Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 38

Torfi H. Tulinius
Hann veit innst
inni hver lög
guðs eru og
kvænist því
Ásgerði gegn
betri vitund.
Þess vegna er
hann svo hikandi
við að bera upp
bónorðið
máttur sál hins prímsignda fyrir ásælni djöf-
ulsins. Hún hafði því verið snortin af guðlegri
náð og það breytti guðfræðilegri stöðu hans.32
Um Egil giltu kristin lög sem ekki giltu um
Arinbjörn og aðra Norðmenn. Arinbjörn hef-
ur ekkert á móti því að Egill giftist ekkju
bróður síns, því hann er maður hins gamla
siðar, en Egill veit að það er rangt, vegna þess
að þegar guðleg náð snerti sál hans lærði
hann að greina á milli góðs og ills. Hann veit
innst inni hver lög guðs eru og kvænist því
Ásgerði gegn betri vitund. Þess vegna er hann
svo hikandi við að bera upp bónorðið.
Guðfræðileg staða Egils skv. skilningi
Egluhöfundar er áréttuð í lok sögunnar þegar
sagt er frá dauða hans. Þar hafa tvö af þrem-
ur aðalhandritum nærri samhljóða klausu
sem ekki er í þriðja handritinu, Möðruvalla-
bók, sem varðveitir þá gerð sem útgáfur styðj-
ast við. Hún hljóðar svo: „Og þykir eigi meiri
afreksmaður verið hafa í fornum sið ótiginn,
en Egill Skalla-Grímsson. Hann var prím-
signdur maður og blótaði aldrei goð.“ Nærri
öruggt er að þessi klausa hafi verið í frumgerð
Eglu og sýnir hún tvennt: að prímsigning Eg-
ils skiptir máli úr því að hún er nefnd þegar
helstu eiginleikar hans eru taldir upp í sögu-
lok sem eins konar eftirmæli um Egil og að
höfundur hafi skilið vel í hverju prímsigning-
in fólst þar sem prímsigndir munu hafa lofað
að blóta ekki heiðin goð.33
Síðarnefndur skilningur kemur einnig fram
í frásögninni af afdrifum beina Egils.34 Hann
deyr í heiðni og er því heygður, en eftir að
kristni kemur til landsins lætur Þórdís, bróð-
urdóttir hans, flytja bein hans í kirkju og grafa
þau undir altarisstaðnum. Ekki er sagt frá
svipaðri umhyggju fyrir beinum Skalla-Gríms
eða annarra sem deyja í heiðni. Egill hlýtur
því að hafa aðra stöðu en þeir og er líklegt að
það sé vegna þess að hann er prímsigndur.
Endanlegur legstaður beina hans styður þetta
enn frekar því þegar þau eru flutt í kirkju-
garðinn að Mosfelli snemma á 12. öld eru þau
lögð niður í utanverðan kirkjugarðinn en það
var einmitt legstaður þeirra sem skírðir höfðu
verið skemmri skírn, en þeir höfðu sömu guð-
fræðilega stöðu og prímsigndir.35 í Grágás
virðist „prímsigndur" merkja þann sem skírð-
ur hefur verið skemmri skírn: „Ef barn andast
prímsignt, og hefir eigi meiri skírn, og skal
það grafa út við kirkjugarð, þar er mætist vígð
mold og óvígð, og syngja eigi líksöng yfir.1136
Seinasti legstaður Egils er því í samræmi við
guðfræðilega stöðu hans og bendir það til
þess að hún hafi þýðingu ef við viljum skilja
þá merkingu sem höfundur sögunnar lagði í
hana.
Guðs lög og gloppóttar heimildir
Að lokum verður gerð tilraun til að fylla í
tvær eyður í þekkingu okkar á atburðum
Sturlungaaldar með aðstoð kanónísks réttar.
Önnur snertir Snorra Sturluson en hin Gissur
Þorvaldsson.
í lögsögumannatali sem Jón Sigurðsson
tók saman eftir annálum segir að Styrmir
Kárason taki við af Snorra Sturlusyni sem
lögsögumaður 1232 og hafi lögsögn til 1236
þegar Teitur Þorvaldsson af Haukdælaætt
tekur við. Jón bendir á að margt er óvíst um
árin 1232 til 1236 vegna misræmis í heimild-
um. Annálum, helstu heimild Jóns, ber ekki
saman um lögsögumannsskipti.37 Af Res-
ensannál, elstum varðveittra annála, er ekki
annað að sjá en Snorri hafi haft lögsögn frá
1222 til 1236 en aðeins er getið um lögsögn
Styrmis frá 1210 til 1215.3ÍI Aftur á móti segja
Hpyersannáll og Konungsannáll að Styrmir
hafi haft lögsögn frá 1232.39 Það skýtur því
skökku við að í íslendingasögu Sturlu Þórðar-
sonar er sagt um voriö 1233 að Snorri hafi
verið „á þingi að vanda sínum því að hann
hafði lögsögn11.40 Dregur Jón af þessu þá
ályktun að einhverjir muni hafa haldið að
Styrmir færi með lögsögn í umboði Snorra en
aðrir ekki. Styðst hann við sögn Sturlu um að
Snorri hafi sent Styrmi fróða til þings með
lögsögn 1230.41
Nú virðist íslendingasaga vera ein af heim-
ildum annálaritara.42 Hún sýnir Snorra á þingi
1231 og 1232. Ekkert kemur fram um það
hvort hann eða annar hafi lögsögn.43 Ef ís-
lendingasaga væri ein til frásagnar, væri engin
ástæða að trúa öðru en Snorri hafi verið lög-
sögumaður öll þessi ár og allt til dauðadags,
þvf Teitur er fyrst nefndur lögmaður 1242.44
En þar sem Snorri var flæmdur burt úr ríki
sínu 1236 og fór utan 1237 er ekki ólíklegt að