Skírnir - 01.01.1920, Side 53

Skirnirj
Ritfregnir.
47
og galli. Það gerir frásögnina áhrifameiri, gefur henni líf og litu,
er iesendur finna hjartaslög höfundarins í orðunum, en visindalegt
gildi hennar rýrnar, sé hún ekki alveg óhlutdræg. Það er hægara
að segja en gera, að varast siíkt, en ekki skil eg, að neinn geti
brugðið höfundinum um hlutdrægni í þessari bók. Eg get dást
að óhlutdrægni hans í frásögu um svo viðkvæmt efni sem þetta
hlýtur að vera hverjum Islendingi. En alt fyrir það er frásögnin
röksamleg, skorinorð og sköruleg. Listfengi hans í að segja sögu
nýtur sín eðiilega ekki eins vel í vísindariti með aragrúa af til-
vitnunum og röksemdum, eins og þar sem hann segir sögu blátt
áfram. En þegar öllu er á botninn hvolft, mundi eg þó taka að
mór, byggi eg enn þá uppi í sveit, að lesa bókina frá upphafi til
enda fyrir fólkinu á vökunni og láta því ekki leiðast.
Málið er ijóst, iátlaust og yfirleitt hreint. Mér þykir fyrir
því, að inn í svona merkilega bók hefir samt einhvern veginn kom-
J8t nýtízku málvillan að »bera e-u við« í staðinn fyrir að berja
8-u við. Það er ekki langt síðan eg hef fyrst séð hana í ritmáli,
en henni hafa óðum vaxið vængir, og nú prýðir hún blöðin á hverj-
utn degi. í mæltu máli hefi eg ekki enn orðið hennar var. Lík-
lega hafa hér ruglast saman orðatiltækin að »bera fyrir« og »berja
við«. Bæði eru um vörn. Menn báru fyrir sig skjöldinn, en slógu
honum líka stundum flötum við. í afleiddu merkingunni, er menn
Verjast með orðum, ósönnum eða lítt merkum, er svo notuð sögn-
in að berja við í staðinn íyrir að slá við; aunaðhvort af því að
það orð þykir óvirðulegra, eða það felur í sér þrálæti, að slegið
er við hinu sama aftur og aftur. Einhver rithöfundurinn, sem
ekki hefir skilið talsháttinn, hefir svo ætlað að lagfæra alþýðumál-
'ð og leitt málleysuna í kór. Slík eigum við mörg dæmin, þó að
ekki só nema í bæjanöfnunum, Eg nota hér tækifærið til að benda
* þessa villu, ef menn kynnu þá fremur að hætta að taka hana
hver eftir öðrum < hugsunarieysi og spilla svo tungunni.
Verzlunarráð íslands hefir gefið út bókina. Það var myndar--
lega gert og átti vel við. Vandað er til útgáfunnar, sem vænta
ttátti. Ekki las eg bókina til að leita að prentvillum, en rakst
þó á nokkrar. Eg get einungis þriggja, sem kynnu að villa á sór
heimild og sýnast aunars konar villur og verri. Á b'ls. 549, 8. 1.
a' o. er nafnvilla »Hofferja« fyrir Kotferja, og á bls. 635, 2. 1. a.
ártalsvilla »1829« fyrir 1729. En á bls. 349, 2. 1. a. n. heflr
orðið »um« skotist inn í setningu, svo að úr verður málvilla. Mór
Þykir vissara að geta um þessa síðustu villu, ef nýir rithöfundar -