Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 5

Formáli
Þjóðhagsreikningar í hefðbundnum skilningi þess orðs voru fyrst færðir hér á landi
um miðjan sjötta áratuginn. Framkvæmdabanki Islands, sem stofnaður var árið 1953,
hafði þetta verkefni á höndum og birti fyrstu tölur í riti sínu Úr þjóðarbúskapnum í
júní 1955. Síðar, eða árið 1962, voru birtar í sama riti þjóðhagsreikningatölur sem
náðu aftur til ársins 1945. Frá þeim tíma liggur því fyrir samræmt þjóðhagsreikninga-
efni. Hins vegar hafa opinberar þjóðhagsreikningatölur ekki náð lengra aftur. I þessu
riti er gerð tilraun til að bæta úr þessu með því að draga saman flest það talnaefni sem
að gagni má koma frá fyrri hluta aldarinnar og vinna úr því eftir föngum nútíma
þjóðhagsreikninga. í ritinu er því að finna tölulegt mat á þróun efnahagsstarfseminnar
frá 1901 til 1945 að fyrirmynd þjóðhagsreikninga.
Lengi hefur verið um það rætt að gagnlegt væri bæði af hagfræðilegum og sögu-
legum ástæðum að semja þjóðhagsreikninga sem næðu aftur til síðustu aldamóta. Það
var svo að frumkvæði Jóns Sigurðssonar þáverandi forstjóra Þjóðhagsstofnunar að verk
þetta hófst á árinu 1980. Var fenginn til þess Torfi Ásgeirsson hagfræðingur sem lengi
starfaði að íslenskri þjóðhagsreikningagerð, meðal annars hjá Framkvæmdabanka
íslands þegar grunnurinn að reikningunum var lagður. Eru Torfa færðar bestu þakkir
fyrir mikið starf. Hagstofa íslands hefur lagt til starfsaðstöðu og aðstoðað við
gagnaöflun og eru fyrrverandi og núverandi hagstofustjóra færðar bestu þakkir.
Gamalíel Sveinsson, forstöðumaður þjóðhagsreikninga á Þjóðhagsstofnun, hafði
umsjón með verkinu, en auk hans lásu þeir Sigurður Snævarr og Ásgeir Daníelsson,
báðir starfsmenn Þjóðhagsstofnunar, einnig yfir handritið og komu með ýmsar
ábendingar.
Skýrslan skiptist í átta kafla, auk þriggja viðauka. Fyrsti kaflinn er inngangur og
yfirlit um helstu niðurstöður. í öðrum kafla er lýst þróun þjóðarframleiðslu frá 1901
til 1945 og grein gerð fyrir vinnuaðferðum. Þriðji og fjórði kaflinn fjalla um
sjávarútveg og landbúnað. í fimmta kafla er gerð grein fyrir verðlagsvísitölum og í
sjötta kafla er lýst þróun vinnuaflsins eftir atvinnugreinum. Sjöundi kaflinn fjallar um
hreinar þjóðartekjur 1921-1944, áætlaðar eftir skattframtölum. í áttunda kafla er rakin
áætlun dr. Gísla Blöndals um þjóðartekjur og þjóðarframleiðslu á fyrri hluta þessarar
aldar og niðurstöður hans bornar saman við niðurstöðumar í þessari skýrslu. í
viðaukum er fjallað um verðmætasköpun í landbúnaði, verðlagsbreytingar og loks
heildartekjur einstaklinga og félaga og hreinar þjóðartekjur 1921-1944.
Þjóðhagsstofnun,
í ágúst 1992
Þórður Friðjónsson
3