Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 24

Snorri G. Bergsson
Eftir að
fangarnir höfðu
verið fluttir til
Þýskalands
varð Ijóst, að
róðurinn hafði
þyngst hvað
snerti endur-
komu þeirra til
íslands
Allt frá
brottflutningi
Manarfanganna
til Þýskalands
hafði verið full-
Ijóst, að erfitt
gæti reynst fyrir
þá að komast úr
landinu að nýju
Breska hernámssvæðið:
Konstantin Eberhardt og Karl Hirst, Kiel.
Ernst Hinz, Liibeck. Max Keil og Arnold
Henckell, Hamborg. Wilhelm Vedder,
Dortmund. Rudolf Camphausen, Dussel-
dorf, og Richard Paarman-Braun, Hutin í
Holstein. Arnold Henckell og Richard
Paarman-Braun höfðu snúið til Þýskalands
fyrir stríð.
Bandaríska hernámssvæðið:
Friedrich Falkner, Oberhassen. Hans Hasler
bakari, Birnstengel. Kurt Bluinenstein,
Frankfurt. Jacob Ruckert bifvélavirki,
Mannheim. Heinrich Dúrr, Stuttgart.
Heribert Pietsch, Wilheim í Bæjaralandi,
og Herbert Steinmann hanskagerðarmað-
ur, Trauenstein í Bæjaralandi.
Sovéska hernámsvæðið:
Walter Knauf, Erfurt. Bruno Kress, Meck-
lenburg. Walter Kratsch, Saxlandi. Eugen
Urban, Dresden. Erich Paul Dahl, Erfurt,
og Frank Húter, Köningsberg í Austur-
Prússlandi.
Franska hernámssvæðið í Austurríki:
Carl Billich, Vínarborg.
Til þess að komast frá Pýskalandi þurfti bæði
vilyrði viðkomandi hernámsstjórnar og
Combined Travel Board í Berlín, en sú stofn-
un annaðist flutninga á vegum herjanna í
Pýskalandi. Hernámsyfirvöld í Pýskalandi
höfðu um margt þarfara að hugsa en persónu-
legar þarfir nokkurra Þjóðverja frá íslandi,
enda voru þá um 500.000 þýskir stríðsfangar í
fangabúðum þar í landi,123 ómældar þúsundir í
Bretlandi og Kanada og rúmlega 400.000
fangar voru enn í Bandaríkjunum.12'* Sumir
fanganna gáfu því hreinlega upp á bátinn til-
raunir sínar til að fá leyfi til íslandsferðar og
sættu sig við orðinn hlut.
Þrefað á Alþingi
Þegar Alþingi kom saman að nýju eftir jóla-
leyfi, var haldið áfram þar sem frá var horfið.
Utanríkismálanefnd var fengið málið til um-
fjöliunar og henni gert að koma með tillögur
til úrbóta. Hinn 2. apríl 1946 gátu alþingis-
menn að lokum komið sér saman um breyt-
ingartillögu Gunnars Thoroddsens, en hún
gekk mun lengra en fyrri þingsályktunartil-
lögur og tillögur utanríkismálanefndar. Hljóð-
aði ályktunin svo:
Alþingi ályktar að skora á dómsmálaráð-
herra að veita þeim Þjóðverjum, sem
kvæntir eru íslenskum konum og búsettir
voru hér á landi árið 1939, landvistarleyfi á
íslandi nú þegar, enda hafi þeir ekki orðið
uppvísir að því að hafa rekið hér starfsemi
í þágu erlendra ríkja, sem hættuleg gæti tal-
izt hagsmunum íslendinga, eða framið
aðra verknaði, sem ósæmilegir eru að al-
menningsáliti.125
Dómsmálaráðherra tilkynnti þá, að samþykkt
þessi breytti engu. Hann myndi ekki veita
neinum þessara manna dvalarleyfi nema að
undangenginni rannsókn, sem sannaði að
þeir hefðu ekki rekið hér þjóðhættulega starf-
semi. Hann virðist hafa tekið sér góðan um-
hugsunartíma til að ákveða frekari framgang
málsins, því í apríllok 1946 skrifaði Gústaf A.
Sveinsson, hæstaréttarlögmaður, Ólafi Thors
forsætisráðherra og krafðist skýringa á tregðu
dómsmálaráðuneytisins. Hann var málsvari
fyrir ellefu konur: Þuríði Billich, Jónínu Blu-
menstein, Sigrúnu Dúrr, Ingibjörgu Falkner,
Þóru Mörtu Hirst, Helgu Keil, Kristínu Kress,
Fríði Pietsch, Steinunni Vedder, Svövu Bethke
frá Siglufirði og Sigríði Á. Wöhler.l26Ólafur ít-
rekaði fyrri yfirlýsingar sínar um að hann
vildi sjálfur sjá málið leyst hið bráðasta, en
það væri í höndurn dómsmálaráðuneytisins
og gæti hann lítið gert að svo stöddu.127
Hófst nú sama lningrásin að nýju. Gústaf
A. Sveinsson sneri sér að nýju til dómsmála-
ráðherra og sagði svo frá þeim viðskiptunr:
Ég hef nú nýlega átt tal um málið við
dómsmálaráðherra. Lýsti hann því yfir, að
hann myndi veita mönnum þessum vel-
flestum dvalarleyfi um þriggja mánaða
skeið, en kvaðst þó áskilja sér að synja ein-
hverjum leyfis sökum fyrri framkomu. Það
skilyrði setti ráðherrann, að fyrir lægi yfir-
lýsing hlutaðeigandi stjórnvalda um, að
mönnum þessum yrði veitt viðtaka í núver-
andi dvalarlandi sínu eða Þýzkalandi að
loknu hinu umrædda þriggja mánaða tíma-
bili, enda væri þeim tryggður flutningur
þangað að því loknu.1211
22