Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 19
Verg þjóðarframleiðsla
Ár Verðvísi- tala,júlí 1914=100 Verðlag hvers árs m.kr Verðlag 1945 m.kr Magn- vísitala 1945=100 Magnbr. f.f.ári % Meðal- mann- fjöldi ársins VÞF á mann
Verðlag 1945 kr. Magn- vísitala 1945=100 Magnbr. f.f.ári %
1941 474.4 633.5 1.113.3 85,1 7,6 121.982 9.127 90.1 6.7
1942 638,2 867,0 1.132,6 86.6 1.7 123.191 9.194 90.7 0.7
1943 774,8 1.079.2 1.161.3 88,8 2,5 124.982 9.292 91.7 1.1
1944 810.6 1.193,2 1.227,2 93,8 5,7 126.879 9.672 95,4 4.1
1945 833,7 1.307,9 1.307,9 100,0 6,6 129.074 10.133 100,0 4,8
Heildarvöxtur 1901-1945 427,0% 64,6% 220,2%
Árlegur meðalvöxtur
1901-1914 3,9% 0,9% 3,1%
1914-1920 0,0% 1,1% -1,1%
1920-1930 5.9% 1,4% 4,5%
1930-1939 2,9% 1,2% 1,7%
1939-1945 5,6% 1,3% 4,2%
1901-1945 3.8% 1,1% 2,7%
1.4 Stiklað á stóru í hagsögu áranna 1901-1945
1.4.1 Inngangur
Rétt þykir að geta stuttlega helstu atburða í efnahags- og atvinnusögu landsins á
árabilinu 1901-1945.
Samkvæmt manntali í byrjun nóvember 1901 voru íslendingar 78.470 en við lok
þess tímabils sem hér verður tekið til umfjöllunar, þ.e. árið 1945, var tala landsmanna
komin í rúm 130 þúsund og hafði því fjölgað um rúm 65%.
Gleggri þáttaskil verða í efnahagsmálum landsins upp úr 1880 fremur en um
aldamót. Sjávarútvegi tók að vaxa fiskur um hrygg og bætt verktækni í landbúnaði fór
að hafa sín áhrif. En fram til þess tíma hafði utanríkisverslunin verið reist á
vöruskiptum. Peninga fór þá að gæta í vaxandi mæli. Hvalstöðvamar tóku þá til starfa
ein af annarri og á ámnum 1883-1915 voru skráðar 13 hvalstöðvar á Vestfjörðum og
Austfjörðum með einhverja framleiðslu. Þær voru þó flestar í eigu útlendinga að
miklum meiri hluta og þá einkum Norðmanna. Engu að síður fluttu þær með sér inn
í landið verkþekkingu og fjármagn. Þess em einnig dæmi frá þessum tíma að erlendir
kaupmenn sem hér stunduðu umboðsverslun hafi í stórum stíl fjármagnað verslunar-
rekstur og jafnvel útgerð innlendra aðila. Togaraútgerð hófst hér á landi árið 1905 með
því að togarinn Coot var gerður út frá Hafnarfirði. En fram til þess tíma höfðu öll
þilskip er gerð voru út héðan verið seglskip. Segja má að með togarútgerðinni hafi
iðnbyltingin hafist á íslandi. Hún varð sú stökkbreyting sem með þurfti. Árið 1915
vom togararnir orðnir 20. Togaraútgerðin var að miklu leyti fjármögnuð af íslands-
banka, sem stofnaður var 1904 með erlendu stofnfé.
Auk fjármagns var vinnuafl nauðsynlegt til þess að sjávarútvegur og raunar annar
atvinnurekstur gæti þróast við sjávarsíðuna. Upp úr 1880 fer að gæta aukinna fólks-
flutninga úr sveitum til bæja og kauptúna. Þessa fólksflutninga má rekja meðal annars
2
17