
hann sjái það fyrir sér að hún verði
einhvers staðar ríkjandi segir
Friedman að hún sé vissulega eitt-
hvað sem geti virkað. „En trúi ég
því að þetta muni gerast á næstu
20–30 árum? Ekki í raunveruleik-
anum en hins vegar gæti það gerst í
heimi Netsins, að anarkó-kapítal-
ismi muni þróast. Það mun þó ekki
byggjast á því að beita ofbeldi, held-
ur orðspori,“ segir Friedman og á
þar við að í heimi tölvutækninnar og
internetsins geti stórt samfélag
manna þrifist án nokkurs skipu-
lagðs yfirvalds.Friedman vakti
fyrst athygli á kenningum sínum í
bókinni The Machinery of Free-
dom, sem kom út árið 1971. Hann
gerir meðal annars ráð fyrir því að
löggæsla verði á höndum einkaaðila
og er því lengra til hægri en margir
frjálshyggjumenn. Friedman hefur
er meðal
stefnunni.
hann hafi
en Fried-
ði en pró-
s að vera
ur og
essor!
nur hins
ns Fried-
fnunni um
uðsynleg.
lsvert um
alisma og
m að út-
felst segir
máli út á
til staðar
i og eign-
samfélag-
n leiti allt-
um hvern-
mfélög og
sé þessi
alda, sem
, þótt hún
ð.
apítalisma
ríkisvald-
eignarrétt
narkisma
ráð fyrir
David D. Friedman lagaprófessor
rrétt í stað ríkisvalds
David Friedman