Hugur - 01.01.2000, Page 26

24
Geir Sigurðsson
HUGUR
margir skapstyggir og raunar oft skemmtilegir bölsýnismenn, heldur
reynir hann þvert á rnóti að vinna bug á bölsýninni og þeirri óham-
ingju sem hana grundvallar. Það sem vakir fyrir mér í þessu erindi er
lítið annað en að kynna manninn og heimspekina. Reyndar freistaði
mín nokkuð að bera hann saman við ýmsa aðra ónefnda jaðarhugsuði
seinni tíma, því vissulega sé ég fyrir því forsendur; hins vegar er slík-
ur samanburður í fyrsta lagi mjög flókinn, sérstaklega fyrir áheyrendur
sem ef til vill eru lítt kunnugir báðum eða öllum þeim hugsuðum
sem bera skal saman, og þar sem í öðru lagi má deila um gagnsemi
hans taldi ég hann á endanum ekki mjög hentugan, að minnsta kosti
ekki í fyrirlestri, og ákvað því að einbeita mér fremur að kynningu á
Leopardi sjálfum.2
Á íslandi er Leopardi nefnilega tiltölulega óþekktur. Lítið hefur ver-
ið eftir hann þýtt og jafnvel enn minna um hann fjallað. Af verkum
hans hefur borið mest á stuttum prósa sem þýddur hefur verið að
minnsta kosti tvisvar, ef ekki oftar. Ástæðan fyrir vinsældum þessa
tiltekna smáverks á meðal íslendinga er skiljanleg-á ítölsku ber það
nafnið „Dialogo della natura e di un Islandese“ og birtist fyrst árið
1971 sem „Samtal náttúrunnar og íslendings.“ Nú fyrir skemmstu,
eða vorið 1997, leit svo dagsins ljós önnur þýðing á sama verki sem
- Þess má geta að í M.A. ritgerð minni, The World as Myth and Mechan-
ism—Giacomo Leopardi vs. Kant and the Enlightenment, geri ég mér nokkurn
mat úr því að bera saman viðhorf Leopardis, Kants og upplýsingarmanna til
vísinda, fagurfræði og almennra lífsgilda. Einnig má nefna hvað varðar saman-
burð að ýmsir munu vafalaust sjá margt um líkt með Leopardi og bölsýnismeistar-
anum Arthur Schopenhauer, en þeir voru samtímamenn og skrifuðu á sama
tfmabili. Nánast er þó fullljóst að hvorugur þekkti til verka hins; í mesta lagi má
vera að Schopenhauer haft kynnst ljóðum og/eða prósum Leopardis á sínum efri
árum, svo ekki var um að ræða áhrif þeirra á milli. Þó hefur þótt vera grundvöllur
til samanburðar og árið 1858 kom út stutt verk eftir ítalska bókmenntagagnrýn-
andann Francesco de Sanctis, þar sem hann ber saman hugsun þeirra félaga.
Niðurstaða hans er raunar sú að Leopardi búi yfir litlu sem engu heimspekilegu
gildi, því þótt hann tjái ýmislegt sem minnir á heimspeki Schopenhauers, geri hann
enga tilraun til að skýra þær (sjá de Sanctis: „Schopenhauer e Leopardi,“ bls. 138
o.áfr.). Niðurstaðan er skiljanleg í ljósi þess að minnisbækur Leopardis, Zibaldone
di pensieri, sem hafa að geyma heimspekilegan grundvöll þeirra hugmynda sem
hann oft slengir fyrirvaralaust fram í prósum sínum, höfðu enn ekki verið birtar
og þurftu raunar að bíða þess í önnur fjörtíu ár eftir útkomu ritgerðar de Sanctis.
Minnisbækurnar syna glöggt að hann setti vissulega frant skýringar á hugmyndum
sínum og viðhorfum; en þær sýna líka að hann byggði á allt öðrum grunni en
Schopenhauer.