Búnaðarrit - 01.01.1914, Blaðsíða 296
290
BÚNAÐARRIT
Eins og kunnugt er var mikil íramfaraöld í búskap
Dana á síðara helmingi 19. aldarinnar. Alt átti að reisa
úr rústum, alt gera að fé, til þess að vinna upp það
þjóðartjón, sem ófriðurinn við Þjóðverja hafði unnið. Þá
var jafnvel farið að hugsa um ófrjóu óbyggilegu heið-
arnar. Stóreflis-félag var stofnað til þess að græða þær
upp, rækta þar skóg og ryðja þar land. Erfltt var þetta
verk og lítt arðvænlegt. Smám saman lærðu menn þó
listina. Skógur tók að þrífast í sandinum, þó illur væri,
og nýbýli risu upp hvervetna á skárri flákunum. Heil
bygðarlög risu þarna upp. Illa æfl áttu þessir frumbýl-
ingar, sem urðu að byggja hvern kofa, og það er í minn-
um haft, hve mikið þeir lögðu á sig. Kartöflur þrifust
hvað skárst í sandinum, og þær urðu því aðalfæðan. En
lyngið var brent, sandurinn plægður ár eftir ár, og öllu,
sem að áburði gat orðið, var dembt í hann. Svo var sáð
ýmsum korntegundum og grasfræi. Uppskeran var hörmu-
lega lítil framan af, en ‘smám saman myndaðist mold í
jarðveginum og með henni jukust afurðirnar ár frá ári.
Eftir mannsaldurs strit og þrældóm stóðu frjósamir skrúð-
grænir akrar í stað brúna beitilyngsins, og þegar for-
eldrarnir gengu í gröfina með slitnar hendur og bogið
bak, tóku börnin við dálítilli arðvænlegri jörð með öll-
um nauðsynlegum húsum, þó víða væru þau fátækleg.
Nú var ísinn brotinn fyrir komandi kynslóðir og ólíku
hægra að bæta og auka við. Miklir hlutar heiðanna eru
nú gerbreyttir. Bygðin þekur skársta landið með ökr-
um og engjum, fagur skógur nokkurn hlutann, en á
lökustu spildunum vildi ekkert gróa eða blessast, hvorki
grasið né skógurinn, ekki einu sinni lyngið. Að eins
maríugrösin þrifust þarna ágætlega. Þau eru fjalla- og
heimskautajurt og illu vön. Dönsku hlýindin voru þeim
nokkurskonar paradís, og þess vegna döfnuðu þau miklu
betur en gengur og gerist á íslenzku heiðunum.
Það mætti ætla að Danir létu sér vel lynda hve
mikinn árangur heiðaræktin hafði borið, þó verstu spild-