Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 29

2. Verg þjóðarframleiðsla 1901-1945
2.1 Lýsing aðferða við mat á vergri þjóðarframleiðslu 1901-1945
I þessum kafla verður lýst þeim aðferðum sem endanlega var ákveðið að nota við
mat á vergri þjóðarframleiðslu 1901-1945. En fyrst verður fjallað um þjóðhags-
reikningagerð almennt og þær uppgjörsaðferðir sem nú eru helst notaðar. í skýrslunni
verður ekki almennt gerður greinarmunur á þjóðarframleiðslu og landsframleiðslu.
Lítillega er þó að þessu vikið í kafla 3 þar sem getið er um eignaraðild útlendinga að
sjávarafurðaframleiðslu 1901-1915. En munur þessara tveggja hugtaka felst raunar í
því að sé þáttatekjum frá útlöndum, nettó, bætt við landsframleiðsluna fæst þjóðar-
framleiðsla. Hins vegar veita tiltækar heimildir litlar sem engar upplýsingar um
þáttatekjur frá útlöndum, og því er þeim sleppt og þjóðarframleiðsluhugtakið notað.
Tilgangur þjóðhagsreikninga er að mæla árangur efnahagsstarfseminnar, þ.e. afkomu
og efnahag þjóðarinnar. Virðisaukinn eða verðmætasköpunin sem á sér stað á einu ári
er metinn bæði á verðlagi hvers árs og eins á föstu verði. En tilgangurinn með
verðlagningu á föstu verði er sá að meta vöxt framleiðslunnar „að raunverulegu
verðgildi“ og er þá talað um hagvöxt.
Við þessa útreikninga er nú beitt fastmótuðum uppgjörsaðferðum bæði frá ári til árs
í hverju landi, og eins eiga aðferðir að vera samræmdar milli landa. Þessar aðferðir
hafa verið mótaðar og samræmdar að frumkvæði Sameinuðu þjóðanna og fleiri
alþjóðastofnana eins og OECD. Leitast er við að varpa ljósi bæði á þau verðmæti sem
ráðstafað er til endanlegra nota eins og einkaneyslu, samneyslu, fjárfestingar o.fl. en
einnig er dregin upp mynd af framleiðslunni í atvinnugreinunum og þeim virðisauka
sem eftir stendur þegar tilkostnaðurinn við framleiðsluna hefur verið dreginn frá.
Aðeins eru mæld þau verðmæti sem unnt er að meta af einhverri ásættanlegri
nákvæmni. En þá er átt við bæði verð- og magnþátt þeirrar vöru eða þjónustu sem um
er að ræða. Almennasta reglan er að einungis er meðtalin í þjóðhagsreikningum sú
vara og þjónusta sem boðin er á markaðnum og er verðlögð þar. Dæmi um starfsemi
sem af þessum sökum fellur utan við þjóðhagsreikninga eru t.d. heimilisstörf sem
fjölskyldan annast sjálf. Með því er þó ekki á neinn hátt verið að kasta rýrð á þessi
störf, heldur er talið miklum vandkvæðum háð að meta verðmæti þeirra. Á hinn
bóginn má einnig finna dæmi þess að þjónusta, sem ekki kemur fram á markaðnum
er reiknuð til verðs og þeim verðmætum bætt við í þjóðhagsreikningum. Hér skipta
lang mestu máli eigin not íbúðareigenda af íbúðum sínum en þessi not eru reiknuð til
verðs og talin hluti af þeim virðisauka sem myndast.
Við þjóðhagsreikningagerðina er unnt að greina á milli þriggja uppgjörsaðferða. En
það er ráðstöfunaruppgjör, framleiðsluuppgjör og tekjuskiptingaruppgjör.
Ráðstöfunaruppgjörið byggir á því að meta þau verðmæti sem ráðstafað er til
endanlegra nota, þ.e. einkaneyslu, samneyslu, fjárfestingar og útflutnings. Inntlutningur
27