Þjóðhagsreikningar 1901-1945 - 01.08.1992, Blaðsíða 15
Annað vandamál sem upp kemur er að meta áreiðanleik skráðra talna. Iðulega hefur
komið í ljós, að þótt skráðar tölur hafi verið „réttar“ í þeim skilningi að þær hafi verið
í samræmi við gefnar upplýsingar, þá gátu þær, sérstaklega á fyrri hluta tímabilsins,
verið fjarri öllu sanni, bæði vegna slælegrar skýrslugerðar og af öðrum ástæðum. Af
þessum sökum hefur því iðulega verið byggt á öðrum tölum en hinum skráðu og tölur
jafnvel áætlaðar þar sem engar var að finna. Þetta á meðal annars við um mat á
verðmæti landbúnaðarframleiðslunnar og magni í 4. kafla.
í skýrslunni er lögð megináhersla á að meta verga þjóðarframleiðslu á verðlagi
hvers árs og á föstu verði ár hvert á tímabilinu frá 1901 til 1945. Ekki er gerður
greinarmunur á þjóðarframleiðslu og landsframleiðslu fyrir þetta tímabil enda er ekki
að finna traustar upplýsingar um greiðslur þáttatekna til útlanda. Ástæða þess að
áætlaðar talnaraðir fyrir 1901-1944 eru frekar nefndar þjóðarframleiðsla en lands-
framleiðsla, er meðal annars sú að tölur áranna fram til 1945 eru tengdar við þjóðar-
framleiðslutölur eins og Framkvæmdabanki íslands áætlaði þær frá og með 1945, en
ekki landsframleiðslutölur. Ein afleiðing þessa er að við áætlun um framlög sjávar-
útvegs og vinnslugreina hans árin 1901-1915 eru tollaðar hval- og síldarafurðir, sem
útlendingar unnu og áttu, ekki taldar til þjóðarframleiðslu, þótt þær væru hluti lands-
framleiðslu.
Rétt er að nefna einn veigamikinn fyrirvara enn við þær útreikningsaðferðir sem hér
er beitt. Hann tengist mati á þjóðarframleiðslu á föstu verði. Almenna reglan við
umreikning til fasts verðs (staðvirðingar) í þjóðhagsreikningum er að staðvirða
einstaka liði með þeirri vísitölu sem best er talin lýsa verðbreytingum viðkomandi
liðar. í reynd eru því notaðar afar margar vísitölur. Þetta er sú aðferð sem nú er fylgt
og í stórum dráttum á þetta einnig við um þjóðhagsreikningatölur allt aftur til 1945.
Hins vegar voru engin tök á því að beita slíkum aðferðum fyrir það tímabil sem hér
um ræðir, það er 1901-1945. Þess í stað var aðeins notuð ein almenn verðvísitala sem
var samvegin vísitala neysluvöruverðs og byggingarkostnaðar. Af þessu leiðir til
dæmis að skyndileg hækkun útflutningsverðs umfram almennar verðhækkanir getur
leitt til aukningar í þjóðarframleiðslu á föstu verði eins og hér er reiknað en mundi að
réttu lagi þurrkast út við staðvirðingu ef beitt væri nákvæmari aðferðum.
Af þessu má einnig draga þá ályktun að mat á árlegum breytingum þjóðar-
framleiðslunnar eins og það birtist í þessari skýrslu verði að taka með miklum
fyrirvörum. Miklu fremur ættu aðferðirnar að gefa nokkra vísbendingu um langtíma
vöxt á tímabilinu.
Að athuguðu máli var ekki talið fært að meta einstaka undirliði þjóðarfram-
leiðslunnareins og einkaneyslu, samneyslu og fjárfestingu. Ýmsar leiðir voru kannaðar
við mat á þjóðarframleiðslunni eins og nánar er lýst í kafla 2. Niðurstaðan varð sú að
meta þjóðarframleiðsluna út frá eins konar framleiðsluhlið eftir því sem heimildir
leyfðu. Er í þeim efnum fylgt lfkum aðferðum og dr. Gísli Blöndal hafði áður fylgt
en niðurstöður hans birtust í Fjármálatíðindum 1978. Aðferðum Gísla er lýst stuttlega
í 8. kafla. Hér er þó byggt á mjög breyttum forsendum um allar grunnstærðir og
niðurstöður verða því aðrar.
13