Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 14

atvinnumála á árinu 1936 Yfirlit um hreinar tekjur á íslandi árin 1926-1934 og voru
þær tölur einnig unnar úr skattframtölum. Fyrir þessu er gerð grein í 7. kafla. Engu
að síður má segja að opinberar þjóðhagsreikningatölur hafi ekki náð nema aftur til
1945. Það er ekki fyrr en með því riti, sem nú kemur út að úr þessu er bætt. Lengi
hefur verið um það rætt að slíkt væri þarft, og bæði af hagfræðilegum og sögulegum
ástæðum væri gagnlegt að semja þjóðhagsreikninga sem næðu aftur til síðustu alda-
móta. Segja má að þetta verk hafi byrjað hjá Þjóðhagsstofnun á árinu 1980 og var
fenginn til þess Torfi Asgeirsson hagfræðingur sem lengi starfaði að íslenskri
þjóðhagsreikningagerð, meðal annars hjá Framkvæmdabanka íslands þegar grunnurinn
að reikningunum var lagður. Torfi hefur síðan unnið að þessu verki með hléum frá
árinu 1980, en verkið er auk þess unnið í nánu samstarfi við starfsmenn Þjóðhags-
stofnunar. Hagstofa íslands hefur lagt til starfsaðstöðu og aðstoðað við gagnaöflun.
1.2 Efni skýrslunnar
I riti sínu Europe, Grandeur and Decline 1983, segir A.J.P. Taylor m.a. um þann
vanda, sem sagnfræðingurinn stendur frammi fyrir í samanburði við raunvísinda-
manninn:
„Raunvísindamaðurinn getur í tilraunastofu sinni fært sannanir fyrir tilgátum
sínum. Sagnfræðingurinn hefir aðeins hið skráða, og það var aldrei skráð til þess
að svara spurningum hans. Sumir neita jafnvel möguleika nákvæmrar hagsögu-
ritunar fyrr en frá byrjun seinni heimsstyrjaldar.“
Ef þetta sjónarmið er ríkjandi um skráðar tölur og haglýsingu á grunni þeirra hjá
háþróuðum iðnaðarþjóðfélögum, er ekki að undra þótt áætlun um íslenskar hagstærðir
1901-1944 sé erfið og útkoman kunni að verða óviss. Hið sama gildir í raun um
áætlanir fyrir tímabilið 1945-1956 og jafnvel enn lengra. Þær áætlanir verða þó
sennilega ekki endurskoðaðar, og hér verður að miða við að þær séu réttar.
Þegar ráða á í hagþróun fyrri hluta tuttugustu aldar og meta hagvöxt þessa tímabils
koma upp ótal vandamál. Eitt þeirra eru hinir miklu fólkstlutningar úr sveitum og til
þéttbýlis, en þeir hafa í för með sér að mörg sú starfsemi sem áður fór fram á sveita-
heimilum varð að sjálfstæðri atvinnustarfsemi í þéttbýli. Við það fékkst betri vitneskja
um umfang starfseminnar, en áður var umfangið að heita má óþekkt. Sem dæmi má
nefna að áður fyrr framleiddu bændur og búalið sjálfir flest það sem þeir þörfnuðust.
Þeir smíðuðu sér verkfæri, ófu vaðmál til klæðnaðar o.fl Umfang þessarar starfsemi
er ekki þekkt enda fóru lítil sem engin viðskipti fram. Með tilkomu þéttbýlis og
aukinni verkaskiptingu breyttist þetta, verðmætastraumarnir komu fram á markaðnum
og um leið sköpuðust skilyrði til þess að mæla þá. Fullyrða má að þessar breytingar
á þjóðfélagshögum leiði til nokkurs ofmats á hagvexti. Hins vegar er afar torvelt að
leggja mat á það hverju munar. Þess má geta að á því tímabili sem hér um ræðir
bjuggu 77% landsmanna í dreifbýli í upphafi tímabilsins, þ.e. 1901 en í lok þess,
1945, voru þó enn 28% landsmanna búsettir þar, og því má telja að vægi óskráðrar
framleiðslu hafi enn verið mikið.
12