Ný saga - 01.01.1996, Blaðsíða 29

Fangarnir á Mön
ir þegnar búsettir utan Reykjavíkur 30/4 1940. Niður-
stöðu tölur um fjölda Þjóðverja á Islandi 30/4 1940. -
Hendrik Ottósson, Mvíta stríðið-Vegamót, bls. 218-19.
27 Af heinrildum má ráða, að a.m.k. Konstantin Eber-
hardt, Friedrich Falkner, Friedrich Fahning og Gerhard
Meyer hafi fengið að snúa heim að loknunr yfirheyrslum.
28 Gunnar M. Magnúss, Virkið í norðri 1 (Rvík, 1984),
bls. 39.
29 Jón Hjaltason, Hernámsárin á Akureyri og við Eyja-
fjörð (Akureyri, 1991), bls. 23.
30 PÍ. Utanrfkisráðuneytið [UR]. 9.T.I.: Ýmis skjöl. -
Viðtöl: Hans Gunnar og Jóhanna Hinz, 15. desember
1995.
31 Frangois Lafitte, The Internment, bls. 76-77.
32 Sanra heimild, bls. 67 og áfrarn.
33 Swinton lávarður, áður Sir Philip Cunliffe-Lister, var
flugmálaráðherra í ríkisstjórn Nevilles Chamberlains
(1937-40). Winston Churchill hafði gert Swinton lávarð
ábyrgan fyrir vanhæfni breska flughersins í upphafi
stríðsins, en þurfti nú nauðsynlega á stuðningi hans að
halda. Af þeim sökum skipaði Churchill hann yfirmann
öryggismálanefndarinnar, og í júlí 1940 tók nefndin við
stjórn M15, leyniþjónustu Bretlands. Peter og Leni
Gillntan, Coltar the Lot!, bls. 190-98, 234.
34 Ekki voru þeir Sir John Anderson og Halifax lávarð-
ur ánægðari með sjálfa nefndarmennina. Varaforseti
nefndarinnar, Sir John Ball, hafði lcngi verið einn lrelsti
talsmaður bandalags Breta við Pýskaland nasismans.
Hann stóð að útgáfu blaðsins Truth, ásamt Willianr
Charles Crocker, öðrum nefndarmanni, en blaðið var
hálf-nasískl áróðursblað, er boðaði útlendingahatur og
kynþáttafordóma. Tony Kushner, „Clubland", bls. 92.
35 Sama heimild, bls. 93-94.
36 Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 778-79.
37 Tony Kushner, „Clubland", bls. 87-89.
38 Louise Burletson, „The State, Internment and Public
Criticism in the Second World War“, Internment of Ati-
ens, bls. 112.
39 David Cesarani, „An Alien Concept?", bls. 35.
40 Peter og Leni Gillman, Collar the Lott, bls. 166-70,
250-56. Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 72-73.
41 Ronald Stent. Bespaltered Page?, bls. 109.
42 Peter og Leni Gillman, Cotlar the Lott, bls. 4,209. Sjá
einnig víðtæka umfjöllun í Des Hickney, og Gus Smith,
Star of Shame. The Secret Voyage of the Arandora Star
(Dublin, 1989).
43 Prien var enginn venjulegur kafbátsforingi. Hinn 14.
október 1939 hafði honum tekist að brjótast inn í her-
skipahöfn Breta í Scapa Flow, senr talin hafði verið
óvinnandi, og granda einu stærsta herskipi flotans, Royal
Oak. Við heimkomuna sæmdi Adolf Hitler hann æðsta
heiðursmerki þýska hersins og veitti honurn margan
heiður.
44 Peter og Leni Gillman, Collar the Lott, bls. 4-5, 193.
45 Hendrik Ottósson: Mvíta slríðið - Vegamót, bls. 219.
46 PÍ. DR. db. 13/336, 14/513: Ýmis skjöl varðandi Rud-
olf Leutelt. Þór Whitehead, Stríð fyrir ströndum, bls. 114,
255. - Þór Whitehead, Milli vonar og ótta, bls. 75, 80.
47 Hendrik Ottósson, //v/fa stríðið - Vegamót, bls. 219. -
„Tveir Þjóðverjar frá íslandi fórust með Arandora Star“,
Morgunblaðið, 24. ágúst 1940. - „Þegar Arandora Star
fórst“, Vísir, 24. ágúst 1940. - Martin Petersen, viðtal 10.
ágúst 1994. - Með Arandora Star fórust margir foringjar
þýskra jafnaðarmanna og kommúnista, þeirra á nreðal
Karl Olbritsch, fyrrurn þingmaður. Frangois Lafitte, The
Internment, bls. 82 og áfram.
48 Viðtöl: Þorsteinn Magnússon (Keil), 17. desember
1995. Erla Diirr, 22. desember 1995. Karl Eiríksson, 22.
desember 1995. - „Þegar Arandora Star fórst", Vísir, 24.
ágúst 1940.
49 PÍ. DR. db. 15/331: ómerkt og ódagsett skjal.
50 Þeir voru: Konstantin Eberhardt, Karl Heinrich
Hirst, Wilhelm Vedder, Rudolf Camphausen, Friedrich
Falkner, Hans Hasler, Kurt Blumenstein, Jacob Ruckert,
Heribert Pietsch, Walter Knauf, Bruno Kress, Walter
Kratsch, Eugen Urban, Edmund Ulrich, Heimbert Bethke,
Heinrich Siemens, Carl Billich, Erich Dahn, Alvin Moris,
Max Peschel, Herbert Steinmann, Albert Heinicke, Emil
Paul Meinhardt, Rudolf Noah, Karel Vorovka [sr. Kári
Valsson] og Gerhard Heinrich Tegeder.
51 PRO. FO. 371/29299, XC 3581: Breska sendinefndin
til hermálaráðuneytisins, 9. júní 1941.
52 Þuríður Billich, viðtal 10. desember 1995.
53 Sigurður Pálsson, „Carl Billich", Norður í svatann.
Viðtöl við aðflutta íslendinga (Rvík, 1981), bls. 108.
54 Connery Chappell, Island of Barbed Wire. Internment
on the Isle of Man in World War Two (London, 1984), bls.
98. - David Cesarani, „An Alien Concept", bls. 39 o.áfr.
- Peter Fleiming, Invasion 1940, bls. 210.
55 Ronald Stent, Bespattered Page?, bls. 74-75.
56 Tony Kushner, „Clubland", bls. 93-95.
57 Karl Eiríksson, viðtal 22. desember 1995. - „Höfðu
pabba á brott með sér“. Morgunblaðið, 6. maí 1990.
58 PRO. FO. 371/29299, XC 3581: Breska sendinefndin
til íslenskra stjórnvalda, og Howard Smith lil breska her-
nrálaráðuneytisins, 9. júní 1941.
59 Þuríði Billich minnir, að fyrsti viðkomustaður Þjóð-
verjanna hafi verið í Argyll í Skotlandi. Þuríður Bilíich,
viðtal 10. desember 1995. Samkvæmt bréfunr Heriberts
Pietsch var hann í gæslubúðum utan við Liverpool frá
hausti 1940 til febrúar 1941. Þá bárust sex bréf frá Argyll
í Skotlandi, það síðasta var dagsett 25. mars 1941. Frá
aprílbyrjun voru öll bréfin send frá ritskoðunarskrifstof-
unni í Liverpool sem annaðist bréfasendingar Manar-
fanga. Fríður Guðmundsdóttir (Pietsch), viðtal 5. des-
enrber 1995.
60 „Petsamo-fangarnir“ voru Islendingar sem Bretar
handtóku 1940 á Esju á leið frá Danmörku, og fluttu
nokkra þeirra til Bretlands. Gunnar M. Magnúss, Virkið
í norðri 1, bls. 182-90.
61 Jón Hjaltason, Hernámsárin á Akureyri, bls. 144.
Huyton-fangabúðirnar í Lancashire, rétt utan við Liver-
pool, voru stærsta skiptistöð erlendra fanga f Bretlandi,
en þaðan fóru menn yfirleitt til Manar, oft eftir margra
mánaða vist í búðunum. Búðirnar samanstóðu af næstum
fullgerðunr byggingum og tjöldum. Aðstæður þar voru
önturlegar lengsl af, en voru þó senr hinmaríki í saman-
burði við nágrannabúðirnar Warth Mill við Bury og
27